Termodinamiğin bilindik bir yasası vardır: kapalı bir sistemin entropisi zamanla artar. Şimdi bu termodinamik yasasını gelin bu sefer yaşantımıza uygulamaya çalışalım. Derli toplu bir oda alalım. Ardında da içine yüksek enerjili bir parçacık ekleyelim. Bu mesela küçük bir çocuk olsun. Zaman içinde oda karışacak, sonunda oda tam bir düzensizlik durumuna ulaşacaktır. En nihayetinde de çocuk yorulduğu zaman artık hiçbir şey olması gerektiği yerde olmayacaktır.
Termodinamik’te entropi adı verilen kavram, kabaca bir sistemin düzensizliğinin ölçüsü olarak kabul edilmektedir. Bu durumda odamız derli toplu iken düşük entropiye sahiptir. Ancak enerji parçacığımız olan çocuk ortama sokulduktan sonra oda dağılmış ve yüksek entropiye sahip hale gelmiştir.
Derli toplu bir oda örneğine geri dönelim. Bu sefer içine enerji yüklü bir parçacık bırakmayalım onun yerine insanların odaya girip eşyaları rastgele bir yerden başka bir yere koyduğunu düşünelim. Bu durum yüzlerce kez tekrarlansın.
Dağınık Bir Odada Entropi Artar
Sonuçta elbette oda kısa bir süre içerisinde karman çorman bir hale gelecek ve kaos ortaya çıkacaktır. Bu da bizi, termodinamiğin birinci yasasına götürür: denetlenmeden bırakılan bir sistem, toplam düzensizlik haline geçme eğilimindedir. Bu ne yazık ki doğal bir süreçtir, odalar tek başlarına düzenli kalmazlar.
Anne, odayı toplarken fizik bilimi içerisindeki tanımıyla bir iş yapar. Bunun sonucunda entropinin artıya doğru kayışını (düzensizliğe doğru kayışı) durdurur. Bunun üzerine bedelini ödeyerek (odayı toplama işini yaparak) yalnızca oda için entropiyi azaltmış yani düzeni sağlamıştır.
Çocuğun ortama tekrar girişiyle doğanın sarsılmaz yasası işlemeye devam eder, odanın düzensizliği artar. Yani entropi tekrar yükselir. Annenin odayı topladığı sırada odanın azalan entropisi en iyi ihtimalle annenin enerji harcaması sonucu ürettiği entropiye eşittir. Dolayısıyla evrenin tümü için geçerli entropi ilkesi bu olay içerisinde bile varlığını korur.
Termodinamik Yasaları Kapsamında Oda Toplama Stratejileri
Belli bir yaştan sonra, hepimiz özgür irade sahibi oluruz. Artık “odana git ve toparlan” diyen bir ebeveyn yoktur. Özgür irade bir lütuf ya da bir lanet olabilir, ancak şüphesiz bize odalarımızı düzeltmek isteyip istemediğimizi seçme şansı verir. Bu varoluşsal ikileme karşı kullanabileceğimiz birkaç farklı yaklaşım vardır; Çok fazla enerji kullanarak, yerel entropi düşük ve oda düzenli tutabiliriz. Minimum miktarda enerji kullanılırız. Bu durumda entropi yüksektir, ancak kapıdan kanepeye yürümeyi mümkün kılacak kadar bir düzen vardır.
Odayı düzenli tutmayı tercih ediyorsanız bu sefer de iki strateji vardır. Minimalist olursunuz. Yani; odada mümkün olan en az sayıda öğeye sahip olarak, düzensizliği azaltabilirsiniz. Ya da alfabetik olarak düzenlenmiş plaklar ve kitaplar vb. gibi bir çaba ile sıkı bir düzen yaratırsınız. İkinci durumda düzen yüksektir ancak potansiyel bir düzensizlik durumu çok daha yüksektir. Ayrıca bu durumun çok sıkıcı olduğu gerçeğini de unutmamak önemlidir. Muhtemel bu iki seçenek arasında minimalist bir yaklaşım daha iyidir.
Sonuç Olarak Odanızı Toplu Tutmak İmkansızdır
Hayatımızda düzeni yaratmak ve sürdürmek için hepimiz çok çalışırız. Ancak bu, temelde doğal olmayan bir durumdur. Çünkü düzene olan ihtiyaç evrenin temel dürtüsüyle karşı karşıya gelir. Zamanla işlerin daha az düzenli hale gelmesi rastgele değil, sadece moleküler fiziğin kaderidir.
Zamanla yıkıldıklarını görmek için duvarlar inşa ederiz. Eninde sonunda pul pul döküleceğini bilsek de duvarlarımızı boyarız. Tutarlı ve tekrarlanan çabalar olmaksızın çok geçmeden yeniden düzensiz hale geleceğini fark etsek bile eşyalarımızı düzenleriz. Ancak hayatınızda düzen yaratmak için yaptığınız her şey er ya da geç yok olur. Ve bu, düzensizliğe karşı koymak için her şeyi yeniden yapmanız gerektiği anlamına gelir.
Bu yüzden bir dahaki sefere bir şeyi istediğiniz gibi elde etme konusunda mücadele ederken kendinizi suçlamayın. Termodinamik yasasını suçlayın. Düzene sahip olabilirsiniz, ancak yalnızca enerji harcayarak bunu elde edebilirsiniz. Ve yarattığınız düzen, ne kadar dikkatli planlıyor olursanız olun, zamanla tersine dönecektir.
Odanızı toplamak, düzen yaratmaya çalışmanın bir örneğidir ve bu evrende daha fazla düzensizlik yaratmak anlamına gelir. Evrenin ısı ölümü, her şey tam bir düzensizlik içindeyken gerçekleşecektir, bu nedenle, toplama evrenin ısı ölümünü hızlandırır.
Bu argümanın oda toplamaya özgü olmadığını ve aslında neredeyse her türlü insan faaliyeti için kullanabileceğinizi fark etmiş olmalısınız. Bu nedenle arkadaşınız sizin koşuya gelmeniz için ısrar ederse ve siz de bunu istemiyorsanız, “Çok isterdim ama entropik ayak izimi azaltmaya çalışıyorum.” demeniz mümkündür. Göz atmak isterseniz: Entropi Nedir? Termodinamiğin İkinci Yasası Tam Olarak Ne Anlama Geliyor?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- The thermodynamics of tidying a room; https://singsurf.org/
- Levent Özkarayel, ENTROPİ İLKESİNİN KADİM DÜŞMANI: MAXWELL’İN CİNİ; http://www.acikbilim.com/
- don’t tidy your room; yayınlanma tarihi: 22 Ocak 2016; Bağlantı: https://www.thesmartset.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
Bu yazınızı okuduktan sonra “her şeyin mükemmel ve eksiksiz olmasına çaba gösterme”nin gereksiz ve insanı ruhen yoran bir gayretkeşlik olduğu fikrinin bilimsel bir temele oturduğunu görmüş oldum.
Bu nedenle yazınız benim nazarımda kuru nasihatler yada uzun terapilerden çok daha değerli.
Teşekkürlerimle.