Kimimiz yalnızlıktan keyif alırken kimimiz ondan korkar. Yalnızlık, herkese farklı bir duygu deneyimi yaşatır. Peki bu sırada beynimizde neler olur? Yalnızlık bizi nasıl etkiler?
Antarktika’daki Neumayer III Kutup İstasyonu, yılın en zorlu dönemlerinde dünyadan neredeyse tamamen izole bir yaşam sunar. Kış aylarında sıcaklık -50°C’nin altına düşer, rüzgâr hızı saatte 100 kilometreyi aşar. Bu koşullarda istasyona giriş çıkış imkânsızdır.
Bu uç noktadaki yalnızlık, burada görev yapan az sayıdaki bilim insanı için ağır bir yük olsa da, meteorolojik, atmosferik ve jeofiziksel araştırmalar için vazgeçilmezdir. Soğuk ve ıssız ortam, bilimsel çalışmalar için eşsiz bir laboratuvar sunarken, aynı zamanda insan zihnini derinden etkileyebilecek ölçüde izole bir deneyim yaratır.
Birkaç yıl önce Neumayer III, yalnızca bilimsel gözlemlerin değil, aynı zamanda yalnızlığın kendisinin araştırıldığı bir merkez hâline geldi. Almanya’dan bir grup bilim insanı, uzun süreli Antarktika görevlerinin getirdiği sosyal izolasyon ve çevresel tekdüzeliğin beyin üzerinde iz bırakıp bırakmadığını incelemek istedi.
Bu amaçla, 14 ay boyunca istasyonda görev yapan sekiz kişi görev öncesinde ve sonrasında beyin taramasına girdi. Araştırmacılar süreç boyunca katılımcıların beyin kimyasını ve bilişsel performanslarını düzenli olarak izledi. Dokuzuncu bir ekip üyesi de çalışmaya katıldı, fakat sağlık sorunları nedeniyle beyin taramasına giremedi.
2019’da yayımlanan sonuçlara göre araştırmacılar, sosyal izolasyona maruz kalan ekibin beyinlerinde kontrol grubuna kıyasla belirgin değişimler tespit etti. Ekip üyelerinin karar verme ve problem çözme gibi işlevleri yöneten ön korteks bölgelerinde hacim kaybı görüldü.
Ayrıca, beyin hücrelerinin gelişimi için kritik rol oynayan BDNF proteini seviyelerinin azaldığı belirlendi. Üstelik bu değişim, katılımcılar Antarktika’dan döndükten sonra bile en az altı hafta boyunca devam etti.
Yalnız İnsanların Beyni Nasıl Çalışıyor?
Bu etkinin ne kadarının doğrudan sosyal izolasyondan kaynaklandığı henüz kesin değil. Ancak elde edilen bulgular, kronik yalnızlığın beyni ciddi biçimde etkilediğini ve kişiyi daha da derin bir yalnızlığa sürükleyebileceğini gösteren güncel araştırmalarla örtüşüyor.
İnsan olmanın ortak yanlarından biri, zaman zaman yalnızlık hissetmektir. Peki, sosyal olarak izole olmanın yarattığı acı sadece insan doğasının kaçınılmaz bir parçası mı? Yalnız hissettiğimizde neden dünya gözümüze bambaşka görünür?
Yeni araştırmalar bu sorulara bilimsel yanıtlar sunmaya başladı. Görünüşe göre yalnızlık, algımızı ve düşünme biçimimizi doğrudan etkiliyor.
Her ne kadar hoş bir his olmasa da bilim insanları, yalnızlığın evrimsel bir temeli olduğunu öne sürüyor. Sosyal ilişkiler güvenlik, kaynaklara erişim ve neslin devamı gibi hayati avantajlar sağlar. Yalnızlığın rahatsız edici olması ise bizi yeniden bağlantı kurmaya iter. Bu sayede söz konusu faydaları yeniden kazanırız.
Ancak mesele bu kadar basit değil. Yalnızlık hissiyle bağlantılı beyin bölgelerinde belirgin farklılıklar gözlemleniyor. Genç bireylerde sosyal düşünme ve empatiyle ilişkili alanlarda beyaz madde yoğunluğu daha düşük. Beyaz madde, beynin farklı bölgeleri arasında bilgi aktarımını sağlayan sinir liflerinden oluşuyor. Buna karşılık, yalnızlık yaşayan yaşlı bireylerde düşünsel işlem ve duygusal denge açısından kritik bölgelerin hacmi daha küçüktü.
Bir başka çalışmada, yalnız bireylerin dünyayı alışılmadık biçimde algıladığı ortaya çıktı. Araştırmacılar, katılımcılardan bir dizi video klip izlerken fMRI cihazında kalmalarını istedi. Yalnız olmayanların beyin aktiviteleri birbirine büyük ölçüde benzerlik gösterirken, yalnız bireylerin beyin tepkileri hem birbirinden hem de diğer gruptan belirgin biçimde farklıydı. Bu bulgu, yalnız insanların çevrelerini gerçekten de farklı bir şekilde algıladıklarını gösteriyor.
