Kan Basıncı Nedir? Bu Basınç Nasıl Çalışır?

Kalp, fizyolojik işlevleri bakımından hayranlık uyandıran bir organdır. Genellikle duygularla ilişkilendirilse de, asıl görevi tamamen fizikseldir: Kanı tüm vücuda düzenli şekilde pompalamak. Bu işlevi yerine getirirken hiçbir dikkat dağınıklığına yer yoktur. Kalp, tek bir amaca hizmet eder ve bunu kesintisiz bir ritimle sürdürür.

Günde yaklaşık 7.500 litre kan, damarlar boyunca dolaşır. Bu hareketin temel itici gücü kalptir. Kalbin kanı damar sistemine iletirken uyguladığı kuvvete ise kan basıncı denir. Bu basınç, vücudun dokularına yeterli oksijen ve besin ulaşmasını sağlar. Kalp, bu görevi yerine getirirken yüksek bir hassasiyetle çalışan biyolojik bir pompa gibi davranır.

Kan Basıncı Nedir? Sistolik ve Diastolik Basınç Ne Anlama Gelir?

Kan basıncı, kanın atardamar duvarlarına uyguladığı kuvvetin ölçüsüdür. Kalp her attığında bu basınç yükselir; bu en yüksek değere sistolik kan basıncı denir. Kalp atımlar arasında gevşediğinde ise basınç düşer; bu en düşük değer ise diyastolik kan basıncı olarak adlandırılır.

Bu iki ölçüm birlikte ele alındığında, genellikle “büyük” ve “küçük tansiyon” olarak bilinen çift değer ortaya çıkar. Örneğin 120/80 mmHg şeklindeki bir ölçüm, tıbbi açıdan normal kabul edilen bir kan basıncı aralığını temsil eder.

Hipertansiyon, istirahat hâlinde yapılan ölçümlerde kan basıncının 140/90 mmHg’nin üzerinde seyretmesi durumudur. Bu tanının konulabilmesi için ölçümlerin birden fazla kez tekrarlanması gerekir. Çünkü kan basıncı, çeşitli nedenlerle değişkenlik gösterir. Bunlardan biri, “beyaz önlük etkisi” olarak bilinen durumdur. Kişi bir doktorla aynı ortamda bulunduğunda, stres nedeniyle kan basıncı geçici olarak yükselebilir.

Bu nedenle güncel kılavuzlar, kan basıncının doktor muayenehanesi dışında ve otomatik cihazlarla ölçülmesini önermektedir. Bu yaklaşım, daha güvenilir ve tutarlı veriler elde edilmesini sağlar.

Hipertansiyonun oluşturduğu risk düzeyi, büyük ölçüde kan basıncının ne kadar yüksek olduğuna bağlıdır. Kan basıncı arttıkça, sağlık riski de artar. Daha önce kalp krizi veya inme geçirmiş bireyler için bu risk çok daha belirgindir; çünkü tekrar yaşama olasılığı yüksektir.

Ancak risk yalnızca kan basıncıyla sınırlı değildir. Yaş, cinsiyet, sigara kullanımı, diyabet varlığı ve kolesterol düzeyleri de hipertansiyonun etkisini belirleyen önemli faktörler arasında yer alır. Bu nedenle, kan basıncı değerlendirmesi yapılırken bu etkenler de birlikte göz önünde bulundurulmalıdır.

Kan Basıncının Ölçülmesi Neden Önemlidir?

Yüksek tansiyon genellikle belirti vermez. Bu nedenle kişide hipertansiyon olup olmadığını anlamanın tek yolu, doğrudan ölçüm yapmaktır.

Ayrıca ilaç tedavisine başlandıktan sonra kan basıncının düşüp düşmediğini görmek için ölçüm gerekir. Benzer şekilde, egzersiz alışkanlığı kazanmak, sigarayı bırakmak ya da tuz tüketimini azaltmak gibi yaşam tarzı değişikliklerinin etkisini değerlendirmek için de düzenli ölçüm önemlidir. Düşük tansiyon (hipotansiyon) da bazı kişiler için bir sorun oluşturur.

Ancak kan basıncı sabit değildir. Kişinin ruh hali, beslenme durumu ya da kısa süre önce yaptığı fiziksel aktiviteler gibi birçok etken, kısa süreli dalgalanmalara yol açar. Bu doğal değişkenlik nedeniyle kan basıncı dakika dakika, saat saat farklılık gösterir. Bu yüzden güvenilir bir ölçüm için belirli kurallara uyulması gerekir.

Yapılan bir araştırmada, evde tansiyon ölçen katılımcıların hiçbirinin tüm önerilen adımları eksiksiz uygulamadığı görüldü. Ölçümler genellikle doğru pozisyonda yapılmasına rağmen, birçok kişi ölçüm zamanlaması, tekrar sayısı ve cihaz seçimi konusunda hatalar yapıyordu.

Birçok kişi tansiyonunu haftada veya ayda birkaç kez ölçmektedir. Oysa çoğu klinik kılavuz, ölçümün belirli bir düzene göre yapılmasını önermektedir: bir hafta boyunca her gün, yılda iki kez; ayrıca doktor randevularından önce ve tedavi değişikliklerinden sonra.

Evde yapılan düzenli ölçümler birçok kişi için rahatlatıcıdır. Ancak aşırı sık ölçüm yapmak, gereksiz kaygıya ve dolaylı olarak daha yüksek tansiyon değerlerine neden olacaktır. Bu nedenle, ölçüm sıklığı konusunda doktorla birlikte karar vermek ve her ölçümde önerilen adımları dikkatle uygulamak en sağlıklı yaklaşımdır.

Sonuç Olarak

Kan basıncınızı doğru şekilde ölçün, elde ettiğiniz değerleri anlamlandırın ve gerekiyorsa kontrol altına almak için bilinçli adımlar atın.

Kaynaklar ve İleri okumalar:

• Noh SA, Kim HS, Kang SH, Yoon CH, Youn TJ, Chae IH. History and evolution of blood pressure measurement. Clin Hypertens. 2024 Apr 1;30(1):9. doi: 10.1186/s40885-024-00268-7. PMID: 38556854; PMCID: PMC10983645.
• Gabb GM, Mangoni AA, Anderson CS, Cowley D, Dowden JS, Golledge J, Hankey GJ, Howes FS, Leckie L, Perkovic V, Schlaich M, Zwar NA, Medley TL, Arnolda L. Guideline for the diagnosis and management of hypertension in adults – 2016. Med J Aust. 2016 Jul 18;205(2):85-9. doi: 10.5694/mja16.00526. PMID: 27456450.
• Understanding Systolic and Diastolic Blood Pressure; Yayınlanma tarihi: 22 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.verywellhealth.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel