Hepimiz suyun “ıslak” hissini deneyimlemişizdir. Peki, su neden ıslaktır? Hatta su gerçekten ıslak mıdır? Bu soru ilk bakışta basit görünse de, yanıtı düşündüğünüz kadar net değildir.
“Su ıslak mıdır?” sorusunun cevabına geçmeden önce, bir sıvının ne olduğunu ve “ıslak” olmanın ne anlama geldiğini anlamak gerekir.
Islak Olmak Ne Anlama Gelir?
Etrafımızdaki her şey atomlardan oluşur. Atomların diziliş biçimi, maddenin halini belirler. Örneğin masayı oluşturan atomlar birbirine çok yakın dizildiği için masayı katı olarak algılarız. Soluduğumuz havayı oluşturan atomların arasındaysa çok büyük boşluklar bulunur. Sıvıların yapısındaki atomların arasındaki boşluk miktarı ise katılardakinden fazla, gazlardakinden azdır.
Islak bir yüzeye dokunduğumuzda, su molekülleri derimize tutunur. Bu tutunma, derimizin yüzeyini kaplayan ince bir sıvı tabakası oluşturur. Islak yüzeye temas ettiğimizde hissettiğimiz şey, işte bu sıvı tabakasının yarattığı histir. İşte bu hisse “ıslaklık” deriz.
Peki Su Islak mıdır?
Su bir sıvı olduğu için kendi başına ıslak değildir. Islaklık, bir maddenin yüzeyinin sıvı ile kaplanması durumudur ve bu bağlamda su, o sıvının kendisidir. Suyun hidrojen bağları vardır; bu bağlar ona yüksek kohezyon (moleküller arası çekim) kuvvetleri kazandırır.
Islatma derecesi, adezyon ve kohezyon kuvvetleri arasındaki dengeye bağlıdır. Kohezyon kuvvetleri, hidrojen bağları sayesinde su moleküllerini birbirine bağlar ve yüzey gerilimi oluşturur. Kohezyon kuvvetleri güçlü olduğunda, su yüzeyle temasını en aza indirmek için küresel damlacıklar hâlinde kalma eğilimindedir.
Adezyon kuvvetleri ise suyu başka bir maddenin yüzeyine çeker ve yayılmasını sağlar. Adezyon kuvvetleri kohezyon kuvvetlerinden güçlü olduğunda yüzey ıslanacaktır.
Basitçe söylemek gerekirse, kohezyon kuvvetleri, yüzeylere tutunmayı sağlayan adezyon kuvvetlerine karşı çalışır. Bu nedenle su, nesneleri ıslatma konusunda çok da etkili değildir. Alkol gibi bazı sıvılar, yüzeyleri ıslatma konusunda sudan daha etkilidir. Deterjan eklemek ise kohezyon kuvvetlerini azaltarak suyun ıslatma yeteneğini artırır.
Bir sıvının kendi başına ıslak olduğunu söylemek mantıklı değildir. Örneğin, suyu yağ ile “ıslatabileceğinizi” iddia edebilirsiniz; ancak bu, suyun tek başına ıslak olduğu anlamına gelmez. Islaklık için genellikle bir katı ve bir sıvının bir arada bulunması gerekir; işte bu durumda soru gerçekten anlam kazanır.
Özel bir durum daha vardır. Su, yalnızca altı veya daha fazla moleküle sahip olduğunda sıvı gibi davranır. Daha az molekülden oluştuğunda teknik olarak hâlâ sudur. Ancak sıvı değildir ve beklediğimiz şekilde davranmaz. Bu durum, su molekülünün aslında ıslak olmadığı—en azından her zaman ıslak olmadığı—yönünde ek bir argüman ortaya çıkarır. Fakat bu, tartışmayı tamamen bitirmez.
Sonuç olarak;
Islaklığı “sıvıdan oluşma” şeklinde tanımlarsak, su “ıslaktan yapılmış” olur. Bu ifade ilk bakışta anlamsız ya da bir kelime oyunu gibi gelecektir; ancak belirli bir bağlamda mantıklıdır. Birçok üniversitenin fizik bölümleri, bu yaklaşımın geçerli olduğunu açıkça ifade etmiştir.
Ayrıca “ıslak su” olarak adlandırılan bir kavram da vardır. Araştırmacılar, ıslak suyu yüzey gerilimini azaltan ıslatma maddeleri ile işlem görmüş su olarak tanımlar. Bu maddeler, suyun yayılma ve yüzeylere nüfuz etme yeteneğini artırır.
Sonuç olarak bu konu, tamamen fiziksel bir durumdan çok, anlam bilimi (semantik) ile fiziğin tam olarak örtüşmemesinden doğan bir tartışmadır. Çoğu insan, suyun ıslak olduğunu söyler ve bunu mantıklı gerekçelerle savunabilir. Ancak suyun ıslak olamayacağını savunmak da doğru kabul edilebilir. Bu, büyük ölçüde bakış açısına bağlıdır.
Suyun ıslaklığı üzerine tartışmak, yalnızca bir-iki tartışmayı kazanmanızı (ya da başlatmanızı) sağlamakla kalmaz; aynı zamanda bu durumun ardındaki fiziği öğrenmek de ilgi çekicidir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Is water wet? It’s … not really that straightforward ; Bağlantı: Is water wet? It’s … not really that straightforward (zmescience.com) ; Yayınlanma tarihi: 8 Mayıs 2023
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
