Astronomi

Uzay Yolculuğunun Sessiz Kahramanları: Uzaya Giden Hayvanlar

1957’de Laika adlı bir köpek, gezegenimizin yörüngesinde dönen ilk Dünyalı oldu. Laika tarihi yolculuğunu yaptığında, insanların uzayda birkaç saat bile hayatta kalıp kalamayacakları hala belirsizdi. Ne yazık ki Laika tarihi uçuşu sırasında öldü. Ancak onu başkaları izledi. Uzaya giden hayvanlar, bilim insanlarının uzayda insan vücuduna ne olduğu sorusunu yanıtlamasına yardımcı oldu.

Hayvanları uzaya göndermek, astronotların uzayda hayatta kalabilmelerini sağlamanın bir yolu olarak başladı. Bir canlının gerçek anlamda atmosferin dışına çıkarak uzaya erişebilmesi için karman çizgisini geçmesi gerekir. Bunun anlamı deniz seviyesinden yaklaşık 100 km yükselmesidir.

uzay meyve sinekleri, Uzaya Gönderilen Hayvanlar
Bir kutu dolusu meyve sineği 1947 yılında V-2 füzesiyle yerden yaklaşık 109 km yükselerek yakın uzaya giden ve kapsül içinde paraşütle yeryüzüne tekrar canlı olarak inebilen ilk hayvanlar oldu. Uzmanlar meyve sineklerinin sağlıklı bir şekilde hayatta kaldığını, ne yüksek hızdan ne de ışınımdan etkilenmediğini keşfetti.

Uzaya Giden İlk Ve Tek Kedi: Félicette

1950’lerde Sovyet ve Amerikan uzay programları fareleri, köpekleri, maymunları ve bir tavşanı uzaya gönderdi. Günümüzde daha çok Laika’nın adını bilsek de uzaya ilk kediyi Fransa gönderdi. C 341 olarak bilinen bu kedi bir kapsülün içinde tamamen bağlı durumdaydı. Bu haliyle uzayda yaklaşık 5 dakika geçirdi. Fırlatmadan 13 dakika sonra, kapsül Dünya’ya geri döndü. Ve C 341 sağ bir biçimde kurtuldu.

Uzaya giden ilk kedi olan C 341 daha sonraları Félicette olarak isimlendirildi. Ancak maalesef uzayın vücuduna etkilerini bilim insanlarının inceleyebilmesi için öldürüldü. Bilim insanları daha sonrasında, otopsiden ve hatta uçuştan çok bir şey öğrenemediklerini kabul ettiler.

Félicette, Fransız uzay bilimcilerin sahiplendiği 14 dişi kediden biriydi. ABD ve Sovyetlerin başarılı hayvan testleri gerçekleştirdiğini gören ve uzaya bir astronot gönderme hevesinde olan Fransa kendi testlerini yapmak istedi. Bu testler için de köpek veya maymun yerine kedi kullanmayı tercih etti. Félicette Véronique üzerindeki uçuşu
esnasında hareket edemeyecek şekilde bağlıydı

İnsanlar 1969’da Ay’a kadar ulaştıktan sonra, hayvanlı uzay uçuşlarının sıklığı azaldı. Bu noktadan sonra hayvan uçuşlarının odağı da değişmeye başladı. 1960’ların sonlarında hem Sovyetler Birliği hem de ABD uzaya çeşitli hayvanlar göndermeye devam etti. Bunların arasında denizanası, kaplumbağa, kurbağa yumurtası, mikroorganizmalar, örümcekler, amipler ve algler dahil olmak üzere çok daha çeşitli yaşam formları vardı.

Uzaydaki İlk Maymunlar

uzaydaki ilk maymunlar, Uzaya Gönderilen Hayvanlar

1948 ile 1951 arasında NASA, altı rhesus maymunu ile uçuş testleri gerçekleştirdi; hepsine Albert adı ve ardından bir Romen rakamı verildi. Albert II, uzaya ulaşan ilk primat oldu. Maymunların çoğu uçuş süresini genel anestezi altında uyuyarak geçiriyordu.

Hayvanların vücutlarına biyolojik sinyalleri ölçmek için birtakım aletler ve elektrotlar yerleştirildi. Bu yıllarda uzaya gönderilen maymunların yaklaşık üçte ikisi öldü. Ancak Able ve Baker 1959 yılında gerçekleşen 579 km’lik ve 16 dakikalık uçuşla bir uzay yolculuğundan sonra Dünya’ya sağlıklı bir şekilde geri dönebilen ilk maymunlar oldu.

En yüksek hızın saatte 16.000 km’ye çıktığı bu uçuş sırasında maymunlar yaklaşık 9 dakika boyunca ağırlıksız ortamda bulundu. Able döndükten 4 gün sonra vücudundan elektrotların çıkartılması sırasında ameliyatta öldü. Baker ise 1984 yılına kadar sağlıklı bir şekilde yaşamaya devam etti. Ham isimli şempanze 1961’de uzaya gönderildi. Bu şempaze yolculuk sırasında kendisine öğretilen görevleri yerine getiren ilk hayvan oldu. Bu yolculuktan yaklaşık 3 ay sonra Amerikalıların ilk insanlı uzay uçuşunu Alan Shepard yaptı.

Uzaydaki İlk Köpekler

uzaya gönderilen hayvanlar - laika
Laika 30 metrelik Sputnik R7 roketi ile uzaya gönderilmişti; Laika’nın ismi günümüzde birçok ülkede hatıra pullarının üzerinde yaşıyor. Onun fotoğrafı uzayla ilgili birçok kitapta yer alıyor.

Sovyetler Birliği 1950’li ve 1960’lı yıllarda 57 defa köpekli uzay uçuşu gerçekleştirdi. Uçuş programlarında soğuğa ve açlığa alışkın olan sokak köpekleri yer aldı. Bu uçuşlardan birine dâhil olan Marfusa, uzaya giden ilk tavşan oldu.

Sonrasında, Tsygan ve Dezik isimli Sovyet uzay köpekleri 1951’de yapılan yörünge altı düzeydeki uçuşta uzaya giden ilk köpekler oldu. Sovyet köpekler Veterok ve Ugolyok 1966’da yörüngede 22 gün geçirerek uzayda en uzun süre kalan köpekler oldu.

Dünya yörüngesine 1957’de çıkan, aynı zamanda orada ölen ilk canlı olma özelliğini taşıyan uzay köpeği ise meşhur Laika oldu. Üzerine takılan birçok cihazla birlikte uzaya gönderilen köpek 1600 km’ye kadar çıktı.

Ancak roket ile köpeğin bulunduğu bölmenin ayrılması sırasında meydana gelen bir arızadan kaynaklanan aşırı ısınma nedeniyle Laika fırlatmadan sonraki birkaç saat içinde öldü. Talihsiz bir şekilde ölen köpek, o tarihten sonra uzaya gidecek tüm canlıların yaşamasının önünü açtı.

Nitekim Sovyet uzay programı 1961’de Yuri Gagarin ile uzaya ilk insanlı uçuşu gerçekleştirdi. Yaşanan üzücü kayıplara rağmen uzaya gönderilen hayvanlar, bilim insanlarına çok değerli veriler sağladı. Bunun sonucunda da uzay bilimi tarihindeki yerlerini aldılar. Göz atmak isterseniz: Uzayda Hakimiyet Kurma Çabası: Geçmişten Günümüze Uzay Yarışı


Kaynaklar ve ileri okumalar


Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu