Yıldırım topları, çok az kişinin gördüğü nadir doğa olaylarından biridir. Muhtemel siz de bugüne kadar henüz böyle bir doğa olayına rastlamadığınız için gerçeklikten ziyade bir efsane olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak, aslında yanılıyorsunuz.
Aslında çok eski çağlardan beri, parlak plazma benzeri bu ışık toplarının yerin üzerinde hareket edip sonra ortadan kaybolduğuna dair raporlar var. Gökyüzünde süzülen plazma benzeri topların insanların evlerine girip ortadan kaybolduğuna dair iddialar bile var. Hatta geçtiğimiz haftalarda bunun en eski kanıtlarından birine ulaşıldı. İngiliz araştırmacılar, 1000 yıldan kısa bir süre önce yaşamış bir Benediktin keşişi tarafından yazılmış bir ortaçağ metninde bu konunun yer aldığını buldu. Konu ile ilgili daha önceki en eski yazılı anlatım, 1638 tarihli bir raporda yer alıyordu. Bunun sonucunda da bu fenomeninin çok uzun süredir gözlemlendiğini ve insanları şaşırttığını anlamış olduk.
Bu toplar, oraj adı verilen şiddetli ve gök gürültülü fırtınalar esnasında genelde ortaya çıkarlar. Havada yüzüyormuş gibi görünen toplar 100 wattlık bir ampulün parlaklığına sahiptir. Renkleriyse genellikle sarı, turuncu, kırmızı ya da mavi olmaktadır. Bu güne kadar bildirilen raporlar sadece 1-2 dakika ömürleri olduğunu, sonra bir anda yok olduklarını söylüyor. Ayrıca büyüklükleri de değişkendir. Ortalama 25 santimetre çapında oldukları gözlense de bazen çapları birkaç metreye kadar ulaşabilir.
Nikola Tesla da Bu Konu İle İlgili Çalışmalar Yapmıştı
Nikola Tesla’nın bazı deneylerini anlattığı notlarında şu satırları kaleme almıştı. “Doğal yollardan oluşmuş bir şimşek topuna hiç rastlamadım. Ama nasıl oluşabileceklerini anladım. Laboratuvarımda üretmeyi başardım.” Raporlar, Tesla’nın yaklaşık 4 cm çapında elektrikli toplar oluşturmak için bir üretim cihazı kullandığını ve onlarla izleyicileri şaşırtmak için oynadığını söylüyor.
Bilim insanları, yıldırım toplarına neyin neden olduğunu gerçekten anlamıyorlar ve uzun zamandır bir açıklama arayışındalar. Olası bir cevap, yere çarpan yıldırımın topraktaki bazı mineralleri buharlaştırması ve daha sonra havada oksijenle reaksiyona girmesi sonucunda bu topların oluştuğu biçimindedir. Bu açıklama, 2014 tarihli bir çalışma tarafından destek görmüştür.
Yıldırım Topları Nasıl Oluşur?
Doğanın gizemlerini anlamanın en iyi yolu, benzer bir atmosferi laboratuvar ortamında yaratmaktır. ABD’deki Amherst Koleji ve Finlandiya’daki Aalto Üniversitesi’nde görevli araştırmacılar yakın zamanda bunu başardılar. Manyetik atomların bulunduğu soğuk bir gaz kütlesi üzerinde gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda, oldukça uzun ömürlü yapay bir yıldırım topu oluşturdular.
Araştırmacılar, yıldırım toplarının manyetik alanlardan dolayı şekillendiklerini, ancak bu iddianın desteklenmesi için çok az sayıda kanıt bulunduğunu belirttiler. Ancak yaptıkları çalışma söz konusu teoriye önemli bir katkıda bulundu. Üretilen yapay bölge, şimşek çakmasından sonra uzun süre boyunca kaybolmadan duran yıldırım topunu açığa çıkarttı.
Araştırmacılar, yıldırım toplarının neden oluştuklarını ve doğasına dair kesin söylemde henüz bulunamıyorlar. Bunun için daha fazla çalışma yapmaları gerekli. Ayrıca tek bir açıklamaması olmamasını da olası olarak görüyorlar. Her biri farklı süreçlerden kaynaklanan farklı yıldırım topu türleri olması mümkün. Yıldırım topları çok nadir olarak ortaya çıkar. Bu da onları incelemeyi zorlaştırıyor. İlerideki çalışmalar, yıldırım toplarının içindeki elektriksel plazmanın yapısına yönelik olacak. Hatta bu deneyler, yapay güneş enerjisi kaynağı olacak füzyon reaktörlerini daha kararlı hale getirmek için kullanılabilirler.
Göz Atmanız İçin
İleri Okumalar:
- Knot the plan: Scientists accidentally unravel mysterious ball lightning puzzle; Yayınlanma tarihi: 8 Mart 2018; Bağlantı: https://www.rt.com/
- Does Ball Lightning Exist?; Bağlantı: https://www.britannica.com/story/does-ball-lightning-exist
- Mysterious lightning phenomenon recorded in ancient medieval text; Yayınlanma tarihi: 18 Ocak 2022; Bağlantı: https://cosmosmagazine.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
