Shakespeare bir zamanlar “Bir aptal kendini zeki sanır, ancak akıllı biri kendinin aptal olduğunu bilir.” diye yazmıştı. Aslında kendisi farkında olmasa da günümüzde Dunning-Kruger etkisi diye bildiğimiz kavramı tanımlamıştı.
Muhtemelen hepinizin sürekli olarak bir konuda uzman olduğunu iddia eden bir tanıdığı vardır. Ancak, herhangi bir alanda gerçek bir uzmanın kendisi hakkında böyle iddiada bulunduğuna nadiren rastlarız. Gereksiz bir özgüvene sahip olabilen bu insanların tutumlarını çoğu zaman cahil cesareti olarak tanımlarız. İşte bu durum literatürde Dunning Kruger etkisi olarak bilinmektedir.
Bertrand Russell’ın da dediği gibi “Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.”
mübalağa edebilir ve bilgi sahibi olan kişilere kıyasla daha cesur davranabilirler. Dunning Kruger Etkisi
olarak bilinen bu durum, bir çeşit davranışsal tutarsızlık türüdür.
Dunning Kruger Etkisi Nedir?
Dunning-Kruger sendromu olarak da adlandırılan Dunning-Kruger etkisi, Cornell Üniversitesi’nden Justin Kruger ve David Dunning adlı iki psikoloğun tanımlamış olduğu bilişsel önyargıdır. Herhangi bir konu hakkında bilgisi az veya uzman olmayan bireylerin uzman olanlara göre daha fazla özgüvene sahip olduğunu ifade eden, dilimizde de cahil cesareti olarak ifade edebileceğimiz, Dunning Kruger Etkisi ilk olarak 1999 yılında yapılan bir sosyal deney sonucunda ortaya atılmıştı.
2000 yılında Nobel Ödülü alan bu teori, özgüven ve başarıların insan davranışları ile ilişkisini incelemektedir. Adı geçen sosyal deneyin gerçekleşmesi de ilginç bir olay neticesinde olacaktı.
Dunning Kruger Etkisi İle İlgili Çalışmalar Nasıl Başladı?
1955’te yaşanan McArthur Wheeler davası, oldukça sıra dışı bir ceza davasıdır. Hükümlü Bay Wheeler, limon suyunun bazı tuhaf özelliklerini okumuştu. Sonrasında da okuduklarını oldukça tuhaf bir ölçüde yanlış yorumlamıştı.
Limon suyunun kimyasal özelliklerinin görünmez mürekkebe biraz benzediğinden, yüzünün güvenlik kameralarına görünmez veya bulanık görüneceğini varsaymıştı. Devamında da kimsenin kimliğini tespit edemeyeceğinden emin biçimde iki banka soymuştu. Sonucunda da elbette aynı gün tutuklanacaktı.
44 yaşında olgun bir insan olan Wheeler’in bu denli akıl almaz bir durum sergilemesi, derin bir cehaletin bilginin önüne geçtiğini resmederek, adından söz ettirmeyi başaracaktı. Bu dava sonrasında da sosyal psikologların ilgisini çekecekti.
Konu ile ilgili çalışmalar yapan Dunning ve Kruger bu araştırmayla üst bilişsel becerilerdeki eksikliğin insanların bu yaklaşımında etkili olduğunu ortaya çıkaracaktı. İkili konu ile ilgili ilk çalışmalarda Cornell’deki lisans öğrencilerine mizah, dilbilgisi gibi konularda çeşitli sorular sormuş ve devamında da katılımcılardan kendi sonuçlarını değerlendirmelerini istemişti.
Sonuçta araştırmacılar en düşük dereceli öğrencilerin, kendi yeteneklerini tutarlı bir şekilde ve önemli ölçüde abarttıklarını gördüler. Devamında yapılan bir takip çalışması da benzer sonuçlar gösterdi. Dunning Kruger Etkisi’nin temel gösterimi aşağıdaki gibidir.
Görselde de görüldüğü üzere bir işte uzman olmayan bireyin kendine aşırı güvenme düzeyi oldukça yüksektir. Deneyimler çerçevesinde acemilikten uzmanlığa geçişte ise aşırı güven bir noktaya kadar sürekli azalmakta fakat belirli bir noktadan sonra da uzmanlık ile aşırı güven doğru orantılı olarak ilerlemektedir.
Dunning Kruger Etkisi Neden Kaynaklanır?
Dunning Kruger Etkisi’nin görüldüğü sosyal deneyler sonucunda aşağıdaki dört madde ortaya çıkmıştır.
- Niteliksiz insanlar niteliksizlik ölçütünün farkında olamazlar,
- Nitelik sahibi olmayan insanlar, her zaman niteliklerini abartma eğilimi gösterirler,
- Niteliksiz bireyler nitelik sahibi kişilerin niteliklerini anlama hususunda da başarısızdırlar,
- Niteliksiz insanların nitelikleri eğer eğitim ile artırılırsa kendi niteliklerinin farkına varmaya
- başlarlar.
Yukarıdaki ifadelere göre, sınırlı bilgiye sahip olan bireyler adeta konunun tamamını bildiklerini düşünürler. Bunun sonucunda da özgüven duygusu yaşarlar. Üstelik bilgi düzeyinin ne kadar az olduğunu
anlamaktan da çok uzaktırlar.
Diğer bir deyişle cahil insan, cahil olduğunu bilmeyen insandır. Bu bu nedenle her şeyi bildiğinden emindir. Ancak okuyan, araştıran, bilime inanan bir insan ise cahil olduğunu bilir. Bu nedenle öğrenmeye çalışır, öğrenme sürecinin sonsuz olduğunun ve hiçbir zaman her şeyi bilemeyeceğinin farkındadır.
Bu davranış bozukluğu pek çok alanda ve bireyde kendini göstermektedir. Etrafımızda her geçen gün hemen her konuda uzman olduğunu iddia eden kişilerin artması bu sendromun bir sonucudur. Alfred North Whitehead’ın söylediği gibi, “cehalet değil, cehalet cehaleti bilginin ölümü”dür.( Bonhoeffer’ın Aptallık Teorisi: Kötüyü Tespit Etmek Kolaydır; Ancak Aptallık İçin Aynı Şey Geçerli Olmaz)
Başkalarındaki fenomeni tanımak daha kolay olsa da, bunun herkesi etkileyen bir şey olduğunu hatırlamak önemlidir. “Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir. ” sözüyle Sokrates bu konuya Dunning ve Kruger’den aslında çok önce dikkatimizi çekmiştir. Ayrıca göz atmak isterseniz: “Bildiğim Tek Şey Hiçbir Şey Bilmediğimdir”: Sokrates Bu Sözle Ne Anlatmak İstemişti?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why Do Foolish People Think That They Are Very Smart?; Bağlantı: https://www.scienceabc.com
- What Is the Dunning-Kruger Effect? Yayınlanma tarihi: 8 Kasım 2020; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
- An expert on human blind spots gives advice on how to think; Yayınlanma tarihi: 26 Haziran 2019; Bağlantı: https://www.vox.com/
- Konak, F. & Özkahveci, E., (2022). “”Dunning Kruger Effect” Teorisinin Piyasa Bilinirliği” ODÜSOBİAD 12; (3), 2013-2034 Doi: 10.48146/odusobiad.1106103
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
