Nikola Tesla, insanlığa farkında bile olmadıkları şeylerin gücünü anlatmaya çalışan büyük bir bilim insanıydı. Fikirlerini ve patentini aldığı buluşlarının bazılarını yaşadığı dönemde gerçekleştirdi, bazılarını da gerçekleştiremedi.
Tesla, on dokuzuncu ve yirminci yüzyılın en üretken ve yenilikçi mühendislerinden ve mucitlerinden biriydi. Yeni bir şeyler icat etmeye, 1880’lerin başında Budapeşte’deki Merkezi Telgraf Ofisinde çalışırken başladı. İlk dönemki çalışmaları hakkında elimizde yeterince bilgi yok. Tesla’nın elektrik ark lambası için ilk patentini, 1884 yılının Mart ayında Amerika Birleşik Devletleri’ne gelmesinin devamında aldı.
1928’e kadar Tesla, buluşlarının çoğunu tüm dünyada patentlerle korudu. Kayıtlara göre Tesla, çalışmaları için 112 ABD patentine sahip. Ayrıca kendisinin 26 ülkede 196 patent daha aldığı bilinmektedir. sonrasında da 30 adet patent ile ABD’den sonra İngiltere gelmektedir.
Tesla ayrıca Fransa’da 10, Belçika’da 27, Almanya’da 21, İtalya’da 19 ve Avusturya’da 15 civarında patente sahip. Ancak, bu patentlerin çoğunun benzersiz gelişmelerden çok aynı buluşlara yönelik olduğu akılda tutulmalıdır.
Tesla’nın En Önemli Buluşları
1- Tesla Bobini
Tesla’nın tüm buluşları arasında muhtemelen en çok bilineni 1891 yılında bulduğu Tesla bobinidir. Tesla bobini, yüksek voltajlı, düşük akımlı, yüksek frekanslı alternatif akımlı elektrik üretmek için kullanılan bir transformatördür. Tesla bobininde kabloyu bir hortum, elektriği bu hortumun içinde akan su, elektrik akımını suyun akışı ve voltajı da suyun basıncı olarak düşünebiliriz. Sonrasında da hortumun ucuna bir ağızlık eklendiğinde ters orantılı bir şekilde suyun akış hızı azalırken basıncı da artar.
Tesla, bu bobin sayesinde şimşek oluşturabiliyor, vücudundan elektrik akımı geçirilebiliyor ve elektron rüzgârları yaratabiliyordu. Tesla Bobini’nin yaratılış amacı şehirlere kablosuz şekilde elektrik sağlamaktı.
2- Büyüteç Verici
Tesla Bobini, kablosuz bir güç sisteminin parçası olmak üzere yapılmıştı ve Tesla’nın diğer deneylerinin çoğunun dayanak noktasıydı. Tesla, 1899 yılında “büyüteç verici” adını verdiği en büyük ve en güçlü Tesla bobinini inşa etti. Bu verici 15 metrelik çapa ve 3 adet bobine sahipti. Milyonlarca volt elektrik ve o zamanın en büyük insan yapımı şimşekleri olan 39 metrelik şimşekler üretebiliyordu. Büyüteç verici, Tesla’nın tüm dünyaya ücretsiz elektrik sağlamayı hedeflediği Wardenclyffe Kulesi’nin öncüsüydü.
3- Tesla Türbini
20. yüzyılın başlarında dünya arabalarda pistonlu motorların kullanımının yükselişine tanıklık etti. Pistonlu motorlarla rekabet etmek için Tesla kendi piston türbinlerini geliştirdi. Kanatsız ve bir haznede dönen disklerden oluşuyordu. Makine diskleri içeren ana hazneye girmeden önce yakıtın yakılması prensibi ile çalışıyordu. Yakıtın yanması motoru çalıştıran disklerin dönmesini sağlardı. Motorunun yakıt verimliliği % 90 kadar çıkabiliyordu ki bu oran günümüz modern türbinlerin verimliliğine benzer düzeydedir.
4- Shadowgraphler – Röntgen
Röntgen cihazlarında kullanılan X ışınlarının 1895 yılında Wilhelm Röntgen’in buluşu olduğu kabul edilir. Ancak Röntgen’in çalışmalarını halka duyurmadan önce Tesla’nın X-ışınlarından zaten haberi olduğuna dair bazı kanıtlar var.
Röntgen’in teknolojiyi keşfetmesinden kısa bir süre önce, bir yangının laboratuvarını tahrip etmesi nedeniyle Tesla’nın bu konu hakkındaki çalışmaları sekteye uğramıştı. Deklarasyonun ardından Tesla, elektron tüpleri kullanarak “shadowgraph” ismini verdiği kendi röntgenini oluşturdu. Devamında ayağının röntgenini çekerek bunu mektupla William Röntgen’e gönderen Tesla Amerika’da ilk X-ışınları ile film çeken kişidir. Shadowgraphler röntgen makinelerinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamışlardır.
