Filmlerde zaman yolcuları genellikle bir makinenin içine girer ve bir anda ortadan kaybolur. Ardından kovboyların, şövalyelerin ya da dinozorların arasında bir anda yeniden belirirler. Bilim insanları bu tür bir zaman yolculuğunun gerçek dünyada pek olası olmadığını düşünür. Ancak zaman yolculuğunu tamamen saçmalık olarak da görmezler. Aslında fizik yasaları zaman içinde sıçramalara izin verebilir, fakat işin püf noktası ayrıntılardadır.
Zamanda Yolculuk Mümkün mü?
Yakın geleceğe zaman yolculuğu yapmak aslında oldukça kolaydır. Einstein’ın özel görelilik teorisi, zamanın akış hızının kişinin hareketine bağlı olarak değişebileceğini gösterir. Ne kadar hızlı hareket edilirse, zaman da o kadar yavaş akar. Genel görelilik teorisi ise yerçekiminin de zamanı etkilediğini ortaya koyar: Kütle çekiminin güçlü olduğu bölgelerde zaman daha yavaş geçer.
Örneğin, büyük bir kütleye sahip bir cisme, bir kara deliğin yakınına yaklaşılırsa, orada geçirilen birkaç saat Dünya’da bin yılın geçmesine karşılık gelebilir. Bu durumda kara deliğin yanından ayrılıp Dünya’ya dönen biri, kendini fiilen gelecekte bulur. Bu senaryo yalnızca bir düşünce deneyi değil, fiziksel olarak da geçerlidir.
Zaman Yolculuğu İle İlgili Engeller Nelerdir?
Zamanda geriye gitmek ise çok daha karmaşık bir meseledir. Bilim insanları bunun nasıl mümkün olabileceğine dair bazı fikirler geliştirmiştir. Üstelik genel görelilik kuramı içinde zaman yolculuğuyla ilgili paradoksların varlığı onlarca yıldır bilinmektedir.
Zaman yolculuğuyla ilgili en büyük paradokslardan biri, geçmişte bir olayı değiştirmenin doğrudan o olayın meydana gelmesine engel olmasıdır. Örneğin, bir kazada bacağınızı kırdığınızı ve sonra geçmişe gidip kendinizi uyarmak istediğinizi varsayalım. Eğer geçmişteki sizi başarıyla uyarırsanız ve bacağınız kırılmazsa, artık geçmişe gitmek için bir nedeniniz kalmaz. Bu durumda bacağınız gerçekten kırıldı mı?
Bu tür düşünce deneyleri, zamanın akışıyla ilgili temel bir fizik ilkesini ihlal eder: nedensellik. Nedensellik, bir olayın başka bir olaya neden olmasını sağlar ve olayların belirli bir sıralamayla gerçekleşmesini zorunlu kılar.
Geçmişte yaşanan bir şeyi değiştirerek bu sıralamayı bozmak, fizik kuralları açısından ciddi bir çelişki yaratır. Bu yüzden geçmişe yönelik zaman yolculuğu, teorik olarak mümkün görünse bile, pratikte büyük mantıksal sorunlar doğurur.
Zaman yolculuğu paradokslarının en bilinen örneklerinden biri olan “büyükbaba paradoksu” da aynı temel sorunu gündeme getirir. Bu paradoksta, bir kişi geçmişe gider ve istemeden büyükannesi ile büyükbabasının tanışmasını engeller. Böyle bir durumda kişinin anne ya da babası doğamayacağı için kendisi de hiç var olmamış olacaktır. Ancak kişi var olmamışsa, geçmişe gidip o olayı engellemesi de mümkün değildir.
Bir Zaman Makinesi Neden Yapamıyoruz?
Zaman yolculuğu fikrine dair ilk çözüm önerilerinden biri 1920’lerde kaleme alınan bir senaryoyla ortaya çıktı. Devasa bir silindir hayal edin. Bu silindir öyle hızlı dönüyordu ki, çevresindeki uzay-zamanı büküyor. Eğer bu bükülme yeterince güçlü olursa, zaman bir döngü şeklini alır. Böylece bir kişinin başladığı zamana geri dönmesi olası olur.
