Hepimizin başına gelmiştir. Dolabınızı açtığınızda, bir somun ekmek alırsınız ve dilimlerden birinde yeşil, tüylenmiş bir küf lekesiyle karşılaşırsınız. Ya küflü kısmı keser, geri kalanını yersiniz; ya da ekmeği tamamen çöpe atarsınız. Peki, ekmeğin yüzeyindeki küfü temizleyip geri kalan kısmını tüketmek sağlıklı mıdır?
Cevabımız net: Önermiyoruz. Çünkü gördüğünüz yeşil ya da tüylü lekenin ötesinde, o besinin içinde çok daha fazlası mevcuttur. Çıplak gözle fark ettiğiniz bu renkli yapı aslında küfün kendisi değil; onu oluşturan mantarların sporlarıdır, yani üreme hücreleri. Asıl tehlike ise gözle görülmeyen kısımlarda gizlidir.
Küf, yalnızca yüzeyde kalmaz; dalları ve kökleriyle gıdanın iç dokularına doğru ilerler. Bu yapı çıplak gözle fark edilemediğinden, yalnızca yüzeyi kesmek ya da kazımak, sizi ağız dolusu mantar yemekten korumaz.
Üstelik bazı küf türleri, bulundukları ortamda mikotoksin adı verilen zehirli maddeler üretir. Bu toksinler, görünür küf oluşmadan önce bile gıdanın içine yayılır. Küflü kısmı ayırmış olsanız dahi, bu maddeleri tüketme riskiniz ortadan kalkmaz.
Üstelik bu yalnızca teorik bir risk değildir; tarihten bilinen örnekleri de vardır. 1882 yılında “sarhoş ekmek hastalığı”, ilk kez Rusya’da kaydedildi. İnsanlar, ekmek yedikten sonra baş dönmesi, baş ağrısı, ellerde titreme, zihin bulanıklığı ve kusma gibi belirtiler yaşadıklarını bildirdi.
Daha da eskiye gidildiğinde, Çinli köylülerin benzer bir durum yaşadığı görülüyor. Köylüler, pembeleşmiş buğday tükettiklerinde kendilerini hasta hissettiklerini belirtmişti. Bu pembe renk, Fusarium adlı bir küf enfeksiyonunun işaretiydi.
Küf Yemek Neden Sağlık Sorunlarına Neden Olur?
“Ben küfü kesip yedim, bana bir şey olmadı!” diyorsanız, bunun da bilimsel bir açıklaması vardır. Küf mantarlarının büyük bir kısmı insan sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturmaz. Eğer küflü bir ekmek yemenize rağmen herhangi bir sağlık sorunu yaşamadıysanız, büyük olasılıkla karşılaştığınız mantar türü toksin üretmeyen, zararsız bir türdü.
Ancak bu durum, her zaman böyle olacağı anlamına gelmez. Küfün hangi tür olduğunu çıplak gözle ayırt etmek mümkün değildir.
Buğday, mısır, pirinç hatta meyve ve sebzeler, daha tarladayken mantarlarla enfekte olabilir. Bu durum yalnızca depolama ya da saklama sürecinde değil, ürün henüz toprakta yetişirken de gerçekleşir.
Popüler bir dizi olan The Last of Us’ta bir epidemiyolog, iklim değişikliğinin mantarların mutasyona uğrayarak insanlara bulaşabilir hâle gelmesine yol açabileceği teorisini ortaya atar. Ne yazık ki bu senaryo tamamen kurgu değildir. Gerçekte de artan sıcaklıklar, mantarların gelişimini desteklemekte ve onları her geçen yıl daha ciddi bir sorun hâline getirmektedir.
İyi haber şu ki, çoğu mantar ve zararlı mikroorganizma belirli bir sıcaklığın üzerinde ölür. Örneğin kekler ve ekmekler genellikle 82 ila 99 derece arasında bir iç sıcaklığa kadar pişirilir. Bu sıcaklıklar çoğu patojenin etkisiz hâle gelmesini sağlar.
