Capgras sendromu, bir kişinin tanıdığı bir kişinin yerini bir sahtekarın aldığına inanmasına neden olan sanrısal bir bozukluktur. Bu sorunla uğraşmak zorunda kalan bir kişiye, yanıldığını göstermeye çalışmanız bir işe yaramaz.
Bir sabah uyandığınızda, yıllardır hayatınızda olan bir kişinin “kaçırıldığını” ve yerine tıpatıp benzeyen bir sahtekârın geçtiğini düşündüğünüzü hayal edin. Üstelik bu sahtekârın, görünüş veya davranışındaki ufak farklılıklarla kendini ele verdiğini fark ediyorsunuz. David’in başına tam olarak bu geldi.
Bir trafik kazasında ağır bir beyin travması geçiren David, beş hafta komada kaldı. Bu kazada sağ kolunu da kaybetti. Bilinci yerine geldiğinde zihinsel yetileri büyük ölçüde korunmuş görünüyordu; konuşması düzgün ve zekiydi. Ancak tek bir tuhaf inancı vardı.
Anne ve babasının yerlerine başkalarının geçtiğine inanıyordu. Ona sabah kahvaltısını hazırlayan kadın, annesinden daha iyi yemek yapıyordu; babasının yerine geçen kişi ise çok daha iyi araba kullanıyordu. David’e, “Capgras sanrısı” adı verilen nadir bir yanlış tanıma bozukluğu teşhisi kondu.
Capgras Sendromu Nedir?
Capgras sanrısı ilk kez 1923 yılında Fransız psikiyatrist Joseph Capgras ve meslektaşı Jean Reboul-Lachaux tarafından tanımlandı. Bu sanrı, kişinin tanıdığı birinin — bir arkadaş, eş, çocuk ya da ebeveyn — fiziksel olarak tamamen aynı görünen bir sahtekâr tarafından değiştirildiğine inanmasıyla karakterizedir.
Eğer bu durum size tanıdık geliyorsa ya da sevdiğiniz bir yaşlı sizi “sen aslında sen değilsin” diye suçladıysa, bunun nedeni bu tür sanrıların nadir olmamasıdır. Sanrının odağında genellikle insanlar yer alsa da, bazı vakalarda evcil hayvanların, iş araçlarının ya da kişisel eşyaların “yerine başkalarının konduğu” düşüncesi de görülmüştür.
Capgras sanrısı, “yanıltıcı kimlik tanıma sendromu” adı verilen daha geniş bir yanlış algı grubunun parçasıdır. Kadınlarda erkeklere oranla üçe iki gibi bir sıklıkla daha yaygındır. Bu sanrılar, paranoid şizofreni ya da bunama gibi nörodejeneratif hastalıkları olan kişilerde görülebilir.
Ayrıca travmatik beyin yaralanmaları, diyabet ya da hipotiroidizm gibi durumların sonucu olarak da ortaya çıkma olasılıkları vardır. Hatta Capgras sanrısının migren ataklarıyla ilişkili olarak görüldüğü vakalar da bildirilmiştir.
Capgras Sendromu Neden Olur?
Capgras sanrısını anlamak için beynin algıyı nasıl işlediğine bakmak gerekir. Beyin, karmaşık bilgileri farklı bölgelere dağıtarak işler. İnsanlar ise, beynimizin işlemek zorunda olduğu en değerli “verilerden” biridir. Bu nedenle, onları algılarken de bilgi işleme farklı bölümlere ayrılır.
Bir kişinin görünüşü, sesi ve hareketleri ayrı mekanizmalarla işlenmektedir. Onu “kim” olarak bildiğimiz, yani ne düşündüğü, ne hissettiği ve neye inandığı gibi içsel özellikleri ise başka bir sistemle anlamlandırılır.
Sağlıklı bir beyinde bu süreçler bütünleşerek tanıdık, tutarlı bir kişi algısı oluşturur. Nasıl olduğunu tam çözemesek de, birinin yüzünü gördüğümüzde onu yalnızca fiziksel olarak değil, kişiliğiyle birlikte tanırız.
Ancak bu bütünlük bozulduğunda bir kişi dışarıdan tanıdık görünse de, içsel olarak “o değilmiş” gibi gelir. Yani sesi, yüzü doğru olsa da kişiliği tanıdık gelmez. Bu durum, Capgras sanrısında olduğu gibi, kişinin yakınına bakıp onun “o olmadığını” düşünmesine yol açar.
David’in durumunda, nörolog Vilayanur Ramachandran sanrının iki önemli beyin bölgesi arasındaki kopukluktan kaynaklandığını öne sürdü: Fusiform yüz alanı (FFA) ve amigdala.
FFA, yüzleri tanımaktan sorumludur — “Bu kişi anneme benziyor.”
Amigdala ise duygusal tepkileri düzenler — “Bu kişi annem gibi hissettiriyor.”
Bu iki bölge arasındaki bağlantı koptuğunda, yüz tanıma korunur ama duygusal bağ kopar. Sonuçta şu türden bir çelişki ortaya çıkar: “Bu kişi anneme benziyor ama annem gibi gelmiyor.”
Sonuç olarak
Capgras sanrısı, nörolojinin “X-Files” arşivinden çıkmış garip bir vaka olmanın çok ötesindedir. Kendisi başlı başına ilginç olsa da, bilim insanları için asıl değeri şuradadır: Bu sendrom, insanların gündelik hayatta birbirini nasıl tanıdığına dair eşsiz bir bakış sunar.
Kaynaklar ve İleri Okumalar için:
- Sharma A, Garuba M, Egbert M. Capgras syndrome in a patient with multiple sclerosis: a case report. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2009;11(5):274. doi: 10.4088/PCC.08l00702. PMID: 19956472; PMCID: PMC2781046.
- Bourget D, Whitehurst L. Capgras Syndrome: A Review of the Neurophysiological Correlates and. Presenting Clinical Features in Cases Involving Physical Violence. The Canadian Journal of Psychiatry. 2004;49(11):719-725. doi:10.1177/070674370404901102
- Tamam L, Karatas G, Zeren T, Ozpoyraz N. The prevalence of Capgras syndrome in a university hospital setting. Acta Neuropsychiatr. 2003 Oct;15(5):290-5. doi: 10.1034/j.1601-5215.2003.00039.x. PMID: 26983659. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26983659/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
