Komedyen John Mulaney, robot olmadığımızı kanıtlamak için robotlara sürekli testler yaptığımızı anlatır. Bunun örneği olarak da, CAPTCHA’yı gösterir. Bu sistemin adı “Completely Automated Public Turing Test to Tell Computers and Humans Apart” ifadesinin kısaltmasıdır. Yani bilgisayarları insanlardan ayırmayı amaçlayan bir Turing testidir.
Matematikçi Alan Turing, II. Dünya Savaşı sırasında Britanya hükümeti için Almanya’nın “Enigma” şifre sistemini çözmek üzere gizli görevde çalışmıştı. Bu nedenle yapay zekâ alanının öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir. Onun bu alandaki katkılarından biri, bir makinenin insan gibi davranıp davranamayacağını ölçmek için tasarladığı testtir.
1950 yılında Manchester Üniversitesi’nde görev yapan matematikçi Alan Turing, ünlü makalesinde şu soruyu ortaya attı: “Makineler düşünebilir mi?” Turing, doğrudan sorusunu yanıtlamak yerine, bu soruya bir oyun biçiminde yaklaşmayı önerdi. Dönemin popüler bir eğlencesinden esinlenerek “taklit oyunu” adını verdiği bir senaryo geliştirdi. Günümüzde bu oyuna “Turing testi” denir.
Turing Testi Nedir?
Turing, “Computing Machinery and Intelligence” (Bilgisayar Makineleri ve Zekâ) adlı makalesinde oyunun kurallarını şöyle tanımladı: Oyunda bir erkek ve bir kadın aynı odada bulunur, sorgulayıcı ise başka bir odadadır. İletişim, yalnızca yazılı olarak, bir teleprinter aracılığıyla sağlanır. Sorgulayıcının amacı, aldığı yazılı yanıtlar üzerinden kimin erkek, kimin kadın olduğunu bulmaktır.
Turing daha sonra şu soruyu sordu. Eğer bu oyunda erkek yerine bir makine katılsaydı, sorgulayıcı farkı anlar mıydı? İşte bu soru, günümüzde yapay zekânın insan benzeri düşünme kapasitesini tartışmanın başlangıç noktası sayılır.
Turing, kendi testinin uygulanışını görecek kadar uzun yaşayamadı, ancak fikirleri sonraki kuşaklarda derin bir etki bıraktı. Yüzlerce öğrenci, araştırmacı ve bilim insanı, geliştirdikleri sistemleri Turing testine tabi tuttu; hiçbiri başarılı olamadı.
Ta ki 2014 yılına kadar. O yıl, “Eugene” adlı bir yapay zekâ sohbet programının, Kraliyet Cemiyeti’nde düzenlenen bir etkinlikte otuz yargıcın onunu kandırarak insan olduğuna inandırdığı haberi büyük yankı uyandırdı.
Eugene, kendini ukala bir Ukraynalı genç olarak tanıtıyordu. Turing’in tanımladığı oyundaki gibi, Eugene de sanal bir perdenin ardında gizlenmişti. Jüri üyelerinin görevi, onun kimliğini açığa çıkarmaktı.
Eugene’in başarısı bilim dünyasında farklı tepkiler aldı. Ünlü yapay zekâ öncüsü Marvin Minsky, bu olayı etkileyici bulmadığını, ancak en azından bazı insanların bir makineyi insan sanabildiğini gösterdiğini söyledi.
ChatGPT Turing Testini Geçti
2014’ten bu yana doğal dil işleme (NLP) ve doğal dil anlama (NLU) alanlarında büyük ilerlemeler var. Yakın zamanda araştırmacılar, bir yapay zekâ sohbet botunun Turing testini geçtiğini duyurdu.
Bu haber, California Üniversitesi San Diego’da çalışan iki araştırmacının yürüttüğü yeni bir ön baskı çalışmasından doğdu. Araştırmacılar, dört büyük dil modelini Turing testine soktu: ELIZA, GPT-4o, LLaMa-3.1-405B ve GPT-4.5.