Ancak sorun, unun pişirilmeden tüketildiği durumlarda ortaya çıkar. Örneğin pişmemiş kurabiye hamuru yemek veya çiğ hamur kalıntılarını “kaseyi yalayarak” temizlemek bu risklerden bazılarıdır. Hem çiğ un hem de çiğ yumurta, insan sağlığına zararlı mikroorganizmalar taşır. Bu nedenle pişmemiş hamur tüketimi kesinlikle önerilmez.
Küflü yiyeceklerin yalnızca insan sağlığı için değil, hayvanlar için de tehlikeli olduğu bilinmektedir. Bu tür gıdaların çiftlik hayvanlarında hastalıklara neden olduğu, hatta bazı köpekleri öldürdüğü belgelenmiştir. Evcil köpekler, evsel atıklara erişebildiklerinde bu riskle daha sık karşılaşır. Bu yüzden sizin yememeniz gereken bir şeyi, hayvan dostlarınıza vermek de doğru bir davranış değildir.
Küflü Peynir Yemek de Güvenilir Değil mi?
Ancak küflerin ürettiği toksinlerin çoğu, yalnızca uzun süreli ve tekrarlayan tüketim durumlarında sağlık açısından ciddi risk oluşturur. Bu nedenle, bir defaya mahsus küflü bir besin tüketmiş olmanız durumunda hemen hastalanmanız pek olası değildir.
Yine de dikkatli olunması gereken bazı durumlar vardır. Örneğin, küflü yumuşak peynirler yüksek oranda su içerdiği için küf bu tür peynirlerde kolayca derinlere iner.. Bu da, yüzeydeki küfün ötesinde, peynirin içine kadar yayılmış olabileceği anlamına gelir. Bu nedenle yumuşak peynirlerde küflü kısmı kesip kalanını yemek güvenli değildir; peynirin tamamının atılması gerekir.
Buna karşılık, sert peynirler daha düşük su oranına sahiptir ve daha yoğun bir yapıya sahiptirler. Bu yoğunluk, küfün iç kısımlara yayılmasını zorlaştırır. Genellikle yalnızca yüzeyde kalır. Bu gibi durumlarda, küflü bölgenin çevresinden birkaç santimetre kesilerek kalan kısmı güvenle tüketilebilir. Ancak bu işlem dikkatle yapılmalı, bıçak küflü kısma temas ettikten sonra temizlenmeden tekrar kullanılmamalıdır.
Ayrıca, her küf zararlı değildir. Aksine, bazı küf türleri bazı peynirlerin üretiminde bilinçli olarak kullanılmaktadır. Örneğin rokfor, gorgonzola veya brie gibi peynirler, özel küf kültürleriyle olgunlaştırılır. Bu tür ürünlerdeki küf, üretimin doğal bir parçasıdır ve sağlık açısından bir tehlike oluşturmaz. Bu tür peynirleri tüketmek güvenlidir.
Sonuç Olarak, Küflendiyse Bu Gıdaları Tümüyle Atın:
- Et ve et ürünleri
- Yoğurt, ekşi krema ve yumuşak peynir
- Yumuşak meyve ve sebzeler
- Ekmek ve unlu mamuller
- Fıstık ezmesi, fındık ve baklagiller
- Reçel ve jöleler (Not: Küflü kısmı almayı denemek, küf sporlarını yaymak anlamına gelir. Bu nedenle önerilmez.)
Küften Temizlenip Tüketilebilecek Gıdalar:
- Havuç, lahana ve dolmalık biber gibi düşük nem oranına sahip, sert meyve ve sebzeler
- Sert peynirler. (Küflü kısmın çevresinden ve altından geniş bir pay bırakarak kesmeniz gerekir.)
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Is It Safe to Cut Off the Mold and Eat the Rest? Yayınlanma tarihi: 24 Mart 2022; Kaynak site: Live Science. Bağlantı: Is It Safe to Cut Off the Mold and Eat the Rest?
- 4 foods it’s OK to eat moldy, and 6 it’s definitely not. Yayınlanma tarihi: 7 Temmuz 2018; Kaynak site: Insider. Bağlantı: 4 foods it’s OK to eat moldy, and 6 it’s definitely not.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
