Ammonoidler veya yaygın adıyla Ammonitler, günümüzden milyonlarca yıl öncesinde yaşayan ve soyları tükenmiş deniz canlılarıdır. Dünya bir zamanlar bu eski deniz yırtıcılarının 10.000’den fazla türüne ev sahipliği yaptı.
Bilim insanları, Kuzey Amerika’nın Büyük Ovalarından, Himalayaların eteklerine ve Antarktika’nın buzullarına kadar hemen her yerde bu hayvanların fosillerine ulaştı. Ammonit fosillerine Anadolu kara parçasının birçok yerinde de rastlanmıştır.
Ammonitler Nedir?
Yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin kafadanbacaklılar (ahtapot, mürekkep balığı vb.) sınıfının üyeleri olan ammonitler Devoniyen (417-354 milyon yıl önce) ile Kretase dönemleri (142-65 milyon yıl önce) arasında yaşamış ve üç kitlesel yok oluştan kurtulmayı başarmıştır. Ancak, yaklaşık 66 milyon yıl önce dinozorları yok eden felaket onların da sonunu getirmiştir.
Ammonitlerin günümüze ulaşan tek kalıntıları artık kabuklarıdır. Bilim insanları ammonit türlerini kabuk şekli, boyutu, yaşı, konumu, kaburga sayısı ve aralığı, savunma dikenleri ve kabuğu güçlendiren süslemeler gibi özelliklere göre ayırmaktadır.
Ammolit Ve Ammonit: Fark Nedir?
“Ammolit” ve “ammonit”, iki farklı kavramdır ancak sık sık karıştırılmaktadır. Yukarıda da kısaca tanıttığımız gibi, ammonitler deniz yaşamının bir grubunu temsil eden fosil organizmalardır. Fosil kayalar içinde sıkça bulunurlar ve geçmiş deniz yaşamı hakkında bilgi sağlamak ve jeolojik tarihlemeler için kullanılırlar.
Ancak ammolit, bir mineral ve değerli bir taşdır. Bu taş, özellikle gökkuşağı renkleri gibi parlaması nedeniyle dikkat çeker. Aslına bakarsanız ammolit, ammonit fosillerinin iç kabuk tabakalarının fosilleşmiş ve mineralleşmiş halidir.
Ammolit, özellikle Alberta, Kanada’da bulunmaktadır ve Kanada’nın milli taşı olarak kabul edilir. Özgün ve güzel renklerle parlayan yüzeyi sayesinde takılar ve dekoratif eşyalar için tercih edilmektedir.
Ammonitlerin Kabukları Neden Sarmal Biçimindedir?
Ammonitlerin kabukları neden sarmal olduğu sorusu, evrimsel ve biyolojik faktörlere dayanan bir cevap içerir. Sarmal kabuk yapısı, ammonitin vücudunun büyümesine izin verirken aynı zamanda dengeli ve stabil bir yapı sağlar. Organizma büyüdükçe, yeni hücreler ve doku katmanları sarmalın dışına doğru eklenir. Bu organizmanın dengeli bir şekilde büyümesini ve kabuğunun sağlam bir yapıda kalmasını sağlar.
Ayrıca sarmal kabuk yapısı, iç organlara ek bir koruma sağlar. Sonucunda organizmanın yumuşak vücudu, kabuk içinde kalır. Bu da dış etkenlere, yırtıcılara veya zararlılara karşı korunmasını sağlar. Ammonitler, denizde yüzmek ve hareket etmek için de kabuklarını kullanırlardı. Sarmal kabuk yapısı, suyun içinde daha etkili bir şekilde hareket etmelerine yardımcı olacaktır.
Son olarak evrimsel süreçler, organizmaların çevresel değişikliklere ve türler arası rekabete ayak uydurmasını gerektirir. Sarmal kabuk yapısı, farklı türlerin farklı yaşam tarzlarına ve beslenme alışkanlıklarına uyum sağlamalarını desteklemektedir. Bu da popülasyonun genetik çeşitliliğini artıracaktır.
Ammonitler Matematiksel Açıdan da Önemlidir
Ammonitlerin bazı türlerinin kabuğu matematiksel açıdan logaritmik spiral örneği olacaktır. Bu tür spiraller de her dönüşte veya bölümde spiral eğrisinin yarıçapı bir sabit oranla büyür. Bu oranın doğal logaritmaya yani e sayısına bağlı bir büyüme oranı olması nedeniyle de “logaritmik” adını alır. Logaritmik spiralin bir diğer önemli özelliği, dönüşlerin arasındaki açının sabit olmamasıdır. Yani her dönüşte spiral bir öncekine göre daha büyük bir açıyla döner.
Logaritmik spiraller, matematikte ve bilimde genellikle büyüme ve ölçeklendirme örüntülerini açıklamak, bazı fiziksel ve biyolojik süreçleri modellemek, mühendislik tasarımlarında ve doğadaki bazı yapıların geometrisini anlamak için kullanılmaktadır.
Logaritmik (veya eşaçılı) spiral, ilk olarak 17. yüzyılda René Descartes ve Jakob Bernoulli tarafından tanımlanmıştır. Bernoulli bu eğriye, kendine özgü matematiksel özelliklerinden dolayı, spira mirabilis (mucizevi spiral) adını vermiş ve mezar taşına bir logaritmik spiral oyulmasını vasiyet etmiştir. Doğada rastlanan durağan spiraller (nautilus kabuğu, sarmal galaksi, örümcek ağı, vs) logaritmik spirallerdir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- What are ammonites, and how did they come to rule the prehistoric seas?. Bağlantı: What are ammonites, and how did they come to rule the prehistoric seas?
- Ammolite And Ammonite: What Is The Difference?; Bağlantı: Ammolite And Ammonite: What Is The Difference?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
