Antik Yunanlı yazar ve coğrafyacı Herodot, modern tarih yazımının öncüsü olarak kabul edilir. Yazdığı Tarihler adlı eser, birçok kişi tarafından tarih yazımının başlangıç noktası olarak görülür. Bu yüzden ona “Tarihin Babası” unvanı verilmiştir. Ancak bazı eleştirmenler, onu “Yalanların Babası” olarak nitelendirmiştir. Peki, Herodot kimdir?
Herodot kimdir?
MÖ 484 civarında, bugünkü Bodrum olarak bilinen Halikarnas kentinde, ayrıcalıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Herodot’un yaşadığı dönemde Halikarnas, güçlü Pers İmparatorluğu’na bağlıydı. Eski bir Yunan kolonisi ve Mısır’la önemli bir ticaret noktası olan bu şehir, farklı kültürlerle temas kurma imkânı sunuyordu. Bu durum, Herodot’un farklı toplumlar hakkında bilgi edinmesine katkı sağlamış olabilir.
Hayatına dair bildiklerimiz sınırlıdır. En az bir kez sürgün yaşadığı ve muhtemelen Samos Adası’nda kaldığı düşünülüyor. Bazı kaynaklar, onun Halikarnas’ın yöneticisi Lygdamis’in baskıcı yönetimine karşı bir ayaklanmaya öncülük ettiğini ileri sürer. Ancak bu bilgiler kesin değildir.
Herodot’un yaşamı hakkında elimizdeki bilgiler büyük ölçüde kendi yazdıklarına ve Bizans dönemine ait 10. yüzyıl ansiklopedisi Suda gibi sonraki kaynaklara dayanır. Bu nedenle, bu antik yazar hakkında bugün elimizde çok az kesin bilgi bulunmaktadır.
Herodot Neden Tarihin Babası Olarak Anılıyor?
Günümüzde tarih, uzun süreli ve kapsamlı araştırmalar gerektiren bir disiplindir. Ancak Herodot’un yaşadığı antik Yunan döneminde bu yaklaşım henüz gelişmemişti. Ondan önce, geçmiş olayları açık, anlaşılır ve kronolojik bir düzende ele almayı amaçlayan bir yazar yoktu. O dönemin metinlerinde, tarihsel anlatılar genellikle mitolojik unsurlarla iç içe sunuluyordu.
Herodot, bu anlayışı değiştiren ilk isimlerden biri oldu. Tarihler adlı eserinde, MÖ 499 ile 479 yılları arasında süren Yunan-Pers Savaşları’nı konu alır. Anlatımına Pers İmparatorluğu’nun yükselişiyle başlar ve bu gücün Yunan şehir devletleriyle olan çatışmasına kadar uzanan süreci aktarır. Siyasi gelişmelerin yanı sıra, Persler, Mısırlılar ve İskitler gibi farklı toplumların kültürel ve toplumsal yapıları hakkında da detaylı bilgiler verir.
Mısır, Yunanistan, Babil, Sur (Tyre) ve İtalya gibi çeşitli bölgeler hakkında verdiği ayrıntılar, Herodot’un bu yerleri bizzat gezdiği ve bilgilerini yerinde topladığı izlenimini uyandırır.
Geçmişi neden-sonuç ilişkisiyle anlamaya çalışan araştırmacı bakışı, tarih yazımını bir düşünce disiplini hâline getirdi. Bu yüzden Herodot’un tarih yazımını başlatan kişi olduğu kabul edilmektedir. Tam da bu nedenle, Romalı hatip Cicero ona “Tarihin Babası” unvanını vermiştir. Bu unvan zamanla yerleşmiş ve “Herodot kimdir?” sorusuna verilen klasik yanıt hâline gelmiştir.
Herodot Gerçekten “Tarihin Babası” Unvanını Hak Ediyor mu?
Herodot birçok kişi tarafından saygı görmüş olsa da, özellikle modern dönemde bazı araştırmacılar ona daha eleştirel yaklaşmıştır. Bazılarına göre, Herodot “Tarihin Babası” değil, “Yalanların Babası”dır. Bu eleştirinin nedeni, Tarihler adlı eserinde çok sayıda efsane ve söylentiye yer vermesidir.
Örneğin, Pers topraklarında tilki büyüklüğünde karıncaların yaşadığı ve bu karıncaların yuvalarını kazarken altın tozu çıkardığına dair anlattığı hikâye, kuşaktan kuşağa “abartılı bir masal” olarak değerlendirilmiştir. Bu tür anlatımlar, onun tarihçiliğini bazı çevrelerde tartışmalı hâle getirmiştir.
Ancak 1984 yılında Fransız yazar ve kâşif Michel Peissel, Himalayalar’da tilki büyüklüğünde bir dağ sıçanı türü (marmot) yaşadığını ve bu hayvanların yuva kazarken altın tozu çıkardığını bildirmiştir. Bölgedeki köylülerin bu tozu uzun süredir topladığı bilinmektedir. Bu durum, söz konusu bilginin antik çağlardan beri bilindiğini göstermektedir.
Peissel ayrıca, Farsçada “dağ karıncası” anlamına gelen kelimenin “marmot” kelimesine çok benzediğini, Herodot’un Farsça bilmemesi nedeniyle bir çeviri hatasına düşmüş olabileceğini ileri sürmüştür. Bu da, Herodot’un anlattığı hikâyenin tamamen uydurma olmayabileceğini düşündürmektedir.
Herodot’a yöneltilen eleştirilerin bazıları ise daha kişisel nedenlere dayanmaktadır. Örneğin antik yazar Plutarkhos, Herodot’un Kötü Niyeti Üzerine adlı eserinde onu açıkça hedef alır. Bu yazıda Plutarkhos, Herodot’un özellikle Boeotialılar ve Korinthoslulara karşı kötü niyetli davrandığını iddia eder. Ona göre Herodot, “Tarihin Babası” değil, pek çok kişiye iftira atan art niyetli bir yazardır.
Sonuç Olarak
Herodot, anlattığı olaylara birebir tanıklık ettiğini hiçbir yerde iddia etmez. Bu durumda, onu yalancılıkla suçlamak ne kadar adil olur? Öte yandan, Yunanlar ile yabancı halklar arasındaki çatışmaları anlatması, onu gerçekten bir tarihçi yapar mı?
Belki de Herodot’u “tarihçi” olarak değil, farklı kültürlere ve geçmişe ilgi duyan bir seyahat yazarı, aktarıcı ya da erken dönem bir gazeteci olarak görmek daha yerinde olur. O hâlde şu soru hâlâ geçerli: Herodot kimdir? Tarihin Babası mı, Yalanların Babası mı?
Okumaya devam ediniz: Sevillalı İsidor Neden İnternetin Koruyucu Azizi Olarak Kabul Edilir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Lesso, Rosie. “Why Is Herodotus Called the Father of History? (5 Facts)” TheCollector.com, March 29, 2022, https://www.thecollector.com/why-is-herodotus-called-the-father-of-history/
- Picking Apart the Words of Herodotus: Was He a Father of Histories or Lies?. Yayınlanma tarihi: 5 Kasım 2017. Kaynak site: Ancient Origins. Bağlantı: Picking Apart the Words of Herodotus: Was He a Father of Histories or Lies?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
