Çemberler ile sadece geometri dersinde karşılaşma ihtimaliniz olduğunu düşünüyorsanız aslında yanılıyorsunuz. Bu yazıda ele alacağımız çemberler uzun süre boyunca insanların zihinlerini meşgul etmişti.
Ancak ne yazık ki Doug Bower ve arkadaşı Dave Chorley 1976’da Wiltshire, İngiltere’de bir buğday tarlasında temsili bir “uçan daire iniş pistini” yarattıkları zaman, çalışmalarının kültürel bir fenomen haline geleceğini öngörememişlerdi.
Sonucunda ekin çemberleri o zamandan beri tartışma yaratıyor. Ortaya türlü türlü teoriler atıldı. Yoksa ekin çemberleri uzaylı ziyaretçilerin işi miydi? Belki de elektrik yüklü hava akımlarının yarattığı doğal bir fenomendi. İnananlar ve karşı çıkanların her birinin kendi teorileri var. Şimdi ilk çemberimiz ile ilgili biraz daha fazla detay öğrenelim.
Ekin Çemberleri Nedir?
Ekin çemberleri ile ilk kez 1970’lerin ortalarında güney İngiltere’nin tarlalarında karşılaştık. Buğday, arpa, çavdar, mısır ve kolza gibi ekinlerin bulunduğu bu tarlalardaki ekinler bükülmüş ve basit geometrik formlar ortaya çıkmıştı.
Wiltshire County; Stonehenge, Avebury, Silbury Hill ve West Kennet Long Barrow gibi Avrupa’daki en kutsal Neolitik yerlerden bazılarına ev sahipliği yapmaktadır. Durum böyle olunca da tarlalarda karşımıza çıkan bu şekiller, mistik fikirlerin, bilimsel ve sözde bilimsel araştırmaların, komplo teorilerinin ve nihayetinde genel bir kargaşanın filizlenmesine neden oldu.
Ekin çemberi fenomeni ivme kazandıkça, Avustralya, Güney Afrika, Çin, Rusya ve diğer birçok ülkede, sıklıkla antik kutsal alanların yakınında oluşumlar rapor edilmeye başladı. Sadece 1990’da Avrupa’da 500’den fazla çember ortaya çıktı.
Sonraki birkaç yıl içinde sayıları binlerce oldu. Dünyanın dört bir yanından ziyaretçiler onları görmeye geldi. Hatta bazı çiftçiler gizemli cazibe merkezlerine giriş ücreti bile aldılar. Yani kimi kişilerin tarlalarında bir ekin çemberine sahip olmaları, o kişiye ek kazanç sağlamak için bir avantaja da dönüştü.
Ekin Çemberlerini Kim Neden Yapıyor?
1991’de, yazının başında isimlerini andığımız, Doug Bower ve Dave Chorley 70’lerde ve 80’lerde ortaya çıkan ekin çemberlerinin sorumluluğunu üstlerine aldı. Ayrıca ikili, kalas, ip ve birkaç basit aletle bu şekilleri nasıl yaptıklarını tüm dünyaya gösterdiler.
İkilinin hobisi zaman içinde uluslararası bir fenomen hâline dönüşmüştü. Hatta Circle makers olarak bilinen bir grup insanın bir araya gelmesine neden olmuştu. Ancak her şeye rağmen bir çok kişi için, ekin çemberleri için yapılan bu açıklamalar yeterli olmayacaktı.
Bazı ekin çemberlerinin Chorley, Bower ve diğer sanatçılar tarafından yapıldığı konusunda ikna olmuşlardır. Ancak yine de bazılarının insan yaratımı için fazla mükemmel olduğuna inanıyorlardı. Onların düşüncesine göre bu çemberler kesinlikle uzaylı dostlarımızın işi.
