Geçtiğimiz günlerde ABD’deki ortalama zeka katsayısının (IQ) yaklaşık 100 yıldır ilk kez düştüğü söylemi gündeme geldi. En büyük düşüş ise 18 ila 22 yaş arasındaki gençlerde gerçekleşti. Peki ama ne oluyor? Yoksa insanlık giderek aptallaşmaya mı başladı? Tam olarak değil.
Bunun nedenine geçmeden önce son araştırmanın sonuçlarını verelim. Northwestern Üniversitesi ve Oregon Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, 2006’dan 2018’e kadar ABD’de 394.378 yetişkin tarafından yapılan çevrimiçi IQ testlerinin sonuçlarını inceledi.
Ekip, bir popülasyonun IQ’sunun genellikle her nesilde arttığı fikri olan Flynn etkisine dair kanıt bulup bulamayacaklarını araştırıyordu. Ancak bunun tam tersini buldular. Genel olarak, sonuçlar IQ puanlarının çalışma süresi boyunca düştüğünü ortaya koydu. Ancak araştırmacılar tam olarak kaç IQ puanının düştüğünü belirtmedi.
Yaş ve cinsiyete bakılmaksızın genel olarak düşüşler görüldü. Ancak en sert düşüş daha düşük eğitim düzeyine sahip kişiler ve 18 ila 22 yaş arası genç katılımcılar arasında bulundu. Üstelik sorun sadece ABD’de değil. Son yirmi yılda Avrupa’da yapılan bir dizi araştırma, Flynn etkisinin çoktan tersine dönmeye başladığını gösteriyor.
Örneğin, Finlandiya’da yapılan araştırmalar, IQ puanlarının 1997’den 2009’a 2, Fransa’da ise 1999’dan 2009’a 3,8 IQ puanı düştüğünü öne sürdü. Benzer bulgular İngiltere, Norveç ve Danimarka, Avustralya, Hollanda ve İsveç’te de rapor edildi.
Flynn Etkisi Nedir?
IQ testleri 100 yıldan daha uzun bir süre önce icat edildi. O günden itibaren de yapılan değerlendirmeler sonucunda IQ puanlarımız istikrarlı bir şekilde artıyor gibi gözüküyordu. Bunun üzerine de Yeni Zelanda’daki Otago Üniversitesinden profesör James Flynn tarafından bir teori geliştirmişti.
Flynn etkisi olarak bilinen bu teoriye göre genel popülasyonun IQ düzeyinde her on yılda bir yaklaşık 3 puanlık artış gerçekleşiyordu. O günden itibaren de Flynn Etkisi psikoloji alan yazınındaki en tartışmalı konular arasına girdi.
Flynn varsayımlarını test etmek için yaş aralığı 2 ile 48 arasında değişen, toplam 7500 katılımcıyı içeren 73 çalışmayı bir arada değerlendirmişti. Çalışma sonucunda da IQ puanlarında 46 yıllık bir süreçte 15 puan artış olduğu göstermişti. İzleyen çalışmalar ise bu ilk bulguların farklı zeka ölçekleri ve farklı ülkeler için de geçerli olduğunu ortaya koymuştu.
Günümüzde Flynn Etkisi’nin varlığı ilgili bilim çevreleri tarafından büyük ölçüde kabul görse de, bu etkinin kaynağı hakkında önemli görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar bu etkinin çevresel kaynaklardaki iyileşmeyle yakından ilişkili olduğunu savunmaktadır.
Bu görüşe göre, beslenme kalitesinde 1930’dan günümüze kadar gözlenen iyileşme Flynn Etkisi’ni ortaya çıkaran temel etkendir. Bazı araştırmacılar ise sağlık sistemindeki iyileşmenin zeka puanları üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu öne sürmektedir.
Bir görüşü göre de geçmişteki olumsuz çevre koşulları kişilerin genetik potansiyellerinin çok altında bir performans göstermelerine yol açmıştır. Çevre koşullarının iyileşmesi zekayı arttırmamakta aslında var olan genetik potansiyelin gerçek sınırlarına ulaşmasına izin vermektedir.