.Ancak bu nesnenin geçmişe yolculuğa olanak tanıyan bir zaman makinesi olarak işlev görebileceği ancak 1970’lerde, bilim insanlarının “kapalı zaman benzeri eğriler” adını verdikleri olguyu keşfetmelerinden sonra anlaşıldı.
Kapalı zaman benzeri eğri, kuramsal bir gözlemcinin zaman boyunca izlediği yolu tanımlar. Gözlemci, kendi bakış açısından her zaman ileri doğru hareket ederken, bir noktada başladığı zaman ve mekâna geri döner ve bir döngü oluşturur. Bu durum, yerçekimiyle bükülmüş uzay-zamanın kendine kapanarak döngü oluşturduğu bölgelerde mümkün olur.
1990’lardan bu yana zaman yolculuğu üzerine ara ara ilgi olsa da, kayda değer bir ilerleme kaydedilmedi. Bu alandaki çalışmalar günümüzde pek aktif değil, çünkü önerilen her zaman makinesi modeli bir noktada ciddi sorunlarla karşılaşıyor.
Bu engellerden en önemlisi, modellerin çoğunun “negatif kütle” gibi egzotik maddelere ihtiyaç duyması. Elektrik yükünün pozitif ya da negatif olabildiği gibi teorik olarak kütle de negatif olabilir. Ancak bugüne dek negatif kütleye sahip bir madde hiç gözlemlenmedi.
Solucan Delikleri İle Zamanda Yolculuk Yapmak Mümkün
Peki neden zaman yolculuğu bu kadar egzotik maddelere ihtiyaç duyar? Çünkü bu tür maddeler genellikle, uzay-zamanı birbirine bağlayan ve “solucan deliği” adı verilen tünelleri açık tutmak için gereklidir.
Solucan delikleri gibi uzay-zaman tünelleri teorik olarak zaman yolculuğuna imkân tanır. Ancak bu tünelleri açık tutmak için negatif enerjiye ihtiyaç vardır. , aksi takdirde yerçekimi tüneli çöker. Bu da bu tür fikirleri şu anda gerçekçi olmaktan uzaklaştırır.
Belki de sorun sadece zaman makineleri yapmayı bilmiyor oluşumuz değil. Belki zaman yolculuğu yalnızca mikroskobik ölçekte mümkün olabilir. Bu düşünce, ünlü fizikçi Stephen Hawking’in de savunduğu bir görüştü. Hawking, “kronoloji koruma varsayımı” adıyla bilinen bir hipotez öne sürdü: Evren zamanda geçmişe yolculuğa izin vermez, çünkü geçmişin değişmesine izin vermez.
Hawking bu varsayımı 1992 yılında yayımlanan bir makalesinde şu sözlerle ifade etmişti. “Görünüşe göre evrende bir kronoloji koruma ajansı var. Bu da kapalı zaman benzeri eğrilerin oluşmasını engelleyerek evreni tarihçiler için güvenli hale getiriyor.”
Sonuç Olarak
Bazı fizikçilere göre, eğer geçmişe zaman yolculuğu gerçekten mümkün olursa, bu yolculuk yalnızca tarihle tutarlı bir şekilde gerçekleşir. Zaman çizgisi, fizik yasalarının doğasına uygun olarak, kendiyle çelişmeyecek biçimde şekillenmek zorundadır.
Elbette geçmişe yapılan zaman yolculuğunun gelecekte neler getireceğini şu an kimse bilmiyor. Ve şimdiye kadar bunu başardığını iddia eden bir zaman yolcusu da çıkmadı.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Time travel could be possible, but only with parallel timelines. Kaynak site: Conversation. Yayınlanma tarihi: 24 Nisan 2022. Bağlantı: Time travel could be possible, but only with parallel timelines/
- Shoshany, Barak. (2019). Lectures on faster-than-light travel and time travel. SciPost Physics Lecture Notes. 10.21468/SciPostPhysLectNotes.10.
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
