Aslında bir çoğumuz o rahatsızlık veren ancak tam olarak tanımlayamadığımız hissi biliyoruz. Yanınızdaki insanları süzer, kimlerle yolculuk yapacağınızı düşünürsünüz. İçeri girince sohbetler aniden kesilir. Ortama neredeyse törensel bir sessizlik çöker. Özellikle yanında pek hoşlanmadığınız bir amir varsa, mecburi küçük konuşmalar daha da rahatsız edici olur. Kısacası, asansöre binmek tedirginlik yaratır.
Asansöre Binmek Neden Tedirginlik Yaratıyor?
Uzmanlara göre bunun birkaç nedeni var. Psikologlar, iki insan konuşurken genelde aralarında bir kol uzunluğunda mesafe bıraktıklarını hatırlatıyor. Ancak asansördeki mesafe bundan çok daha kısadır. Bu da insanların kendilerini garip ve doğal olmayan bir durumda hissetmelerine yol açar.
Araştırmalara göre, asansörde bu kadar yakın durmanın en rahatsız edici yanlarından biri de başkalarını istemeden rahatsız etme korkusudur. Kimse duruşunun veya en ufak hareketinin tehdit gibi algılanmasını istemez. Bu yüzden herkes olağanüstü bir özen gösterir, gereksiz hareketlerden kaçınır. Hafifçe öksürür, saçını düzeltir, ceketini çeker ya da kol saatini kontrol eder.
Bunun büyük kısmı kişisel alan kavramıyla ilgili. Polonya’daki Wroclaw Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, farklı ülkelerden insanlara bir yabancının hangi mesafeden itibaren rahatsız edici gelmeye başladığını sordu. İngiltere’de katılımcılar ortalama bir değer verdi: bir metreden daha yakın mesafeler rahatsız ediciydi. Bu da birçok asansörde kaçınılmaz bir yakınlık demektir.
Bir diğer etken de sosyal bir “senaryo” eksikliği. İş görüşmesinden doktora gitmeye kadar birçok durumda nasıl davranmamız gerektiğini biliriz. Ancak bir asansörde burnunuzun dibinde duran bir yabancıyla nasıl davranılır? Yere bakıp yok saymak mı, yoksa kısa bir sohbet mi başlatmak gerekir? İyi haber şu ki araştırmalar, böyle kısa bir sohbetin sandığınız kadar garip olmayabileceğini gösteriyor.
Kişisel Alan Sınırlarımız Nedir?
Kişisel alan, bireylerin kendilerini rahat ve güvende hissettikleri, başkalarının izinsiz girmesini istemedikleri fiziksel ve psikolojik mesafedir. Bu alan bir bariyer gibi işlev görür.
En yakın partnerleriniz, arkadaşlarınız veya aileniz dışındaki insanlar fazla yaklaştığında içgüdüsel olarak geri çekilmek istersiniz. Yüzünüze çok yaklaşmaları rahatsız edici gelir. Fiziksel temas kurmaları bu rahatsızlığı daha da artırır.
Bu yakınlık sorun yaratmasın diye insanlar görünmez bir sınır oluşturmaya çalışır. Bunu sağlamanın en kolay yolu göz teması kurmaktan kaçınmaktır. Yan yana asılı kayışlara tutunduğunuz kalabalık bir yolculukta, yanınızdaki yabancının yüzüne doğrudan bakmanın iyi bir fikir olmadığını bilirsiniz. Bunun yerine yere bakar veya telefonunuzu incelersiniz.
Bir Asansörün İçindeki Davranışımız Kişiliğimiz Hakkında Neler Söylüyor?
Aslında bir asansöre bindiğimizde durduğumuz yer bile bu rahatsız edici hissi bir nebze azaltmakla ilgili gibi görünüyor. Geçtiğimiz yıllarda Rebekah Rousi bu konuda bir asansör çalışması yaptı. Yaklaşık 30 asansör yolculuğunu gözlemleyerek insanların nerede ve neden durduklarına dair bazı sonuçlara ulaştı.
Buna göre, asansörün ön kısmında genelde göz temasından kaçınan ve bu sırada kendiyle ilgilenen kadınlar duruyordu. Kadınların arkasında ise çoğunlukla zamanını diğer yolculara bakarak ya da aynada kendini kontrol ederek geçiren genç erkekler yer alıyordu.
Öte yandan, başka kadınlarla birlikte olan kadınların, yalnız kadınlara göre aynaya bakma veya sosyal etkileşimde bulunma olasılıkları daha yüksekti. Yaşlılar ise çoğu zaman asansörün arka kısmını tercih ediyordu.
Bu çalışmanın bulguları bir açıdan ilginç. Araştırma, kişinin kişiliği (içe dönük/dışa dönük) ile asansörde durduğu yer arasında bir bağlantı olabileceğini öne sürüyor. Örneğin, içe dönük bireylerin en önde durmayı seçtiği belirtiliyor. Ancak asansördeki insan sayısı, bilinçsiz davranışlar veya ruh hali gibi birçok karmaşık değişken işin içinde olduğundan, bu özel hipotezi test etmek muhtemelen zor olacaktır.
Asansör ile ilgili bir başka merak edilen soruya da bu yazımızda cevap bulabilirsiniz. Düşen Asansörde Son Saniye Zıplamak Hayatta Kalmanızı Sağlar mı?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why is being in a lift so painfully awkward?. Yayınlanma tarihi: 17 Ağustos 2018; Bağlantı: https://www.independent.co.uk/
- Sorokowska, Agnieszka & Sorokowski, Piotr & Hilpert, Peter & Cantarero. Katarzyna & Frackowiak, Tomasz & Alghraibeh, Ahmad & Aryeetey, Richmond & Bertoni, Anna & Bettache, Karim. Blumen, Sheyla & Błażejewska, Marta & Soares Bortolini, Tiago & Butovskaya, Marina & Castro, Felipe & Cetinkaya, Hakan & Cunha, Diana & David, Daniel & David, Oana & Pierce, John. (2017). Preferred Interpersonal Distances: A Global Comparison. Journal of Cross-Cultural Psychology. 48. 002202211769803. 10.1177/0022022117698039.
- Schroeder J, Lyons D, Epley N. Hello, stranger? Pleasant conversations are preceded by concerns about starting one. J Exp Psychol Gen. 2022 May;151(5):1141-1153. doi: 10.1037/xge0001118. Epub 2021 Oct 7. PMID: 34618536.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
