Kafamız bir şekilde koparsa, kısa süre içinde kaçınılmaz olarak ölürüz. Kan kaybı, tansiyon düşüşü, oksijen yetersizliği ve solunum durması gibi nedenlerle vücut hızla çöker. Ancak bazı hayvanlar bu duruma karşı şaşırtıcı bir direnç gösterir. Hamamböcekleri gibi bazı böcekler, hatta kafası kopan tavuk Mike, bu duruma istisna oluşturur.
İnatçı yapısıyla bilinen hamamböcekleri, nükleer savaştan sağ çıkabilecek canlılar arasında sayılır. Hatta bazı yorumcular, bu canlıların kafasız da yaşayabildiğini öne sürer. Bu iddia gerçektir: Bazı durumlarda, başı kopmuş hamamböcekleri haftalarca hayatta kalır.
Peki, hamamböcekleri ve birçok böcek başsız yaşayabilirken, insanlar neden yaşayamaz? Bu farkı anlamak için temel biyolojik işleyişlere bakmak gerekir. İnsanlarda başın kesilmesi, yoğun kan kaybına ve tansiyonun hızla düşmesine neden olur. Bu durum, hayati dokulara oksijen ve besin ulaşımını engeller. Ayrıca insanlar, ağız ve burun yoluyla nefes alır ve bu işlev beyin tarafından kontrol edilir. Baş kesildiğinde solunum durur.
Kafası Kopan Hamam Böceği Nasıl Hayatta Kalabiliyor?
Hamamböceklerinin dolaşım sistemi, insanlardakiyle aynı değildir. İnsan kanı, geniş damar ağı ve özellikle kılcal damarlar içinde hareket edebilmek için belirli bir basınca ihtiyaç duyar. Hamamböceklerinde damar yapısı çok daha basittir ve kılcal damarları yoktur. Bu nedenle kan basıncı çok daha düşüktür. Başları kesildiğinde, boyun bölgeleri genellikle pıhtılaşmayla kapanır ve kontrolsüz bir kanama gerçekleşmez.
Ayrıca hamamböcekleri, vücutlarının her segmentinde bulunan küçük delikler — yani spiraküller — aracılığıyla nefes alır. Solunum beyin tarafından kontrol edilmez ve oksijen, insanlarda olduğu gibi kanla taşınmaz. Bunun yerine, hava doğrudan dokulara ulaşır. Bu sistemi trakea adı verilen ince tüpler sağlar.
Hamamböcekleri soğukkanlıdır. Yani vücut sıcaklıklarını düzenlemek için enerji harcamazlar. Bu yüzden, insanların ihtiyaç duyduğu kadar besine ihtiyaç duymazlar. Tek bir öğünle haftalarca hayatta kalabilirler. Yeter ki bir yırtıcı onları yemesin; o zaman sadece sessizce dururlar ve hayatta kalırlar. Hamamböcekleri için durum böyle, ya insanlar…
İnsanların kafası Kesildikten Sonra Yaşaması Olası mıdır?
1536 yılında idama mahkûm edilen İngiltere kraliçesi Anne Boleyn, bir avluda diz çökerek celladın kılıcını bekledi. Kılıç boynuna indiğinde, cellat kesik başı tanıklara göstermek üzere kaldırdı. Ancak Anne sahneyi terk etmeye hazır görünmüyordu. Gözlemciler, başının dudaklarının hâlâ kıpırdadığını iddia etti.
İki yüzyıldan fazla bir süre sonra, genç bir Fransız aristokrat, devrimci bir liderin banyo yaptığı sırada içeri girip onu bıçaklayarak öldürdü. Suikastçı Charlotte Corday, bu eylemin ardından giyotine gönderildi. Giyotin bıçağı indiğinde, cellat başı kaldırarak her iki yanağına tokat attı; bu hareket, bir aşağılama işaretiydi. Tanıklar, Corday’nin yüzünün kızardığını ve öfkelendiğini söyledi. Yüz ifadesi, hakareti fark etmiş gibi görünüyordu.
Bilim insanları uzun süredir, kafası kesilen bir kişinin kısa bir süreliğine bilinçli kalıp kalmadığını merak ediyor. Kesik baş dış uyaranlara tepki veriyorsa, bu durum kişinin boynundan ayrıldığını fark ettiğini mi gösterir? 1905 yılında bir Fransız hekim bu sorunun yanıtını aramaya karar verdi. Bir idama katıldı ve bıçak indikten sonra, kesik baş sepete düştüğü anda yaklaştı ve adamın adını seslendi.