Ekin çemberleri üzerinde daha fazla açıklamaya gerek olduğunu düşünmüyoruz. Sonucunda başarılı tasarımlar oldukları kesin. Ayrıca bunların yapıldıkları ölçekleri düşünürsek başarılı matematiksel çalışmalar oldukları da bir gerçek. Öte yandan dünyamıza gözlenen tek çemberler ekin çemberleri değil.
Ekin Çemberleri İle Peri Çemberleri Aynı Şey Değil
Afrika’nın güneybatısında, Namibya’daki Namib Çölü dikkatsiz gözler için ıssız bir gezegeni andırır. Ancak bu çölde rastlanan ve peri çemberleri adı verilen dairesel şekiller de uzun zamandır bilim insanlarının akıllarını zorluyor.
Çapları 5 ila 10 metre arasında değişen bu çemberler, dönem dönem büyüme ve küçülme eğilimi gösteriyor. Ayrıca çöl ortamında var olan tek tük bitki türü de bu çemberlerin içinde yetişmiyor.
Çemberlerin varlığı, bu bölgede yaşayan Himba halkı tarafından asırlardır bilinmekte. Yerel halk bu çemberleri kimi zaman Tanrıların ayak izleri olarak tanımlar. Kimi zaman da bu şekiller, yerin altında yaşayan bir ejderhanın nefes alıp vermesi sonucu oluşan ateş kabarcıklarından geriye kalan şekillerdir. Elbette bunların her ikisi de doğru değil.
Matematiksel biyoloji profesörü Robert Sinclair, çemberlerin matematiksel özelliklerini inceleyince bulgular biraz daha netleşti. Sonrasında araştırmacı, deri hücrelerinde olduğu gibi peri çemberlerinin de bir yaşam döngüsü olduğunu tespit etti.
İlerleyen süreçte, yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinden oluşan 10 yıllık veriler analiz edildi. Devamında da, peri çemberi ekosisteminin matematiksel bir modeli ortaya çıktı. Sonuçta oluşturulan bu model, yağmur suyu ve çemberler arasında yadsınamaz bir ilişki olduğunu bizlere gösterdi.
Peri Çemberleri Nasıl Oluştular?
Araştırmalar sonucunda bir termit türünün, bu çemberlerin içindeki tek canlı olduğu görüldü. Oluşma nedeninin bu termit ile ilgili olduğu düşünülüyor.
Ayrıca, bu çemberlerin içinde hiç bitki olmamasının nedeniyse buradaki yağmur suyunun buharlaşmayıp kumlu toprağın altına sızmış ve orada birikmiş olması da bir neden olarak ortaya konuluyor.
Bir başka araştırma da bu çemberlerin bazı büyük bitkilerin küçük olanların suya erişimini engellemesi sonucunda ortaya çıktığını ileri sürüyor. Kuraklık zamanlarında bitkiler arasındaki bu çekişmenin artmasıyla birlikte peri çemberleri büyüyor. Yağmurlar artınca da rekabet bitiyor ve çemberler kaybolmaya başlıyor. tam olarak nedenini bilemesek de muhtemel bunların bir karışımı da olabilir.
Sonuç olarak ekin çemberleri günümüzde bir sanatsal çalışma olarak kabul edilmektedir. Ancak peri çemberleri bitki dünyasının bir mühendislik harikası olarak kabul edilmektedir. Ayrıca göz atmak isterseniz: Bilim Kurgu Yazarları Neden Asal Sayıları Severler?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- In African ‘fairy circles,’ a template for nature’s many patterns. Yayınlanma tarihi: 23 Ocak 2017; Bağlantı: https://phys.org
- A Mathematician Who Decodes the Patterns Stamped Out by Life. Yayınlanma tarihi: 20 Aralık 2017; Bağlantı: https://www.quantamagazine.org
- Crop circles: Myth, theories and history; Yayınlanma tarihi: 27 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Crop Circles: The Art of the Hoax; Yayınlanma tarihi: 15 Ağustos 2019; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
