Newton’un Başına Gerçekten Elma Düştü mü?

Hikâye şöyle başlar: “Newton, bahçede bir elma ağacının altında oturmuş ve derin düşüncelere dalmıştı. O sırada ağaçtan başına bir elma düştü. Bu elma ona yerçekimi hakkında yepyeni bir düşünce biçimi geliştirmesi için ilham verdi.”

Newton’un elması, bilim tarihinin en ünlü ve en kalıcı anlatılarından biri haline gelmiştir. Yüzyıllar boyunca okullarda anlatılmış, ders kitaplarında yer almıştır. Ancak bu olay gerçekten anlatıldığı gibi mi yaşandı?

1666 yılında, Londra Büyük Veba Salgını tüm şiddetiyle sürüyordu. Salgın, binlerce insanın ölümüne yol açarken, hayatta kalanlar ise şehirden kaçarak kırsal bölgelere sığınmaya çalışıyordu. Isaac Newton da bu kaçanlardan biriydi. Cambridge’teki eğitimine ara vererek annesinin yaşadığı kırsal ev olan Woolsthorpe Manor’a gitti. Burada, şehirden ve hastalıktan uzak bir ortamda, zihnini tamamen düşüncelerine verebildi.

Newton, Woolsthorpe Manor’da kaldığı süre boyunca birçok konuda kafa yordu. Özellikle Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi üzerine yoğun bir şekilde düşünmeye devam etti. Bir gün, bahçedeki bir elma ağacının altında otururken bir elmanın düşüşünü gözlemlediği ve bu olayın onu yerçekimi kavramı üzerine düşünmeye ittiği söylenir. O meşhur “eureka” anı işte bu şekilde anlatılagelmiştir.

Newton’un vebadan kaçarak Londra’dan ayrıldığı ve çocukluğunun geçtiği evin bahçesinde vakit geçirdiği tarihsel olarak doğrudur. Bahçede elma ağaçlarının bulunduğu da belgelenmiştir. Ancak, yerçekiminin keşfi büyük ihtimalle tek bir ani olayla değil, uzun süreli bir gözlem ve düşünme süreciyle gerçekleşmiştir.

Elma Hikayesi İşin İçine Nasıl Karıştı?

Newton, bu keşfiyle ilgili hikâyeyi hayatı boyunca çeşitli kişilere aktarmıştır. Fransız filozof Voltaire, Kraliyet Darphanesi’ndeki yardımcısı John Conduitt, yeğeni Catherine Barton, arkadaşı ve antikacı William Stukeley ve Cambridge öğrencilerinden Christopher Dawson gibi isimler, Newton’dan bu hikâyeyi bizzat dinleyenler arasındadır.

Bu olayla ilgili ilk yazılı kayıt, Newton’un ölüm yılı olan 1726’da John Conduitt tarafından kaleme alınmıştır. Bu kayıtta şöyle yazar. “Newton, bir elmanın ağaçtan düşüşünü gözlemlediğinde, ilk kez yerçekimi sisteminin ana hatlarını düşünmeye başladı.”

Elmanın düştüğü belirli bir ağaçtan ilk kez 1806 yılında Edmund Turnor’un A History of the Town and Soak of Grantham adlı kitabında söz edilir. Kitabın dipnotunda şu ifade yer alır: “Ağaç hâlâ duruyor ve gelen ziyaretçilere gösteriliyor.”

Newton, düşen elmayı gözlemlediği belirli bir ağaçtan hiçbir zaman doğrudan söz etmese de, o dönemde bahçede yalnızca bir elma ağacı olduğu bilgisi mevcuttur. Bu bilgiye, 1830 yılında evi ziyaret eden Sir David Brewster’ın gözlemleri sayesinde ulaşılmıştır.

Woolerton ailesi, 1733’ten 1947’ye kadar Woolsthorpe Manor’da kiracı olarak yaşamış ve nesiller boyunca bu ağaca özenle bakmıştır. Ne yazık ki, 1816 yılında çıkan şiddetli bir fırtına ağacı devirmiştir. Ancak ağacın büyük bir kısmı yeniden köklendirilmiş ve hayatta kalması sağlanmıştır. Bugün, bu tarihi ağaç hâlâ Woolsthorpe Manor’da büyümeye devam ediyor ve yaşı 350’yi aşmış durumda.

Newton gerçekten düşen bir elmadan mı ilham aldı?

Gerçekte, elmanın Newton’un kafasına düşüp düşmediğini kesin olarak bilmiyoruz. Ancak anlatıya göre, Newton’un düşen bir elmayı gözlemlemesi onun doğa yasaları hakkında düşünmeye başlamasına vesile olmuştur. Elmanın fiziksel olarak Newton’a çarpıp çarpmadığı önemli değildir. Önemli olan, bu gözlemin bir dizi bilimsel düşünceyi tetiklemiş olmasıdır.

Newton’un kendi sözlerine göre, keşifler bir anda gelen mucizevi aydınlanmalarla değil, sabırlı gözlemler ve düşüncelerle gerçekleşir. Yaşamının sonlarına doğru söylediği şu söz, bilimde ilerlemenin doğasını en güzel şekilde özetler.

“Dünyaya nasıl göründüğümü bilmiyorum; ama kendimi, henüz keşfedilmemiş gerçeklerle dolu bir okyanusun kıyısında oynayan, düzgün bir çakıl taşı ya da güzel bir deniz kabuğu bulduğunda sevinen bir çocuk gibi görüyorum.”

Kaynaklar ve ileri okumalar: 

• Jay Ingram; The Science of Why. Did Newton really get hit on the head by an apple. Inspiring his thoughts of gravity?
• Did an apple really fall on Isaac Newton’s head?. Yayınlanma tarihi: 1 Eylül 2018; Kaynaj site: History. Bağlantı: Did an apple really fall on Isaac Newton’s head?
• Was Isaac Newton really hit in the head with an apple?. Yayınlanma tarihi: 25 Mayıs 2023. Bağlantı: Was Isaac Newton really hit in the head with an apple?

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel