Matematik ne işe yarar? Neden matematik öğrenmeliyiz? Bu soruyu bir adli bilim insanına sorsanız alacağınız cevap karşısında şaşırabilirsiniz. Okulda öğrendiğimiz neredeyse tüm matematik suçların ardındaki gizemi çözebilmek için adli tıp uzmanları tarafından yoğun bir biçimde kullanılır. Adli bilimler matematiksel ve fiziksel kanıtları dikkate alır. Dolayısıyla uygulayıcıların matematikte olduğu kadar fizik, kimya ve biyolojide de belirli bir yeterliliğe ihtiyacı vardır. Üçgenlerin ölçümü olan trigonometri, kan sıçramasının analizinde kullanılır. Şekil üzerinde yapılan incelemeler kanın geldiği yönü gösterir. Duvarlarda ve zeminlerde kan sıçramasına neden olan en olası senaryo, trigonometrik analiz kullanılarak yeniden oluşturulabilir. Bu tür bir analiz, kanın tek bir kaynaktan mı yoksa birden çok kaynaktan mı geldiğini belirleyebilir.
Adli Bilimler ve Matematik
BPA uzmanları, yaralanmaya hangi silah veya eylemin neden olduğunu, olayın ne zaman meydana geldiğini ve o sırada fail ile kurbanın nerede olduğunu bulmak için kan sıçraması modelini analiz ederler. Kaynak: https://cosmosmagazine.com
Adli bilimciler matematiği sadece kan sıçramaları ile ilgili yaptıkları ölçümlerde kullanmaz. Bir apartman bloğunun dibinde bir ceset bulunduğunu varsayalım. Acaba nasıl düştü? Kaza mı, intihar mı yoksa cinayet mi? Bu gibi soruların cevabı yine bazı temel geometri ve dinamikler aracılığıyla hesaplanabilir. Katı bir yüzeyden seken bir merminin sekme açısını hesaplamak gibi balistik hesaplamalar trigonometri kullanır. Bu sayede atıcının hedefe olan mesafesi ve hatta nerede durduğu hesaplanabilir. (Hesaplamaları incelemek isterseniz bu yazıya göz atabilirsiniz: How to Calculate a Bullet’s Trajectory)
Değişimler
Üstel ve logaritmik fonksiyonlar da adli tıpta önemli bir rol oynar. Üstel fonksiyon, zaman değiştikçe mevcut malzeme miktarına bağlı olan süreçlerle ilgilidir. En önemli kullanım yerlerinden biri ölüm zamanını hesaplama ile ilgilidir. Ölüm zamanını bilmek, adli tıp biliminde oldukça önemlidir. Bu bilgi kimi zaman bir şüpheliyi temize çıkarabilir veya hapse yollayabilir. Adli bilim yaklaşık bir ölüm zamanını belirlemek ve oluşturmak için vücut sıcaklık verilerini kullanır. Ölümden sonra vücut, çevre sıcaklığına ulaşana kadar soğur. Newton’un soğuma yasası aracılığıyla azalan ısıyı matematiksel olarak modellediğimizde karşımıza üstel bir fonksiyon çıkacaktır.
Coğrafi Profilleme
Bazen işlenen bir dizi suç suçluyla bağlantılı olabilirler. Bu tip bir cinayeti aydınlatmak için genellikle, bağlantılı suçların her birinden önce bilgiler alınır. Daha sonra bu bilgiler kullanılarak önceki sabıka kayıtlarından yola çıkarak bir şüpheli listesi oluşturulur. Coğrafi profilleme birbiriyle ilişkili suç bilgilerinden faydalanarak muhtemel sanık adresine ulaşmak için kullanılan bir araştırma yöntemidir. Suçluların aşina oldukları alanlarda hareket etme eğiliminde oldukları gerçeğine dayanarak her şüpheliye bir olasılık atamak için bağlantılı suçların mekânsal kalıplarını analiz etmeyi içerir. Sistem sayesinde suç işlenen yerden yola çıkarak muhtemel suçlu ikametinin haritası oluşturulur. Bu sayede her şüpheliyi araştırmak için zaman ve kaynak harcanmaz. Bunun yerine, olası suçlular coğrafi profillemeyle elde edilen olasılığa göre sıralanır.
Olasılık ve İstatistik
Olasılık ve istatistik günümüzde suç ile ilgili araştırmalarda giderek daha fazla kullanılmaktadır. İstatistiksel analiz aracılığı ile benzerlikler ve farklılıklar belirlenebilmektedir. İki kişinin aynı DNA profillerine sahip olma şansı yüz trilyonda birdir. Ayrıca adli tıp biyologları çoğu zaman küçük ve genelde bozulmuş olay yeri örnekleriyle çalışmalıdır. Bu, bir bireyin tanımlanmasını zor hale getirebilir ve çıkarımlar yapmak için ince olasılıklı argümanlar gerekir. Parmak izi, kan grubu ve DNA ile ilgili kanıtlar analiz edilirken özellikle koşullu olasılık devreye girer. Bu tür değerlendirmeler, bir suçla ilgili iki olayın bağlantılı veya bağımsız olup olmadığını belirleyebilir. Koşullu olasılığa önem verilmemesi, hatalı çıkarımlar yapılmasına neden olabilir. Sonuç olarak, okulda öğrendiğimiz matematik ile ilgili hemen hemen her konu, adli bilim tarafından suçluları yakalamak için bir biçimde kullanılır. Matematik ne işime yarar ki diye soranlara sevgilerimizle…
Kaynaklar:
- Catching criminals with maths; http://chalkdustmagazine.com
- A forensic formula for solving crimes; https://www.irishtimes.com/
Matematiksel
