27 Mayıs 1962, Pennsylvania’da bulunan 1866 yılında kurulmuş küçük kömürcü kasabası Centralia kasabası sakinleri için sıradan bir gündü. 2000 civarı sakini bulunan kasaba ertesi günün Anma Günü etkinlikleri için hazırlıklar yapıyordu. Bu esnada yetkililer temizlik için kasaba çöplüğündeki çöp yığınının kaldırılmasını istemişti. Bunun en kolay yolu da elbette çöpleri yakmaktı. Ancak aslında bu hiç de iyi bir fikir değildi.
Centralia’nın çöplüğü, birçok terk edilmiş kömür madeni gibi, içinde hâlâ bolca kömür olan eski bir madenin üstüne kurulu idi. O gün alevler çöpleri tutuştururken, Centralia’nın altında bulunan labirent biçimindeki dehlizlere ve kömür cevherlerine de ulaştı. Burada bulunan kömürü düzenli bir biçimde yakarak ısı, is ve ölümcül karbon monoksit saçmaya başladı.
Centralia halkı yangını söndürmeye çalıştı. İtfaiyeciler yeraltındaki alevlerin üstüne su sıktılar ve kille ateşi boğmaya çalıştılar. Ancak yangın 16 yıl boyunca bir türlü sönmedi. Takip eden yıllarda kasabanın her yerinde terk edilmiş maden tünellerine açılan delikler ve yarıklar belirdi. Yüzeyde ise aşağıdan yükselen ısı, duman ve su buharı ünlü bilgisayar oyunu serisi Silent Hill’e de ilham kaynağı olan bir manzara yarattı.
Centralia Neden Yanıyor?
1980’lerin başında 12 yaşında bir erkek çocuk yanan bir obruğun içine düştü. Bunun üzerine yangını söndürme çabaları ikiye katlandı. Ancak bu da işe yaramadı. Sonuçta 1983 yılında kasaba sakinleri kasabayı terk etti. Sonucunda da günümüzde burası hayalet bir kasaba haline geldi.
Centralia’da zemin artık eskisi kadar sıcak değil çünkü yangın yüzeyden uzaklaşıp yerin derinliklerine ilerlemiş durumda. Bölgede toksik gazlar yayılmaya devam ediyor ancak duman ilk başlarda olduğu kadar sık görülmüyor. Uzmanların tahminleri yangınının, alevlerin önünde on yıllarca tüketeceği yakıt olduğu göz önüne alınarak, 50 ila 250 yıl içinde söneceği biçiminde. Yani Centralia daha uzun süre yanmaya devam edecek.
Sakinleri karbon monoksit zehirlenmesinden evlerinde bayılmaya başladı. Ağaçlar ölmeye başladı ve toprak küle döndü.
Yollar ve kaldırımlar bükülmeye başladı.
Günümüzde Centralia’da ayakta kalmış sadece bir avuç yapı var. Yangından sonra da yemyeşil görüntüsüne rağmen bir daha burada yerleşim kurulması mümkün olmayacak. Peki ama neden?
Kömür Nasıl Oluşur?
Kömür oluşumu için ideal koşullar ormanların ya da bitki örtüsünün gür, toprağın suya doymuş olduğu yerlerdir. Bitkiler zaman içinde ölü bitki katmanı oluşturur. Normalde bitki kalıntılarını ayrıştırması gerektiren mikroorganizmalar sulak yerde yaşayamaz. Dolayısıyla dal ve yaprak yığınları çürümek yerine üst üste yığılmaya başlar. Zaman içinde yığınlar ağırlık sayesinde sıkışarak bugün madenlerden çıkardığımız o sert ve karbon bakımından zengin maddeye dönüşür.
Kömür kolayca yanar ve yanma sırasında büyük miktarda ısı açığa çıkarır. Bu yüzden de evleri ısıtmak ya da elektrik santrallerinde kullanmak için idealdir. Kömür dünyanın her yerinde bulunur ve ucuzdur. Ancak onu değerli kılan bu özellikleri yüzünden çok da tehlikelidir.
Şu anda Antarktika dışında her kıtada süregelen kömür yangınları var. Bunların en eski olanıysa Avustralya’da ve yaklaşık 6.000 yaşında. Kömür bu kasabanın sonunu getirdiyse de, toplumun kömür bağımlılığının iklim üzerindeki etkisi çok daha büyüktür.
Centralia Kasabası Bugün Ne Durumda?
Centralia’nın en ünlü kısmı 61 numaralı eyaletler arası yolun kasabanın eteklerinden geçtiği 1 kilometrelik kısmı. Burası 1993’te yolun tamir edilemeyecek kadar çökmesiyle terk edilmiş durunda. Günümüzde eyalet yetkililerinin caydırıcı tavrına rağmen burası serüven arayanlar için popüler bir yer. Yolun üzeri ise çöküntüler ve bölgeyi görmeye gelenlerin bir anı olarak bıraktıkları grafitiler ile kaplı.
Göz Atmanız İçin:
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- This Mine Fire Has Been Burning For Over 50 Years; Bağlantı https://www.history.com/
- This US town has been abandoned for almost 60 years because of an underground fire that continues to burn; Bağlantı https://www.businessinsider.com/
- Inside The Eerie Ghost Town Of Centralia, Pennsylvania That’s Been On Fire Since 1962. Yayınlanma tarihi: 3 Haziran 2022; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/centralia-pa
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
