Jeolojik zamanlar boyunca yerküremizin yaşadığı büyük doğal olaylar sonucunda iklim değişikliğinin hep olduğunu ve buna bağlı olarak yerkürenin yüzey ısısının değiştiğini, atmosferdeki karbon dioksit (CO2) miktarının arttığı biliyoruz. Bu değişiklikler sonucunda da jeoloji tarihi boyunca beş adet Kitlesel Yok Oluş dönemi yaşanacaktı. Bu kitlesel yok oluşların devamında da her birinde canlı türlerinin %75-96’sı yok oldu.
Her yok oluş sonrasında, dengelenen yeni yaşam koşullarına uygun yeni canlı türlerinin ortaya çıkmasına neden olmuş ve nihayetinde bugünün dünyasını biçimlendirmiştir. Uzun zamandır altıncı yok oluşun eşiğinde yaşadığımızı ve aslında bunun sürecini de kendi ellerimizle hazırladığımızı biliyoruz. Ancak belki de bizi bekleyen son altıncı değil yedinci yok oluş olacaktır.
Beş Büyük Yok Oluş Nelerdir?
Büyük Beşli olarak da adlandırılan beş kitlesel yok oluş Ordovisiyen-Silüriyen (440 milyon yıl önce), geç Devoniyen (370 milyon yıl önce), Permiyen-Triyas (250 milyon yıl önce), Triyas-Jura (200 milyon yıl önce) ve Kretase-Paleojen Yok Oluşu (65 milyon yıl önce) biçimindedir.
Yukarıda da gördüğünüz gibi Büyük Beş’in ilkinin, yaklaşık 445 milyon yıl önce, Geç Ordovisyen döneminde gerçekleştiği günümüzde kabul edilmektedir. Ancak, hayvanların büyük bir ölümünün bundan yaklaşık 100 milyon yıl önce gerçekleştiğine dair kanıtlar birkaç yıldır artıyor. Yaklaşık 550 milyon yıl önce, küresel oksijen mevcudiyetinde ani bir düşüş yaşandığı bilinmektedir. Bu durum mevcut tüm memelilerin yüzde 80’inin ölümüne neden olmuş gibi gözüküyor. Bu da bize başka bir yok oluş sürecini işaret ediyor.
Altıncı yok oluş Ediacaran Dönemi olarak isimlendiriliyor. Altıncı kelimesi sizi şaşırtmasın. Bu aslında birinci olarak kabul ediliyor. Bu dönem hakkındaki bilgimiz ise iki önemli fosil kaydından geliyor. Biri 560 ila 550 milyon yıl öncesine aittir ve Beyaz Deniz topluluğu olarak bilinmektedir. Daha yeni olanı ise, 550 ila 539 milyon yıl öncesine aittir. Nama topluluğu olarak adlandırılmaktadır.
Virginia Tech College of Science’ın bir parçası olan Geosciences Bölümü’nde doktora sonrası araştırmacı olan Scott Evans’ın öncülüğünü yaptığı araştırma, bu aralıktaki hayvanların yaklaşık yüzde 80’inin bu en erken kitlesel yok oluşunu gösteriyor
Altıncı Yok Oluş Sürecine Ait Kanıtlar Nelerdir?
Araştırmacılar son çalışmalarında daha önce akademik literatürde belgeledikleri Ediacaran fosillerinden oluşan bir veri tabanı oluşturdu. Sonrasında da her bir öğeyi yer, vücut büyüklüğü ve beslenme alışkanlığı gibi unsurlara göre kategorize etti. Bunun sonucunda da 550 milyon yıl öncesinden kategorize ettikleri 70 hayvan cinsinden sadece 14’ünün 10 milyon yıl sonra hala hayatta olduğunu gördüler.
Ancak varlığını sürdüren türlerin hepsinin ortak bir özelliği vardı. Bu hayvanlar düşük oksijenli ortamlara uyum sağlamasına yardımcı olacak yüksek yüzey alanı/hacim oranına sahip vücut tasarımlarına sahipti. Bu, daha fazla oksijen alabilenlerin kazananlar olduğunun bir göstergesi idi.
Bu bulguya ve 550 milyon yıl önce oksijenin azaldığına dair jeokimyasal kanıtlara göre, Ediacaran’ın sonuna doğru okyanustaki sınırlı oksijen mevcudiyeti nedeniyle kitlesel bir yok oluş felaketi daha meydana gelmiş gibi duruyor. Bunun kesin nedeninin ne olduğu ve gerçekten oksijenin tükenmesinden kaynaklanmışsa nasıl olduğu belli değil. Araştırmacılar bunun volkanik patlamalar, tektonik levha hareketi, bir asteroit çarpması vb. herhangi bir şeyin sonucunda olduğunu düşünüyor. Çalışma Proceedings of the National Academy of Science dergisinde 7 Kasım 2022 tarihinde yayınlandı .
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Scientists just found a hidden 6th mass extinction in Earth’s ancient past. Yayınlanma tarihi: 15 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Earth May Have Had A Hidden 6th Mass Extinction That Was Actually The First. Yayınlanma tarihi: 17 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.iflscience.com/
- Geobiologists shine new light on Earth’s first known mass extinction event 550 million years ago. Yayınlanma tarihi: 7 Kasım 2022; Bağlantı: https://phys.org/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
