Gezegenimize sık sık irili ufaklı göktaşları düşüyor. Bu düşen göktaşlarının bir kısmı gözlenip kayıt altına alınıyor. Kayıtlı tarihte, Anne Hodges, bir göktaşı çarpması sonucu yaralanan tek kişi olarak bilinmektedir. Ancak 2020 yılında yayınlanan bir çalışma bu bilgiyi güncellememiz gerektiğini bize göstermiştir. 22 Ağustos 1888’de Irak’ın Süleymaniye kentinde bir göktaşının çarptığı ve ölen bir kişinin ilk güvenilir tarihi kaydı ortaya çıkmıştır.
Aslında tarihte bir çok yazıda göktaşı çarpması nedeniyle ölen insanlardan bahsedildiğine şahit olabilirsiniz. Ancak ne yazık ki bu söylemleri destekleyen kayıt niteliğinde belgeler bulunmamaktadır. Bunun tek istisnası Anne Hodges olarak bilinmektedir.
Alabama’da yaşayan bu kadın 30 Kasım 1954’te yaklaşık dokuz kiloluk bir göktaşı tavanına çarptığında kanepesinde uyuyordu. Bu kayadan kopan bir parça daha sonra sekerek bacağına çarptı. Hodges’a çarpan göktaşından kopan bu parça günümüzde Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi’nin koleksiyonlarında yer alıyor.
Tarihe geçen ölüm vakasının ilk kanıtı; Osmanlı Türkçesi ile yazılmış ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde keşfedilen üç el yazmasına dayanıyor. Araştırmacılar arşivde yaptıkları çalışma sonucunda 1888’de Irak’ın Süleymaniye kentinde bir göktaşının Dünya’ya düşmesinden kısa bir süre sonra yerel yetkililer tarafından yazılmış mektuplara ulaştılar. Mektupta, çarpmanın etkisiyle bir kişinin hayatını kaybettiği, diğerinin ise felç olduğu yazıyordu. Aynı zamanda bu olay Osmanlı egemenliği altındaki Süleymaniye Valisi tarafından II. Abdülhamid‘e de bildirilmişti.
Göktaşı Çarpması İle İlgili Tarihsel Bilgiler
Bu rapora göre, bu göktaşı, 10 dakikalık bir süre içinde Dünya’ya düşen birçok göktaşından biriydi. Ek olarak, yakındaki bir şehirdeki insanlar, bir ateş topunun Dünya’ya düştüğüne tanık olduklarını bildirmişlerdi. Bilgilerin eksikliği nedeniyle meteorun doğru bir hızını, yönünü ve yüksekliğini vermek maalesef mümkün değildir.
14. ve 20. yüzyıllar arasında Avrupa, Asya ve Afrika’nın büyük bir bölümünü yöneten Osmanlı İmparatorluğu, titiz kayıtlar tutmasıyla bilinmektedir. Ve bu belgelerin son zamanlarda dijitalleştirilmesi, onları her zamankinden daha erişilebilir hale getirdi. Araştırmacılarda bu sayede çalışmalarını sürdürebildiler. Bulgularını da 22 Nisan 2020’de Meteoritics & Planetary Science dergisinde yayınladılar.
Araştırmacılar Bu Bulguları Nasıl Elde Etti?
Ege Üniversitesi’nden gezegen bilimcisi Ozan Ünsalan, göktaşının neden olduğu bu dramatik ölümü ortaya çıkarmak için kendisinin ve meslektaşlarının sürekli olarak arşivlerde göktaşı, ateş topu, gökten düşen taşlar gibi bir dizi anahtar kelimeyi aratarak bu sonuca ulaştıklarını aktardı. Milyonlarca belgeden 10 isabetli sonuç elde edebilmişler. Bu belgelerden üçü bu olayla ilgili mektuplar olmuş. Diğer makaleler ise, potansiyel göktaşı çarpmalarına ilişkin henüz yayınlanmamış birkaç ek hikayeyi kapsıyor.
1888 olayı ile ilgili bulgular, bölge valisi de dahil olmak üzere yerel üst düzey yetkililer tarafından yazıldığı ve padişaha iletildiği için bilim camiası tarafından ikna edici olarak kabul edildi. Araştırmacılar ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun bu meteoriti sakladığını da düşünüyorlar. Bu nedenle şu anda amaçları mektupla birlikte gönderilmiş olan meteoriti bulabilmek. Ünsalan ve ekibi, bölge müzelerinde ve arşivlerinde olası göktaşlarını aradılar. Ancak şimdiye kadar bir sonuç elde edemediler. Eğer bu meteorit bulunabilirse, bilinen ilk meteor çarpmasından kaynaklı ölümün bu olaydan meydana geldiği kesinleşecek.
Göktaşı Çarpması İle İlgili İddialar Uzun Zamandır Bilim Dünyasının Gündeminde
Yukarıda aktardığımız olay dışında şu ana kadar, göktaşı çarpması kaynaklı, kanıtlanmış bir ölüm olmamıştır. Bu konu hakkında en iyi bildiğimiz olay 1908 yılında Sibirya’da gerçekleşen Tunguska olayıdır. Tarihsel kayıtlar, en az bir kişinin gerçekleşen patlama nedeniyle öldüğünü ileri sürer. Ancak bilim insanları patlayan uzay taşından parçalar bulamamıştır.
Daha yakın bir zamanda, 15 Şubat 2013’te Rusya’nın güneyindeki Ural dağlarının hemen doğusunda yer alan Çelyabinsk semalarında bir patlama yaşandı. Patlayan nesnenin büyük bir kısmı atmosferde yansa da bir kısmı dünyaya ulaştı. Bu patlama sonucunda bir çok kişi yaralandı.
Geniş çapta kaydedilen bu olay, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşanan olaya çarpıcı bir şekilde benzerlik göstermektedir. Araştırmacılar bölgede ilgili göktaşlarını bulabilirlerse, bu kurban tarihte bir göktaşı tarafından öldürülen tek doğrulanmış kişi olacak. Yazının sonucunda göz atmak isterseniz: Gezegenimizde İz Bırakan Beş Çarpma Krateri Gezegenimizin Tarihine Işık Tutuyor
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Earliest evidence of a death and injury by a meteorite; Yayınlanma tarihi: 22 Nisan 2020; Bağlantı: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/maps.13469
- Archivists Find the Oldest Record of Human Death by Meteorite; yayınlanma tarihi: 27 Nisan 2020; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- Death from above: Scientists find earliest evidence of person killed by meteorite; yayınlanma tarihi: 29 Nisan 2020; Bağlantı: https://www.space.com/
- A meteorite killed a man in Iraq in 1888, historic records suggest; yayınlanma tarihi: 12 Mayıs 2020; Bağlantı: https://astronomy.com/
Matematiksel
