Her sonbaharda, milyonlarca kral kelebeği, kuzeydoğu ABD ve Kanada’da geçirdikleri yazın ardından üreme alanlarını terk eder ve güneybatı bulunan Meksika’ya ulaşmak için yaklaşık 5.000 kilometre kadar yol kat eder.
Ancak aynı zamanlarda göç eden diğer kuşlar ya da antilopların aksine, bu kelebekler asla geri dönemeyeceklerdir. Peki ama neden? Ayrıca daha önce gitmemelerine rağmen tam olarak nereye gitmeleri gerektiğini nereden biliyorlar? Onların destansı yolculuğu başka hiçbir türün göç serüveniyle kıyaslanamayacak kadar çok gizem içerir.
Kral Kelebeklerinin Göçü Nasıl Gerçekleşiyor?
Kral kelebekleri, kısa yaşamlarına rağmen en uzun süre göç eden ve bu sürede en fazla yol alan tür olma unvanına sahiptir. Tüm hayatlarını sadece 100 metrekarelik bir alanda geçiren bu güzel kelebekler, her yıl günler kısalıp sıcaklıklar düştükçe, kışı güvenli bir şekilde geçirecekleri yer bulmak için üreme ve beslenme bölgelerini terk etmeye başlar.
Aradıkları güvenli alan, Meksika’da birkaç dağın tepesinde bulunur. Yolculuklarına başlamadan önce bol miktarda çiçek özüyle beslenirler. Yolculuk esnasında zorlu hava koşulları nedeniyle savrularak yön değiştirmek zorunda kalsalar da asla kaybolmazlar.
8-10 hafta süren zorlu yolculuktan sonunda Aralık ayında Meksika’ya ulaştıklarında Mart ayına kadar 4 ay boyunca kış uykusuna yatarlar. Kış uykusuna yatmak için, Meksika ve Guatemala dağlarına özgü bir köknar türü olan Abies religiosa ( kutsal köknar) ağacını seçerler. Bu ağaçlar, böcekleri koruyan bir mikro iklim ortamı yaratır. Bu nedenle ortamdaki sıcaklık çok yüksek veya çok düşük olmaz. İlkbaharın gelmesiyle birlikte de geri dönüş yolculukları başlar.
Kral Kelebeklerinin Göçünün İlginç Olan Kısmı Nedir?
Kelebeklerin gizemleri göçleri boyunca geceyi geçirmek için seçtikleri ve bir süre dinlendikleri ağaçlarla başlar. Göç esnasında seçtikleri ağacın türü önemli değildir. İlginç olan farklı zamanlardaki göçleri için hep aynı ağaçları seçmeleridir. Üstelik bu kelebeklerin ömürleri kısa olduğu için bunu yapmaya devam eden bir sonraki nesil olur.
Kral kelebekleri, tırtıl halinden kurtulup kelebeğe dönüştüklerinden itibaren 6 hafta yaşayabiliyorlar. Dolayısıyla tek bir göç yolculuğu bir nesilde tamamlanamaz. Gidiş-dönüş yolunda tam 4 nesil değiştirmeleri gerekiyor.
Özetle, Kanada’dan yola çıkanlar yolda ölür. Ölmeden önce bıraktıkları yumurtadan çıkan ve kelebeğe dönüşen yavrular yola devam edip yine kendi yavrularını oluşturmadan önce ölür. Yolculuğu önceki neslin torunları devam ettirir. Ancak bu torunların da ömrü yetmez ve göçü onların çocukları tamamlar.
Göçün tamamlanmasını sağlayan son nesil ise diğerlerinden 6 ay daha fazla yaşar. Bu sayede de soylarını devam ettirebilirler. Sonuç olarak her yıl Kanada’daki yuvalarına dönmeyi başaranlar yepyeni bir nesil olur. Bunlar, kendilerinden öncekilerin kuzeye doğru başlattıkları göçü içgüdüsel olarak devam ettirirler.
Kral Kelebekleri Nereye Gideceklerini Nasıl Biliyorlar?
Bu sorunun cevabı aslında hala tam olarak cevaplanmış durumda değil. Ancak yine de bir kaç mantıklı teori mevcut. Bir açıklama, kelebeklerin birincil besin kaynakları olan İpek Otu (Milkweed) çiçeklenmesini takip etmeleri biçiminde.
Kış geldiğinde ve bu bitkiler öldüğünde, hayvanlar kendilerini hava koşullarından koruyan koşullara sahip bölgeye çekiliyorlar. Başka bir fikir, bağışıklık sistemleri ile ilgili. Bu görüşe göre kelebekler göç ederek yaz sonunda parazitlerin biriktiği habitatlardan uzaklaşıyorlar.
Kelebeklerin nereye gideceklerini nasıl bildikleri konusuna gelince; 2016’da yayınlanan bir çalışma, kelebeklerin güneşi bir pusula gibi kullanıyor olabileceklerini gösterdi. Ancak bilim insanları hala bunun tam olarak nasıl çalıştığını belirleyemedi.
Kelebeklerin antenlerini de GPS gibi kullandıkları tahmin ediliyor. Çünkü antenleri olmadığında yön bulma yeteneklerini kaybediyorlar. Bazı araştırmacılar da, kelebeklerin beyinlerinde moleküler bir saat olduğunu, antenleri yardımıyla güneşten aldıkları veriyi beyinlerinde bir şekilde bilgiye çevirebildiklerini aktarıyor. ( Ek okumalar için: Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) Nasıl Çalışır?)
Kral kelebekleri küçük ve önemsiz gibi görünse de, yaşadıkları ekosistemlerde önemli bir rol oynarlar. Bu kelebekler bulundukları ortamda nektar ararken sayısız kır çiçeğini ziyaret ederler. Bunu yaparken de poleni bir bitkiden diğerine aktarır ve türlerin üremesine yardımcı olurlar.
Neyse ki türleri henüz tehlike altında değil. Bununla birlikte, Danaus plexippus olarak bilinen alt tür, büyük Kuzey Amerika göçünü gerçekleştiren tek türdür ve bu kelebeklerin sayısı giderek azalmaktadır.
Kaynak ve ileri okumalar:
- Monarch Butterflies Migrate 3,000 Miles—Here’s How; https://www.nationalgeographic.com/
- Mysterious monarch migrations may be triggered by the angle of the Sun; https://www.sciencemag.org/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