Deneyde katılımcılar, sekiz tur süren konuşmalarda sorgulayıcı rolünü üstlendi. Her turda bir sorgulayıcı, aynı anda iki tanıkla yazılı biçimde sohbet etti. Tanıklardan biri insandı, diğeri bir dil modeliydi. Araştırmacılar, 284 kişiyi rastgele sorgulayıcı ya da tanık olarak seçti.
Katılımcılar, iki tanıkla beş dakika boyunca bir ekranda eşzamanlı olarak yazıştı. Test arayüzü, klasik bir mesajlaşma uygulamasını andırıyordu. Görüşme bitince katılımcılar, hangi tanığın insan, hangisinin yapay zekâ olduğunu belirledi.
Sonuçlar, katılımcıların GPT-4.5’i yüzde 73 oranında insan sandığını gösterdi. LLaMa-3.1-405B’yi yüzde 56 oranında insan olarak değerlendirdiler. ELIZA ve GPT-4o ise katılımcıları sırasıyla yalnızca yüzde 23 ve yüzde 21 oranında yanılttı.
Turing Testi Neden Tartışmalıdır?
Turing testi, makine zekâsının nihai göstergesi olarak popülerleşmiştir. Ancak bu testin geçerliliği konusunda görüş birliği yoktur. Aslında, tarihsel olarak da tartışmalı bir geçmişi vardır ve bu durum, makine zekâsını ölçmede ne kadar etkili olduğu sorusunu gündeme getirir.
Turing testi, makine zekâsını ölçmenin bir yolu olsa da, testin doğruluğu ve geçerliliği sık sık tartışma konusu olmuştur. Başlıca dört eleştiri öne çıkar:
Davranış ile düşünme ayrımı: Bazı araştırmacılar, testi geçmenin zeka göstergesi değil, yalnızca bir davranış biçimi olduğunu ileri sürer. Bu nedenle bir makinenin taklit oyununu geçebilmesi, onun gerçekten “düşündüğü” anlamına gelmez.
Beyin makine değildir: Turing, insan beyninin bir makine gibi açıklanabileceğini öne sürer. Ancak birçok akademisyen bu görüşe karşı çıkar ve bu varsayımı geçersiz bularak testin temelini sorgular.
İçsel işleyiş farkı: Bilgisayarlar insan değildir; dolayısıyla bir sonuca ulaşma biçimleri insan düşüncesiyle kıyaslanamaz. Bu fark, testi zekâyı ölçmek için yetersiz hale getirir.
Testin kapsamı: Bazı araştırmacılara göre yalnızca bir davranışın ölçülmesi zekâyı belirlemek için yeterli değildir. Zeka, çok daha geniş ve çok katmanlı bir olgudur.
Sonuç Olarak
Makalenin ön baskı sürümü, GPT-4.5’in Turing testini geçtiğini ileri sürse de şu ifadeyi de içeriyor: “Turing testi, bir sistemin fark edilmeden gerçek bir insanın yerini alıp alamayacağını ölçen bir ikame testidir.”
Bu tanım, araştırmacıların Turing testini insan zekâsının doğrudan bir ölçütü olarak değil, zekânın taklidini değerlendiren bir yöntem olarak gördüğünü gösteriyor. Başka bir deyişle, testin özüne, yani taklit fikrine bir gönderme yapıyorlar.
Şimdilik söyleyebileceğimiz şey şu: GPT-4.5 henüz insan kadar zeki değil. Ancak bazı insanları aksine inandıracak kadar ikna edici davranabiliyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Jannai, Daniel & Meron, Amos & Lenz, Barak & Levine, Yoav & Shoham, Yoav. (2023). Human or Not? A Gamified Approach to the Turing Test. 10.48550/arXiv.2305.20010.
- Jones, Cameron & Bergen, Benjamin. (2025). Large Language Models Pass the Turing Test. 10.48550/arXiv.2503.23674.
- Raphael Rosen; From Klein Bottles to Chaos Theory, a Guide to the Nerdiest Math Facts. Theorems, and Equations
- ChatGPT just passed the Turing test. But that doesn’t mean AI is now as smart as humans. Yayınlanma tarihi: 8 Nisan 2025. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: ChatGPT just passed the Turing test. But that doesn’t mean AI is now as smart as humans
Matematiksel
