Annenizin size “Havuç ye, gözlerin güçlenir” dediğini hatırlıyor musunuz? Aslında bunun bir doğruluk payı var. Havuç, gözün dış yüzeyini oluşturan korneanın sağlığını koruyan A vitamini açısından zengindir. A vitamini aynı zamanda düşük ışıkta görmeyi sağlayan rodopsin adlı proteinin de bir parçasıdır.
Yine de çuval çuval havuç yemek size kartal gibi bir görüş kazandırmaz. Havuç tüketiminin görmeyi belirgin şekilde iyileştirdiği yönündeki düşünce, İkinci Dünya Savaşı’nın başlarında ortaya çıkan bir anlatıdan doğmuştur.
Havuç İle Göz İlişkisi Hayatımıza Nasıl Dahil Oldu?
1940’ta Fransa’nın düşmesinden sonra Büyük Britanya, Avrupa’da Hitler Almanyası’na karşı tek başına kaldı. Ada ülkesi, Amerika’dan ve Britanya kolonilerinden gelen ikmal konvoylarına bağımlıydı. Bu konvoylar giderek daha fazla hedef alındıkça ülke, özellikle gıda konusunda kıtlaşan kaynakları dikkatle paylaşmak zorunda kaldı.
Bu bağımlılığı azaltmak için Britanya hükümeti halkı “zafer için kazın” diyerek sebze yetiştirmeye teşvik etti. Arka bahçeler, spor sahaları ve hatta Buckingham Sarayı ile Windsor Kalesi’nin çimleri bile sebze bahçelerine dönüştürüldü. Amaç, iç üretimi artırarak dışarıdan gelecek gıdaya duyulan ihtiyacı mümkün olduğunca düşürmekti.
Alman hava kuvvetleri bu sırada İngiltere’yi havadan bombalıyordu. Saldırılar genellikle gecenin karanlığında yapılıyor, bu da bombardıman uçaklarının vurulmasını zorlaştırıyordu. Buna karşılık Britanya hükümeti ülke genelinde karartmalar uyguladı. Şehirler tamamen karartıldığında hedef alınmaları daha güç hale geliyordu.
Halkı daha fazla sebze yetiştirmeye teşvik eden hükümet, aynı dönemde dikkat çekici bir propaganda kampanyası da başlattı. Bu kampanya, havuç yemenin karartmalar sırasında daha iyi görmeyi sağladığını öne sürüyordu. Bu iddia evlerde daha çok gıda yetiştirilmesine yardımcı olmuş olabilir, ancak başka bir amaca daha hizmet ediyordu
Havuç Propagandasının Arka Planı Daha Farklıydı
1939 yılında Kraliyet Hava Kuvvetleri, uçaklarına Airborne Interception Radar (Havadan Yakalama Radarı) yerleştirerek gece savaşının kurallarını kökten değiştirdi. Yer radarları, bir savaş uçağını düşman filosuna yönlendirebiliyordu. Ancak karanlıkta hassas takip yapma konusunda yetersiz kalıyordu.
Radar doğrudan uçağa entegre edildiğinde, işler tamamen değişti. Uçaktaki radar operatörü, pilotu gece karanlığında bile düşman uçağının tam arkasına kadar net biçimde yönlendirebiliyordu.
19 Kasım 1940 gecesi, filo lideri John “Kedi Gözleri” Cunningham, bu teknoloji sayesinde bir Alman Ju 88 bombardıman uçağını düşürdü. Böylece tarihteki ilk radar destekli gece avını gerçekleştirmiş oldu. Cunningham savaş boyunca yirmi uçak düşürdü; bunlardan on dokuzu gece operasyonlarında gerçekleşti.
Britanya hükümeti de, Cunningham’ın başarılarını etkili bir propaganda aracına dönüştürdü. Gazeteler onun fotoğraflarını neredeyse bir süper kahraman gibi yayınladı. Haberlerde, karanlıkta bir kedi gibi görebildiği yazıldı. Bu olağanüstü yeteneğin kaynağı olarak da havuç ağırlıklı beslenmesi gösteriliyordu.
Bu hikâye muhtemelen pek çok genci havuç yemeye teşvik etti. Ancak propagandanın asıl hedefi Almanlardı. Her ne kadar Almanların bu iddiayı benimsediğini açıkça gösteren somut bir kanıt bulunmasa da, İngiliz havuç tarlalarını bombalamamış olmaları bu durumu destekliyor. Yine de resmî belgelerle doğrulanmasa da, bazı Alman birliklerinin pilotlarına daha fazla havuç verildiğine dair söylentiler uzun süre dillerde dolaştı.
Propagandanın etkisi Britanya toplumunda daha belirgindi. Karartmalar ve gıda kıtlığı sürerken hükümet, havucu hem ucuz bir besin kaynağı hem de “karanlıkta görmeye yardımcı” bir sebze olarak tanıttı. Posterler, radyo programları ve tarif kitaplarıyla havuç tüketimi teşvik edildi.
Sonuç olarak
Elbette Almanlar da zamanla kendi uçak içi radar sistemlerini geliştirdi ve havuçların “kedi gibi gece görüşü kazandırdığı” efsanesi çöktü. Ancak şehir efsanesi hâlâ yaşamaya devam ediyor. Sonuçta çocuklara sebze yedirmek için hâlâ oldukça kullanışlı bir hikâye.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- A WWII Propaganda Campaign Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark. Yayınlanma tarihi: 13 Ağustos 2013; Kaynak site: Smithsonian Magazine. Bağlantı: A WWII Propaganda Campaign. Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark
- The Myth That Carrots Are Good For Your Eyes Came From A WWII Propaganda Campaign. Yayınlanma tarihi: 2 Mart 2022; Kaynak site: War History. Bağlantı: The Myth That Carrots Are Good. For Your Eyes Came From A WWII Propaganda Campaign
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
