Bering Boğazı’nda yer alan Küçük Diomede Adası ile Büyük Diomede Adası arasında yalnızca 3,8 kilometrelik bir mesafe vardır. Ancak bu kısa uzaklığa rağmen, iki ada arasında 21 saatlik bir zaman farkı bulunur. Bunun nedeni, Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi’nin bu iki kara parçası arasından geçmesidir. Bu sıra dışı durum, adaların halk arasında “Dün ve Yarın Adaları” olarak anılmasına yol açmıştır.
Dünyanın büyük bir bölümü siyasi sınırlarla ayrılmış olsa da, gezegen aynı zamanda zamana göre de bölünür. Bu ayrım, Kuzey Kutbu’ndan Güney Kutbu’na kadar uzanan Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi ile sağlanır. Bu hayali sınır, bir günü diğerinden ayıran zamansal bir çizgidir.
Çizgi, genellikle Pasifik Okyanusu’nun seyrek nüfuslu bölgelerinden geçer ve yerleşim alanlarına fazla yaklaşmaz. Ancak Asya ile Kuzey Amerika’nın birbirine en çok yaklaştığı Bering Boğazı’ndan geçtiğinde dikkat çekici bir durum ortaya çıkar.
Coğrafya bilginizi sınamak için basit bir soru: Birleşik Devletler kıtasına en yakın, ancak onunla kara sınırı olmayan ülke hangisidir? Yanıt, NASA’nın yayımladığı bir uydu görüntüsünde gizlidir. Bu görüntüde Rusya’nın en doğusu ile Amerika Birleşik Devletleri’nin en batısı aynı karede yer alır.
İki ülke arasındaki doğal sınırı oluşturan Bering Boğazı, yalnızca Rusya ile ABD’yi değil, aynı zamanda Asya ve Amerika kıtalarını da en kısa mesafede birbirine bağlar. Bölgede öne çıkan en dikkat çekici noktaysa, Rusya’ya ait Büyük Diomede Adası ile ABD’ye ait Küçük Diomede Adası’dır.
Neden Dün Ve Yarın Adaları?
Her ne kadar coğrafi olarak aynı küçük takımadanın parçası olsalar da, Diomede Adaları siyasi olarak iki süper gücün sınırıyla ayrılır. Büyük Diomede Rusya’ya, Küçük Diomede ise Alaska üzerinden Amerika Birleşik Devletleri’ne aittir. Ancak bu iki adayı ayıran tek sınır siyasi olan değildir; Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi de tam aralarından geçer.
Bu sıra dışı durum, adalara oldukça ilginç bir unvan kazandırır. Yaklaşık dört kilometrelik kısa bir mesafeye rağmen, Küçük Diomede’den (namıdiğer “Dün Adası”) bakıldığında, Büyük Diomede’de (“Yarın Adası”) ertesi günü görmek mümkündür.
Yan yana duran bu iki ada, yalnızca birkaç kilometrelik mesafeye rağmen saatler ve hatta takvimler açısından farklı zaman dilimlerine aittir. Büyük Diomede’deki saatler, komşusu Küçük Diomede’den tam 21 saat ileridedir. Bu farkın normalde 23 saat olması beklenirdi; ancak her ülkenin saat dilimini kendine göre belirlemesi, bu farklılığı ortaya çıkarmıştır. Başka bir deyişle, bu iki ada arasında neredeyse tam bir gün fark vardır.
Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi Nedir?
Dünya 24 farklı zaman dilimine ayrılmıştır. Her bir dilim 15 derecelik boylam farkına karşılık gelir. Bu değer, dünyanın 360 derecelik çevresinin 24’e bölünmesiyle elde edilmiştir. Ancak bu sistemin bir başlangıç noktasına ihtiyacı vardır ve bu nokta, uluslararası kabul gören şekilde Greenwich Meridyeni olarak belirlenmiştir.
Başlangıç meridyeninden doğuya doğru gidildikçe saatler her 15 derecede bir saat ileriye alınır. Tersine, batıya doğru gidildikçe saatler birer saat geri gider. Fakat sonuçta elimizde sınırlı sayıda zaman dilimi vardır. Bu yüzden, dünyanın çevresini dolandığınızda en son dilime vardığınızda yeniden başlangıç noktasına dönmeniz gerekir. İşte bu aşamada tarih değişimi devreye girer.
Eğer Amerika Birleşik Devletleri’nden Japonya’ya Salı sabahı uçarsanız ve batıya doğru ilerlediğiniz için Uluslararası Tarih Çizgisini geçerseniz, bir anda gününüz Çarşamba olur. Dönüş yolculuğunda ise Japonya’dan Pazartesi sabahı ayrıldığınızda, tarih çizgisini geçtiğiniz anda gün birden Pazar’a döner.
Tarih değiştirme çizgisi, teoride tam boylamlara oturması gereken bir hat gibi görünse de, pratikte öyle değildir. Çizgi, ülke sınırlarına göre esnetildiği için düz bir şekilde ilerlemez. Pek çok yerde girinti ve çıkıntılar yapar. Bu sapmaların nedeni, çoğunlukla bir ülkenin iki farklı gün veya saat dilimine bölünmesini engellemek, kimi zaman da siyasi ve ekonomik kaygılardır.
Örneğin, ilk kez belirlendiğinde Orta Pasifik Okyanusu’nda bulunan, 33 adadan oluşan Kiribati’yi tam ortadan ikiye bölmüştü. Bu durum, ülkenin bir kısmının farklı günlerde yaşamasına neden oluyordu. Çözüm olarak, 1995 yılında çizgi yeniden düzenlendi ve ikinci bir hat eklendi.
Ancak bu düzenlemenin beklenmedik bir sonucu oldu. Aynı boylam üzerinde bulunan Doğu Kiribati ile Hawaii arasında tam bir günlük fark ortaya çıktı.
Sonuç Olarak
Bugün, otuz kilometrekarelik Büyük Diomede Adası’nda kimse yaşamamaktadır. Soğuk Savaş döneminde, buradaki yerel halk ana karaya taşınmak zorunda bırakılmıştır. Bunun nedeni, karşı kıyıdaki Amerikan adasında yaşayan aynı etnik gruba mensup insanlarla temas kurmalarını engellemektir. Günümüzde adada sadece küçük bir askerî üs bulunmaktadır; bu nedenle geçmişe dönüp bakmak neredeyse imkânsızdır.
Buna karşılık, yedi kilometrekareden biraz büyük olan Küçük Diomede Adası’nda yaklaşık 150 kişi yaşamaktadır. Bu insanlar ağırlıklı olarak, Rusya’nın en doğusundaki Çukçi Yarımadası’nda da yaşayan Çukçi halkına mensuptur.
“Dün Adası” olarak bilinen bu yerde yaşam kolay değildir. Ancak, Kuzey Amerika ile Asya’yı birbirine bağlayacak cesur bir fikir hayata geçirilirse, koşullar gelecekte iyileşecektir.
Ne olursa olsun, bir adadan diğerine bakıldığında başka bir ülkeyi, başka bir kıtayı ve başka bir günü aynı anda görebilme fikri, hem sıra dışı hem de oldukça etkileyicidir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Yesterday and Tomorrow Islands. Kaynak site: NASA. Bağlantı: Yesterday and Tomorrow Islands.
- What Is the International Date Line and How Does it Work?. Yayınlanma tarihi: 10 Eylül 2019; Kaynak site: Thought Co. Bağlantı: What Is the International Date Line and How Does it Work?.
Matematiksel
