1901 yılında keşfedilen ve dünyanın ilk bilgisayarı olarak kabul edilen Antikythera Mekanizmasının sırrı, geçtiğimiz aylarda anlaşıldı. Detaylara geçmeden önce konuya yabancı olanlar için kısa bir ön bilgi verelim.
Antikythera mekanizması, astronomik hesaplamalar yapma yeteneği nedeniyle bazen dünyanın en eski bilgisayarı olarak adlandırılan, ayakkabı kutusu büyüklüğünde eski bir cihazdır. Günümüzde bu mekanizmanın yaklaşık 2.200 yıl önce inşa edildiğini biliyoruz. Ayrıca elimize orijinal mekanizmanın yaklaşık üçte birini oluşturan 82 parça geçmiş durumda.
İlk araştırmacılar, Antikythera mekanizmasının gök cisimlerinin konumunu, ayın evrelerini ve tutulmaların zamanlamasını tahmin etmeye çalışan bir tür mekanik gökyüzü haritası olduğundan şüphelenmişlerdi. 2000 yılında, gökbilimci Mike Edmunds başkanlığında kurulan uluslararası bir araştırma grubu antik düzeneği inceledi. Sonrasında ilk mekanik bilgisayar olduğu sonucuna ulaştı. 2002 yılında yapılan çalışır bir kopya, sadece Ay ve Güneş’in değil, gezegenlerin hareket ve konumlarını da gösterebildiğini ortaya koydu.
Keşfedilmesinden bu yana geçen yaklaşık 120 yıl içinde, Antikythera Mekanizması araştırmacıları sürekli hayrete düşürdü. Geçtiğimiz on yılda, 3D tarama teknolojisi, bir dizi birbirine geçen dişli dahil olmak üzere cihazın iç işleyişini ve mekanizma üzerindeki karmaşık yazıları ortaya çıkarmaya yardımcı oldu. Sonrasında da cihaz bulunan metnin önemli bir kısmının tercümesi yapıldı.
Antikythera Mekanizması Ne Amaçla Yapılmıştı?
Araştırmacılar, makinenin bir zamanlar hem ön hem de arka tarafında takvim kadranları ve yazılar bulunan dikey dikdörtgen bir kasanın içinde bulunduğu tahmin ediyor. Makinenin bir tarafındaki manuel krank, kadranları hareket ettiren dişlileri döndürüyordu.
Böylece onu kullanan herkes belirli bir günde güneşin ve ayın kesin konumunu belirleyebilirdi. Dişli çarklardan en büyüğü güneşin hareketini temsil ediyor. Çarkın bir dönüşü bir güneş yılına karşılık geliyordu. Birinci çarka bağlı diğer çark ise Ay’ın hareketini gösteriyordu. Mekanizma aynı zamanda ay ve güneş tutulmalarının ne zaman olacağını da gösteriyor.
Ancak hala konu ile ilgili çok fazla soru işareti var. Örneğin bu mekanizmanın batan gemide ne işi var? Ayrıca mekanizmanın üçte iki nerede? Paslanıp yok mu oldu, yoksa bir yerlerde bulunmayı mı bekliyorlar? Elbette bu gibi soruların cevaplarını henüz bilmiyoruz.
Bu Mekanizmayı Kim Yaptı?
Mekanizmayı kimin yapmış olabileceği de başka bir tartışma konusu. Bir çok kişiye göre böyle karmaşık bir mekanizmayı yapan kişi Arşimet olmalıdır. Arşimet M.Ö. 300 civarında Sicilya’daki Sirakuza’da yaşadı. Ayrıca kendisi dönemin en büyük mühendisi olarak kabul edilmektedir. Antikythera batık bir Roma gemisinden bulunduğu düşünülünce kurgu uyuşuyor. Arşimet, Syracuse Kuşatması sırasında, icat ettiği silahlar şehri ele geçirmelerini engelleyemeyince Romalılar tarafından öldürülmüştü.
Antikythera’nın bir Arşimet icadı olmasını düşündüren şeylerden birisi de daha sonra yazılan notlar. Kuşatmadan 150 yıl sonra Romalı Cicero, Arşimet’in yaptığı düzeneklerinden birini tarif eder. Tarifi yaparken gezegenlerin hareketini hesaplayabilen ve gelecekteki tutulmaların tarihini verebilen bir mekanizmadan bahseder.
Antik Yunanlıların henüz keşfedilmemiş diğer cihazları yapmak için benzer teknikleri kullanıp kullanmadıkları veya Antikythera mekanizmasının kopyalarının olup olmadığı konusunda da gizemler devam ediyor. Antikythera mekanizmasının bulunduğu gemi bir asırdan fazla bir süre önce keşfedilmiş olsa da, enkaz tam olarak araştırılamadı. Bu nedenle hala derinlerde bir yerde keşfedilmeyi bekleyen mekanizmanın başka bir parçasının olması da mümkün.
Günümüzde bu düzeneği görmek isterseniz, Atina’daki Ulusal Arkeoloji Müzesi’ni ziyaret edebilirsiniz. Yanında bulunan çalışır kopyası yardımı ile düzeneği inceleyebilirsiniz. Düzeneğin bir başka kopyasıysa, ABD’de, Montana’daki Amerikan Bilgisayar Müzesi’nde yer alıyor. Yazının devamında göz atmak isteyebilirsiniz: Tarihin İlk Mühendislerinden İskenderiyeli Heron Ve Şaşırtıcı İcatları
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- The Most Mysterious Object in the History of Technology. Yayınlanma tarihi: 20 Haziran 2016; Bağlantı: https://www.theatlantic.com/
- Scientists unlock the ‘Cosmos’ on the Antikythera Mechanism, the world’s first computer. Yayınlanma tarihi: 13 Mart 2021; Bağlantı: https://www.livescience.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
