Tünel kazmak, antik uygarlıkların üstlendiği en zorlu mühendislik işlerinden biriydi. Çünkü bu tür projeler, mimarlık, jeodezi, hidrolik ve jeoloji gibi birçok ileri düzey bilim alanında uzmanlık gerektiriyordu. Bu da antik tünelleri, günümüzde oldukça ilgi çekici bir araştırma konusu haline getiriyor. Yunanistan’ın Samos Adası’nda yer alan Eupalinos Tüneli ise bu yapılar arasında öne çıkan örneklerden biridir.
Yunanistan’ın Sisam Adası’nda bulunan ve MÖ 6. yüzyılda inşa edilen Eupalinos Tüneli, mühendislik tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Bu tünel, iki uçtan kazılarak tamamlanan en eski yapılardan biri olarak bilinir ve ilk kez Herodot tarafından kayda geçirilmiştir.
Antik çağ mühendisleri, yalnızca kazma, keski ve çekiç gibi basit araçlarla çalıştı. Geometri ve trigonometri gibi temel ilkelere dayanarak, neredeyse imkânsız görünen bir işi başardılar. Yaklaşık iki yüz metrelik bir tepenin altından geçerek, yarım kilometre uzaklıktaki iki noktayı kusursuz biçimde birleştirdiler.
Üstelik tünel kazıldığında, Yunanların ne manyetik pusulası, ne ölçüm aleti, ne topoğrafik haritası, ne de yazılı matematik bilgisine erişimi vardı. Öklid’in ünlü Elementler adlı eseri bile, bu tünelin inşasından yaklaşık 200 yıl sonra kaleme alınmıştır.
Eupalinos Tüneline Neden İhtiyaç Vardı?
Tünel, tarihin ilk hidrolik mühendislerinden biri olarak kabul edilen Megaralı Eupalinos’un gözetiminde kazıldı. Amacı, günümüzde Pythagoreion olarak bilinen Sisam’ın eski başkentine tatlı su ulaştırmaktı.
Kent, sınırları içindeki kuyu ve sarnıçlarla artan su ihtiyacını karşılayamıyordu. O sırada adanın ana su kaynağı, kentin aksi yönünde, Kastro Dağı’nın arkasındaydı. Düşmanların su hattını fark edip zarar vermesini önlemek için, dağın altından geçen gizli bir tünel inşa edilmesine karar verildi.
Tünel, iki uçtan kazılarak Kastro Dağı’nın en yüksek noktasının altında buluşturuldu. Eupalinos, iki kazı ekibinin aynı noktada karşılaşmasını sağlamak için, tünelin iki ucunu hafif açılı bir doğrultuda kazdırdı. Böylece tek dikkat edilmesi gereken, kazı hattının aynı seviyede ilerlemesiydi. Düzlem korunabildiği sürece, iki kazı hattı mutlaka kesişecekti.
Tünelin kendisi 1.036 metre uzunluğunda, yaklaşık 2 metre genişliğinde ve ayrıca 2 metre yüksekliğindedir. Tünel boyunca ilerledikçe derinliği artan suyu taşımak için, kuzey ucunda 4 metre, güney ucunda ise yaklaşık 9 metre derinliğe ulaşan ayrı bir kanal kazılmıştır. Bu kanal, yaklaşık her on metrede bir dikey şaftlar aracılığıyla ana tünele bağlanmaktadır.
Ancak Eupalinos Tüneli, iki uçtan kazılan ilk yapı değildi ve sonuncusu da olmadı. Doğu Kudüs’teki Siloam Tüneli, ondan en az yüz yıl önce inşa edilmişti. O da aynı yöntemle kazıldı, ancak uzunluğu yalnızca 533 metreydi. Oysa Sisam’daki tünel, bir kilometreden biraz daha uzundu.
Bu yöntemle inşa edilen bir başka ünlü yapı da, 1994’te tamamlanan ve çok daha uzun olan Manş Tüneli’dir. Modern teknolojinin tüm imkânlarına rağmen, İngiliz ve Fransız ekipler denizin altında tam olarak ortada buluşamadı. Kazı hatları 3,5 metre kaymıştı.
Tüm bunlara bakıldığında, Eupalinos’un çok sınırlı bilgi ve araçlarla başardığı iş daha da etkileyici hâle gelir. Antik çağın en şaşırtıcı mühendislik başarılarından birini nasıl gerçekleştirdiği bugün hâlâ kesin olarak bilinmiyor.
Eupalinos Tüneli Günümüzde Dünya Mirası Listesinde Yer Almaktadır.
Eupalinos Tüneli, Roma İmparatorluğu’nun son dönemlerine kadar, yani yaklaşık 1100 yıl boyunca kente su taşımak için kullanılmıştır. Aynı zamanda bir sığınak işlevi de görmüştür. Bizans döneminde korsan saldırıları Sisam halkı için büyük bir tehdit oluşturuyordu. Bu saldırılar sırasında halk Eupalinos Tüneli’ne sığınırdı.
Fransız arkeolog Victor Guerin, 1853 yılında Agiades’teki kaynaktan başlayan su yolunun ilk 400 metresini keşfetti. Araştırmaların devamında tünel, 1992 yılında ise Eupalinos Tüneli, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alındı. Yaklaşık üç yıl süren ve 3,1 milyon euroya mal olan restorasyonun ardından, tünel ve çevresi bugün hem yerli hem de yabancı turistlerin uğrak noktalarından biri haline gelmiştir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Tunnel of Eupalinos: One of the Greatest Engineering Achievements of the Classical World. Kaynak site: Ancient Origins.Yayınlanma tarihi: 19 Haziran 2016. Bağlantı: The Tunnel of Eupalinos: One of the Greatest Engineering Achievements of the Classical World/
- The Tunnel of Eupalinos; Yayınlanma tarihi: 10 Şubat 2020; Bağlantı: The Tunnel of Eupalinos
- Zambas, Costas. (2019). More light in the tunnel of Eupalinos. Mitteilungen des Deutschen Archaologischen Instituts – Athenische Abteilung. 131/132. 99-145.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