5- Radyo
Tesla, 1895 yılında 80 kilometrelik bir mesafeye dünyanın ilk radyo yayınını yapmaya hazırlanıyorken, laboratuvarında çıkan bir yangın yüzünden üze-rinde çalıştığı her şey yok olmuştu. Bu yangınla birlikte birçok önemli teorisini de askıya almak zorunda kaldı. Bu sırada İngiltere’de Guglielmo Marconi kablosuz telgraflar üzerine çalışıyordu. 1896’da cihazı için patent aldı. Sistemi, Tesla’nın inşa ettiğinden çok farklıydı, yalnızca iki devre kullanıyordu, uzun mesafelerde iletim yapamıyordu. Tesla’nın icadı, onu çok daha güçlü kılacak birden çok devre kullanıyordu.
Tesla, 1897’de buluşu için patent başvurusu yaptı ancak patenti 1900’de verildi. Marconi, aynı yıl patent için başvursa da çalışması Tesla’nınkine çok benzediği için geri çevrildi. Bunun üzerine Marconi, güçlü destekçileri olan kendi şirketini kurdu. 1904 yılında hiçbir neden sunmadan patent ofisi kararlarını değiştirerek Marconi’ye patent haklarını verdi. Bu da onu radyonun mucidi yapmıştı.
Marconi, 1909 yılında Nobel fizik ödülüne layık görüldü. Marconi’yi Tesla 1915 yılında dava etti. Fakat yaşamının o döneminde devasa bir şirkete karşı savaşacak kadar güçlü ve zengin değildi. Tesla’nın ölümünden birkaç ay sonra Marconi’nin patenti iptal edilerek gerçek sahibine geri verildi.
6- İndüksiyon Motoru
İndüksiyon motoru alternatif akım kullanır, stator ve rotor olarak esasen iki parçadan oluşur. Stator sabit kalır ve ortasındaki rotoru döndürmek için elektro mıknatısları kullanır. Dayanıklı, bakımı kolay ve maliyetleri azdır. 1880’lerde indüksiyon motorları için ayrı ayrı çalışan iki kişi vardı: Tesla ve Galileo Ferrari. Her ikisi de birbirinden bağımsız 1888’de aynı teknolojiyi geliştirdi ve aynı sonuca vardı. Ancak Tesla patenti daha önce aldı.
Nikola Tesla’nın çok fazlı endüksiyon motorunu icat etmesinden önce, geleneksel dinamolarda, durağan bir stator (elektrik motorunun sabit kısmı) kullanılmaktaydı. Fakat Tesla bu süreci, rotorun değil de statör mıknatıslanın döneceği biçimde tersine çevirerek, akımın sargılardan daha yüksek verimle akmasını sağladı. İndüksiyon motorları günümüzde hâlâ elektrikli süpürgeler, saç kurutucular ve motorlu aygıtlarda kullanılıyor.
7- Teleautomaton
1898’de Madison Square Garden’daki elektrik sergisinde Tesla, radyo dalgaları tarafından kontrol edilen bir tekne olan “teleautomaton”u sundu. Kendisi New York Times’a verdiği röportajda; “Bu, robot ırkının ilk örneğidir; insanların yorucu işlerini yapacak mekanik aletler bunlar,” demişti. Artık kablosuz uzaktan kumanda tekniğinin de patenti ondaydı.
8- Dünyanın İlk Hidrolik Santralı
Niagara Şelalesi Komisyonu, yıllarca şelalenin akış gücünü kullanacak hidroelektrik santrali kurmak için bir şirket arıyordu. İlk başta Edison’un doğru akım tesisini düşünüyorlardı, ancak Tesla’nın alternatif akımına tanık olduktan sonra, 1893 yılında Westinghouse’a sözleşme teklif edildi. Westinghouse, Tesla’nın tasarımlarını kullandı. 1896’da Adams Enerji Santrali Trafo Evi önce New York’un Buffalo kentine sonra da New York’un tamamına güç vermeye başladı.
9- Neon Lamba
Floresan ve neon ışıklar Tesla tarafından keşfedilmemiş olsa da ikisinin de gelişimine birçok katkıda bulundu. Tesla elektro partikülleri gazlar yardımıyla çalıştırmak üzerine deneylerinde dört farklı ışıklandırma türü geliştirdi. Örneğin, fosforlu bir madde kullanarak siyah ışığı görünür ışığa dönüştürdü. Neon tabelaları icat etti. 1893 Kolomb Dünya Fuarı’nda kendi sergisinde neon tabelaları gösterime sundu. Fikir popülerlik kazandı ve neon tabelalar günümüzün büyük şehirlerini aydınlatıyor.
10- Alternatif Akım
Alternatif akım, Tesla’nın en önemli başarısı olarak kabul edilir. Alternatif akımı icat etmediğini veya keşfetmediğini unutmamak gerekir. Ancak icatları alternatif akımın yaygın kullanımını sağladı.
Tesla’nın yeteneği ve akıl almaz hayal gücü, onu çağımızın en üretken mucitlerinden biri yaptı. Tesla’nın buluşları yaşadığımız yüzyılı değiştirdi. Yazımızı onun çok sevdiğimiz bir sözü ile bitirelim.
“Bırakın gelecek gerçeği ortaya çıkarsın ve herkesin değerini göstersin. Şimdiki zaman onlara ait; üzerinde çalıştığım gelecek ise, tamamen benim.”
Nikola Tesla
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- 10 of the Most Important Inventions of Nikola Tesla; yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://interestingengineering.com/
- 10 Greatest Inventions of Tesla; Bağlantı: https://www.toptenz.net/
Matematiksel
