Bir mühendis ve matematikçi olan, Alexey Pajitnov adı günümüzde fazla duyulmamıştır. Ancak onun yarattığı küçük bir oyun milyonlarca kişiyi yıllar boyunca bilgisayar ekranına çivilemeyi başarmıştır. Polinomlara ve bulmacalara meraklı bu adamın 1984 yılında geliştirdiği bu oyun, Tetris oyunudur.
Tetris, çeşitli geometrik şekillerin oyun alanına düştüğü ve oyuncunun bunları boşluksuz çizgiler oluşturacak şekilde düzenlemesi gereken bir bulmaca oyunudur. Aslında bu oyunu oynamak son derece basittir. Yapmanız gereken yukarıdan düşen şekilleri satırları yok edecek biçimde yerleştirmektir. Ancak bunu başaramazsanız ekranınız dolar ve oyunu kaybedersiniz.
Tetris ilgi çekici ve eğlenceli bir video oyunudur ve dönüşümsel geometri becerilerine sahip oyuncular bunu oynayarak başarılı olabilirler. Araştırmalar, oyun içindeki dönüşleri ve çevirileri manipüle etmenin birçok bilim alanında ileri matematik için sağlam bir kavramsal temel sağlayabileceğini bulmuştur.
Tetris Oyunu İle Nasıl Tanıştık?
Alexey Pajitnov, Moskova’daki Sovyet Bilimler Akademisi’nde yeni bir bilgisayar türü olan Electronika 60’ı test etmekle görevli bir yazılım mühendisiydi. Bunu yapmak için, çocukluğundan kalma bir bulmacaya dayalı basit bir oyun yazdı. Pajitnov, beş eşit kareden oluşan farklı ahşap şekillerin bir kutuda bir araya getirildiği “pentominolar” adlı bir bulmaca oyunundan ilham aldı.
Pajitnov, şekilleri dört kareye uyacak biçimde ayarladı. Tetris adını da Latincede dört anlamına gelen tetra ile en sevdiği spor olan tenisi birleştirerek uydurdu. Amacı hem bilgisayarın gücünü kontrol etmek hem de biraz eğlenmek idi.
Ancak oyunun ilk versiyonu günümüzde aşina olduklarımıza fazla da benzemiyordu. Pajitnov bu oyunu disketlere yazıp arkadaşlarına iletti. Kısa zamanda bir çok kişi oyunun bağımlısı olmuştu. Pajitnov, Macaristan’daki bir meslektaşına bir kopya gönderdiğinde ise oyunun kaderi değişecekti.
Tetris Oyunu Tüm Dünyayı Nasıl Etkisi Altına Aldı?
Pajitnov oyundan para kazanmıyordu ve kazanmaya da niyeti yoktu. Fikirleri devlete aitti ve yazılımı bir ürün olarak satma kavramı ona yabancıydı. Ancak insanlar Tetris’i ağızdan ağza ve disketlere kopyalayarak paylaşıyorlardı.
Bu oyun iki yıl sonra Budapeşte’de bir İngiliz yazılım şirketinin dikkatini çekti. İngiliz Andromeda şirketi telif haklarını satın almak için çalışırken, ABD’li Spectrum HoloByte şirketi Sovyet yetkililerden oyunun ABD’de yayımlanması için izin almayı başarmışlardı.
1986 yılında oyun ABD’de ilk kez pazarlandığında büyük bir heyecan oluşturdu. Birçok insan oyunun sahibi olmak için bilgisayarlarını yenilemeyi dahi göze aldı. Bunun nedeni, oyunun sadece IBM tabanlı PC’lerde çalışmasıydı. Doksanlara gelmeden Amiga, Atari, Microsoft ve daha bir sürü şirket oyunun kendilerine ait sürümlerini piyasaya sürdü. Aynı yıl üç disklik bir Tetris oyunu varyasyonuyla Apple’da bu yarışa dahil oldu.
Tetris Çılgınlığı
Bütün dünyada tam anlamıyla bir Tetris çılgınlığı yaşamaktaydı. Tetris bilgisayarlarda iyi satıyordu, ancak oyun sektöründeki büyük para aslında konsollar aracılığı ile dönüyordu. Japonya’da yaşayan Hollandalı bir video oyunu geliştiricisi ve iş adamı olan Henk Rogers, Tetris’in Nintendo tarafından 1989’un başlarında Japonya’da piyasaya sürülen Game Boy için mükemmel bir eşleşme olduğunu fark eden ilk kişiydi.
Tetris’in Game Boy versiyonu 35 milyon adet sattı. Sonrasında konsolun tüm zamanların en başarılılarından biri olmasına yardımcı oldu. Ancak, oyunun başarısına rağmen, Pajitnov hala oyundan para kazanmıyordu. Aynı zamanda Nintendo ve Atari arasında Tetris’in ev konsolu hakları konusunda bir çatışma başlamıştı. 1989’un sonlarında bir yargıç Nintendo’nun lehine karar verdi. Sonucunda da “Tetris: Sovyet Akıl Oyunu” sloganı altında oyun versiyonunun yüz binlerce kopyasını üreten Atari’ye ölümcül bir darbe indirdi.
Pajitnov, 1991’de Seattle’a gitmek için Moskova’dan ayrıldı. 1995’ten sonra erdiğinde, nihayet oyun için telif hakkı almaya başladı. 1996’da Tetris Şirketini kurdu. 2005 yılında Tetris Şirketi, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra devlete ait bir şirketten özel bir şirkete dönüşen Elorg’u satın aldı. Bu sayede dünya çapındaki Tetris haklarının kontrolünü ele geçirdi. Şirket, her Tetris parçasının adlarını ve renklerini standartlaştırdı ve ticari marka haline getirdi.
Tetris Oyunu Aslında Basit Bir Oyun Değildir
Tetris oyunu aslında basit bir oyundan daha fazlasıydı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) bir grup bilgisayar bilimcisi, bu gerçeği 2002 yılında kanıtladı. Tetris oyununun temelinde NP sınıfına ait bir problem olduğunu açığa çıkardı. Bu problemlerin en ünlüsü ise daha evvel detaylıca açıkladığımız Gezgin Satıcı problemidir.
Oyunu, 1979’dan beri bir NP problemi olarak bilinen üç bölümlü probleme indirgeyerek bunu kanıtladılar. Ayrıca Microsoft Windows ile birlikte gelen Mayın Tarlası oyunu da Bir NP problemidir. Mayın Tarlası’nın NP problemleri sınıfına ait olduğunun kanıtı, 2000 yılında İngiltere’deki Birmingham Üniversitesi’nden Richard Kaye tarafından bulunmuş durumda.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Anyone can play Tetris. But architects, engineers and animators alike use the math concepts underlying the game. Yayınlanma tarihi: 28 Şubat 2024. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Anyone can play Tetris. But architects, engineers and animators alike use the math concepts underlying the game
- Cherney, I.D. Mom, Let Me Play More Computer Games: They Improve My Mental Rotation Skills. Sex Roles 59, 776–786 (2008). https://doi.org/10.1007/s11199-008-9498-z
Matematiksel