Yalnız Bireyler de Bağlantı Kurma İhtiyacı Taşıyor
Yalnız bireylerin kurgusal karakterlere bakışı da bu farklı algının ilginç bir göstergesidir. Bir araştırmada, Game of Thrones dizisinin hayranları üzerinde beyin taramaları gerçekleştirildi. Katılımcılardan, dizi karakterlerini tanımlayan sıfatların ne kadar uygun olduğunu değerlendirmeleri istendi. Araştırmacılar, gerçek ve kurgusal kişiler arasında beyinde ayırt edici bir etkinlik örüntüsü tespit etti.
Yalnız olmayan bireylerde bu ayrım oldukça belirgindi. Ancak daha yalnız hissedenlerde sınır belirsizleşmişti. Bu bulgular, yalnızlık hissinin kurgusal karakterlerin gerçek arkadaşlar gibi algılanmasına yol açabileceğini düşündürüyor.
Ancak araştırmanın yapısı gereği, bu düşünme biçiminin yalnızlığın bir sonucu mu olduğu yoksa kurgusal karakterleri gerçek kişiler gibi algılamanın mı yalnızlık hissini artırdığı kesin olarak söylenemiyor. Ayrıca her iki durumu da etkileyebilecek üçüncü faktörlerin varlığı da göz ardı edilemez.
İskoçya’da yapılan çalışma ise yalnızlığın bilişsel süreçler üzerindeki etkilerine dair başka kanıtlar sundu. Bu kez araştırma, cansız nesnelere odaklandı. Katılımcılara yüz benzeri desenler içeren ürün görselleri gösterildi ve bu ürünleri ne kadar ilgi çekici buldukları ile satın alma istekleri değerlendirildi.
Sonuçlar, kendini daha yalnız hisseden katılımcıların bu nesnelere daha çok dikkat ettiğini, onlarla daha fazla etkileşime girdiğini ve özellikle “mutlu” yüz ifadesi taşıyan ürünleri satın alma eğilimi gösterdiğini ortaya koydu. Bu durum, insanların yalnızlık hissiyle başa çıkarken bağlantı kurma ihtiyacını nesnelere bile yöneltebildiğini gösteriyor.
Nitekim önceki çalışmalar da aynı eğilimi destekliyor. Yalnız bireyler, elektronik cihazlara ya da evcil hayvanlarına insan özellikleri atfetmeye daha yatkındır.
Sonuç Olarak;
Bu araştırmalara baktığımızda, yalnızlığın sadece çevremizde kimsenin olmamasıyla ilgili bir durum olmadığını görüyoruz. Aynı zamanda bu durum, derin bir bağlantı kurma arzusunu da yansıtır. Kimi zaman kurgusal karakterleri gerçek arkadaşlar gibi görmek, kimi zaman da mutlu yüz ifadeleri taşıyan nesnelere yönelmek, beynin sosyal bağ arayışını sürdürdüğünü gösteriyor. İnsanlarla yeterince bağlantı kurulamadığında, zihin bu boşluğu başka yollarla doldurmaya çalışıyor.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- How loneliness changes the way our brains process the world. Yayınlanma tarihi: 10 Ekim 2023. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: How loneliness changes the way our brains process the world
- Tomova L, Wang KL, Thompson T, Matthews GA, Takahashi A, Tye KM, Saxe R. Acute social isolation evokes midbrain craving responses similar to hunger. Nat Neurosci. 2020 Dec;23(12):1597-1605. doi: 10.1038/s41593-020-00742-z. Epub 2020 Nov 23. Erratum in: Nat Neurosci. 2022 Mar;25(3):399. doi: 10.1038/s41593-021-01004-2. PMID: 33230328; PMCID: PMC8580014.
- Livia Tomova et al. Acute social isolation evokes midbrain craving responses similar to hunger. Acute social isolation evokes midbrain craving responses similar to hunger | Nature Neuroscience ; doi: https://doi.org/10.1038/s41593-021-01004-2
- Kwak S, Joo WT, Youm Y, Chey J. Social brain volume is associated with in-degree social network size among older adults. Proc Biol Sci. 2018 Jan 31;285(1871):20172708. doi: 10.1098/rspb.2017.2708. PMID: 29367402; PMCID: PMC5805955.
- Stahn AC, Gunga HC, Kohlberg E, Gallinat J, Dinges DF, Kühn S. Brain Changes in Response to Long Antarctic Expeditions. N Engl J Med. 2019 Dec 5;381(23):2273-2275. doi: 10.1056/NEJMc1904905. PMID: 31800997.
Matematiksel