İfadesine göre, göz kapakları kalktı ve adam kısa bir an ona baktı, ardından gözlerini aşağı indirdi. Hekim adını tekrar söylediğinde benzer bir tepki aldı. Ancak üçüncü kez seslendiğinde yanıt alamadı. Gözlemlerine dayanarak, kesik bir başın 25 ila 30 saniye boyunca bilinçli kalabileceği sonucuna vardı.
Yeni Zelanda’daki bir araştırmada, bilim insanları sıçanları önce sakinleştirdi, sonra EEG cihazlarına bağlayarak başlarını özel bir giyotinle kestiler. Kesimden sonraki ilk 10 ila 15 saniye boyunca beyin aktivitesi vardı.
Araştırmacılar, bunun beynin acıya verdiği bir yanıtı yansıttığını belirtti. Çalışma, en azından sıçanlarda, baş kesimi sonrası kısa süreli bir bilinç hâli olabileceğini ortaya koydu. İnsanlar için de benzer bir durum geçerli olabilir. Ancak kesik başla hayatta kalmak mümkün olmadığı için, bunun insanlar açısından doğrudan doğrulanması imkânsız.
Kafasız Yaşayan Tavuk: Mike’ın İnanılmaz Hikâyesi
Bir tavuğun kafası olmadan ne kadar yaşayabileceğini düşündünüz mü? Cevap şaşırtıcı: 18 ay. Fotoğraftaki tavuk, Mike adıyla tanınıyor. 10 Eylül 1945’te, henüz beş buçuk aylıkken, hayatı tamamen değişti.
O gün Mike’ın sahipleri Lloyd ve Clara Olsen, kümesteki bazı hayvanları kesmeye karar verdi. Sıra Mike’a geldi. Ama beklenen olmadı. Mike yere yığılmak yerine ayakta kaldı ve sanki hiçbir şey olmamış gibi etrafta dolaşmaya başladı.
Lloyd şaşkınlıkla izledi ve Mike’ı yaşatmaya karar verdi. Açıkta kalan yemek borusuna göz damlalığıyla öğütülmüş yem ve su damlattı. Mike günler geçtikçe kilo aldı, güçlendi. Kafası olmadan da günlük hayatına devam etti. Eksik olan kısmının farkında değil gibiydi. Diğer tavuklar ne yapıyorsa, Mike da onu yapıyordu.
Mike kısa sürede ün kazandı. Sahipleriyle birlikte Amerika’nın batı yakasını turladı. Kesilen kafası da bir konserve kavanozunda onunla birlikte seyahat etti. Bu ilgi o kadar büyüdü ki, Lloyd bu tuhaf durumdan küçük bir servet kazandı.
Kafasız Yaşayan Tavuk Neden Ölmemişti?
Kısa zaman sonra konu bilim insanlarının ilgisini çekti. Mike’ı incelediler ve Bay Olsen’in tavuğun kafasını koparırken pek başarılı bir iş çıkarmadığını gördüler. Kafanın çoğu kopmuştu ancak bıçak şah damarını ıskalamıştı ve bir pıhtı da Mike’ın kan kaybından ölmesini önlemişti.
Tavuğun reflekslerinin birçoğu, büyük ölçüde sağlam kalmış olan beyin sapından kaynaklanıyordu. Mike aynı zamanda birçok hayvan sever dernek tarafından da incelendi ve bu süreçte acı çekmediği açıklandı.
Mike’ın en çok karşılaştığı sorun, kendi sümüğü yüzünden nefes alamayışıydı. Olsenler sümüğü çekmek için şırınga kullanıyorlardı. Fakat bir gün Olsenler, şırıngayı önceki gün gösteri yaptıkları alanda unuttular. O gece Mike boğularak ölecekti. Mike ölse de efsanesi yaşamaya devam etti.
17 Mayıs 1999’da, Mike’ın memleketi Fruita’da, ilk ‘Kafasız Yaşayan Tavuk Mike Günü’ düzenlendi. Günümüzde halen her yıl Mayıs ayında Headless Chicken festivali düzenlenmeye devam ediyor. Tavuklardan bahsetmişken göz atmak isteyebilirsiniz: Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Hangisi Önce Gelir?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Kongara K, McIlhone AE, Kells NJ, Johnson CB. Electroencephalographic evaluation of decapitation of the anaesthetized rat. Lab Anim. 2014 Jan;48(1):15-9. doi: 10.1177/0023677213502016. PMID: 24367032.
- Can a Cockroach Live without Its Head?; yayınlanma tarihi: 1 Kasım 2007; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/
- The chicken that lived for 18 months without a head; yayınlanma tarihi: 10 Eylül 2015; Bağlantı: https://www.bbc.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
