Bilim insanları yirmi yılı aşkın bir süredir ‘hız geni’ hakkında araştırmalar yapıyor. Genetik yapımızın atletik performansımız üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabileceğine dair kanıtlar giderek artıyor.
Çita dünyadaki en hızlı kara hayvanıdır. Bu muhteşem hayvanlar saatte yaklaşık 112 km hıza ulaşır. Dünyanın en hızlı koşan insanı ise Usain Bolt’tur. Usain Bolt 2009’da 9,58 saniye ile 100 metre koşuda dünya rekoru kırdığında, ortalama hızı saatte 37.58 kilometre idi. Çıkabildiği maksimum hız ise yaklaşık 44.72 km/s olmuştu. Bu da bir insan için akıllara durgunluk verecek kadar bir hızdır ve dünyada çok az koşucu bu performansa ulaşacaktır.
Bir çita kadar hızlı koşmamızı engelleyen birçok faktör vardır. Öncelikle ellerimiz ve ayaklarımız daha büyüktür. Bu bize daha iyi bir denge sağlarken, hız konusunda da kayıp vermemize neden olur. Kafalarımız da çitalara kıyasla vücudumuza oranla daha büyüktür.
Hızımızı etkileyen bir diğer faktör de ayak bileklerimizin ayaklarımızın geriye değil sadece ileri hareket etmesine izin vermesidir. Sonuç olan söz konusu olan hızlı koşma olunca çitalar ile başa çıkmamız olası değildir.
Ancak bir çita ile bir insanı değil de, iki insanı karşılaştırdığımızda koşma açısından farklı performanslar ile karşılaşırız. Kimi insanlar çok hızlı koşarken, kimileri için koşmanın düşüncesi bile eziyet vericidir. Ve bir kişinin diğerlerinin daha yavaş koşmasının birkaç nedeni vardır.
Neden koşmak için doğmuş olabilirsiniz?
Genetik yani ebeveynlerinizden miras aldığınız özellikler hızlı koşmanızda önemli rol oynar. Ancak seçimleriniz ve deneyimleriniz de bu role katkı sağlar. Yapılan araştırmalar, kısa mesafe koşucuları ve güç gerektiren diğer sporlarla uğraşan sporcularda görülen ACTN3 ( Alfa-Aktinin-3 ) geninin sportif performans ile doğrudan ilişkili olduğunu göstermiştir.
Hızlı koşma yeteneğinizi etkileyen önemli faktörlerden biri de kaslarınızın nasıl çalıştığı da dahil olmak üzere vücudunuzun yapısıdır. İskelet kasları iki tür kas lifinden oluşur: hızlı ve yavaş. Alfa-aktinin-3 ağırlıklı olarak hızlı kas liflerinde bulunmaktadır.
Yavaş seğirme kasları ise uzun süreli aktivitelerde etkilidir. Çitalar yaklaşık %70 oranında hızlı seğirme kaslarına sahiptir. Bu, çitaların neden bu kadar hızlı olduğunu ve insanların neden daha yavaş olduğunu açıklar.
Hızlı kasılan kas lifleri daha büyüktür ve vücudunuzun hızlı hareket etmesine ve önemli miktarda güç üretmesine yardımcı olur. Bununla birlikte, bu kas lifi türü aynı zamanda çabuk yorulur. Bu da en yüksek hızda ne kadar süre koşabileceğinizi nispeten kısa mesafelerle sınırlar. Yavaş kas lifleri ise daha az kuvvet üretir ancak yorgunluğa karşı dayanıklıdır. Bunlar öncelikle maraton koşusu gibi dayanıklılık etkinlikleri sırasında kullanacağınız kaslardır.
Her bir kas lifi türünün ne kadarına sahip olduğunuz çoğunlukla genleriniz tarafından belirlenir. Bu nedenle kas türleri söz konusu olduğunda sahip olduğunu şeyi değiştirmeniz mümkün olmayacaktır. Ancak fiziksel yetenek sadece kaslarla ilgili değildir. Beyniniz de bu süreçte önemli bir rol oynar.
Daha hızlı koşmak için neler yapabiliriz?
İskelet kaslarınız beyniniz tarafından kontrol edilmektedir. Hareketlerinizi düşünür ve sonra hareketleri gerçekleştirirsiniz. Bu nedenle adımınızın ne kadar süreceğini, kollarınızın nasıl hareket edeceğini, ayaklarınızın yere nasıl basacağını ve hatta nefes almak için kullandığınız teknikleri bile kontrol edebilirsiniz.
Bir aktiviteyi ne kadar çok uygularsanız o kadar iyi olursunuz. Daha hızlı olmak için olabildiğince hızlı koşmanıza gerek yoktur. Çeşitli fiziksel aktiviteler yapmak, koşunuzu geliştirecek yeni beceriler geliştirmenize yardımcı olur.
Yani, ister bir sonraki Usain Bolt olmak, ister sadece arkadaşınıza karşı bir yarışı kazanmak isteyin, unutmayın ki biraz genetik şans ve sıkı çalışma ile bunun başarmanız mümkündür. Bu arada bazı ipuçlarına göz atmak isteyebilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Pickering C, Kiely J. ACTN3: More than Just a Gene for Speed. Front Physiol. 2017 Dec 18;8:1080. doi: 10.3389/fphys.2017.01080. PMID: 29326606; PMCID: PMC5741991.
- Plotkin DL, Roberts MD, Haun CT, Schoenfeld BJ. Muscle Fiber Type Transitions with Exercise Training: Shifting Perspectives. Sports (Basel). 2021 Sep 10;9(9):127. doi: 10.3390/sports9090127. PMID: 34564332; PMCID: PMC8473039.
- Your genetics influence how resilient you are to cold temperatures – new research. Yayınlanma tarihi: 21 Şubat 2021. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Your genetics influence how resilient you are to cold temperatures – new research
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