Flynn Etkisi Neden Tersine Döndü?
Flynn etkisinin nedeni ne olursa olsun, IQ’daki artışın duraklaması ve hatta tersine dönmesiyle birlikte bu çağın sonuna gelmiş olabileceğimize dair kanıtlar var. Kısacası insan entelektüel potansiyelinin zirvesini belki de çoktan geçti.
Üstelik bunun nedenini açıklamak Flynn etkisini açıklamaktan bile daha zor. Araştırmacılar bu durumu ilk araştırmanın aksine, genetikten ziyade çevresel koşullar ile ilişkilendiriyorlar. Bu çevresel faktörler beslenme, eğitim sistemindeki değişiklikler, daha az okuma ve sosyal medyada daha fazla zaman harcanması gibi faktörler olarak tanımlanıyor.
Flynn etkisinin sona ermesinin nedeni olarak ortaya bir başka teori de atılıyor. Bu teoriye göre, daha zeki insanlar eğitime ve kariyere daha fazla zaman harcıyor. Bunun sonucunda da daha az bebek sahibi olma eğilimi gösteriyor. Bu nedenle de genlerini bir sonraki nesle aktarma olasılıkları azalıyor.
1800’lü yılların ortalarından beri yapılan incelemelerde IQ ve üreme arasında ters orantı olduğu görülüyor. Zekâ, kısmen genetik olduğu için, bazı araştırmacılar, bunun genel IQ’nun düşmesine neden olabileceğini savunuyorlar. ( IQ Seviyeleri Ortalamanın Çok Üstünde Olan 20 Deha İle Tanışalım)
IQ Testleri Zeka Seviyesi Belirlemek İçin Yeterli mi?
Tüm bu istatistikleri incelerken, IQ puanlarının mükemmel zeka ölçüleri olmadığını dikkate almak önemlidir. IQ testleri çok fazla eleştiri alır. Bunun temel nedeni yalnızca sınırlı sayıda beceriyle ilgilenmesidir. Oysa ki zeka kesin olarak ölçülemeyecek kadar karmaşıktır.
2012’de 100.000’den fazla kişi üzerinde yapılan büyük bir araştırma, insan zekasının karmaşık doğasını hesaba katmadıkları için çoğu zeka testinin temelde kusurlu olduğu sonucuna vardı. Sonuçta bu tip testler başlangıçta okullardaki başarıyı ölçmek için geliştirilmiştir. Bu nedenle IQ testleri hiçbir şekilde mükemmel bir ölçü olamazlar.
Ancak sosyal medya, teknoloji kullanımındaki değişiklikler gibi farklı entelektüel deneyimlere maruz kaldıkça, zekanın ifade edilme biçiminin de değişimde olduğunu kabul etmek gerekli. Bunun sonucunda zeka ölçüm yöntemlerini güncellemek gerekebilir.
Henüz kimse tartışmalara son noktayı koymuş değil. Sonuçta göz önünde bulundurulması gereken çok farklı değişkenler var. ( IQ Seviyeleri Nedir? En Yüksek IQ Kaçtır? Tüm Bunlar Önemli midir?)
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Are Humans Getting Smarter or Dumber?; Bağlantı: https://www.livescience.com
- Has humanity reached ‘peak intelligence’?; Yayınlanma tarihi: 10 Temmuz 2019; Bağlantı: https://www.bbc.com/
- Elizabeth M. Dworak, William Revelle, David M. Condon, Looking for Flynn effects in a recent online U.S. adult sample. Examining shifts within the SAPA Project,Intelligence. Volume 98, 2023, 101734, ISSN 0160-2896, https://doi.org/10.1016/j.intell.2023.101734.
- IQ decline and Piaget: Does the rot start at the top? Yayınlanma tarihi: Ocak 2017; Bağlantı: https://www.sciencedirect.com/
- Flynn effect and its reversal are both environmentally caused; Yayınlanma tarihi: 11 Temmuz 2018; https://www.pnas.org/
- Are people getting smarter or dumber? Yes; Yayınlanma tarihi: 20 Haziran 2019; Bağlantı: https://bigthink.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
