Bu yazıyı okuyorsanız muhtemel siz de sosyal medya kullanıyorsunuz. Şimdi okumaya ara verin ve sosyal medya hesaplarınızda arkadaş sayınıza bir göz atın. Mesela Facebook’ta kaç arkadaşınız var? Belki 1000 belki de üst sınır olan 5000. Ama kim bu insanlar? İnsanın yürütebileceği sosyal ilişki sayısının sınırı yaklaşık 150. Bu sayı günümüzde konu ile ilgili çalışmalar yürüten İngiliz antropolog Robin Dunbar‘a ithafen Dunbar sayısı olarak anılmakta.
Hayatlarımızda bir tanıdıktan bile daha geride kalan bazı bağlantılar vardır. Çoğu zaman sanal sosyal ağımıza insanları eklemeye devam ederiz. Ancak bu sayı nadiren somut, anlamlı sosyal ilişkilere dönüşür. Bunun nedeni insan beyninin evrimsel tarihinde yatmaktadır. Konu ile ilgili Dunbar şöyle diyor: “Evet, Facebook sayfasında 500, 1000, hatta 5000 kişiyle ‘arkadaş’ olabilirsiniz ama 150 kişilik bir çekirdek kadronun dışındakiler yalnızca günlük hayatınızı takip eden röntgencilerden ibarettir”.
Dunbar Sayısı Ne İle İlgilidir?
Bu sayı, insan beyninin neokorteks büyüklüğünün bir fonksiyonudur. Dunbar’ın primatlarla yaptığı gözlemler sonucu geliştirdiği bu formüle göre esasen insanlar için 147,8 olan bu sayı, elbette sabit bir değer değil. 100 ile 230 arasında değişebiliyor. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki 150’den sonra grubun üyeleri bağlılık duygusunu kaybetmekte.
Sosyologlar 150- 200 civarında kritik bir eşiğin varlığını 1950’lerden beri biliyorlar. Bu sayı bir sosyal grupta sağlıklı ilişkiler sürdürmek için bir sınır olarak kabul görüyor. Bu sayının üzerine çıkıldığında da işler hiyerarşi, toplumsal roller olmadan işleyemiyor. Bu grupları bir arada tutmak için kanunlar, kurallar, normlar gerekiyor. Sonuçta insan beyni kalabalık gruplarda değil, yüz yüze iletişim kurduğu daha küçük gruplarda evrimleşti.
Dunbar Sayısı İle İlgili Bazı Örnekler
Günümüzde Kuzey Amerika’da yaşayan Hutteriteler ve Amişler ortalama 110 kişilik gruplar halinde bulunuyorlar. Grup üyelerinin sayısı 150’yi aştığında ise grubu bölüyorlar. Bunun nedenini ise, sayı aşıldığında insanların birbirlerine yabancılaşmaya başlaması olarak gösteriyorlar.
Çalışma dünyasını ele alalım. Yaygın olarak kabul edilen kurallardan birisine göre 150’den az çalışanı olan organizasyonlarda karşılıklı ilişkilerde temelde daha az sorun yaşanmakta. Ancak sayı büyüdüğünde verimli bir çalışma ortamı için resmi bir hiyerarşiye ihtiyaç duyulmaktadır. Dunbar sayısı 2011’de Bruno Goncalves, Nicola Perra, Alessandro Vespignani tarafından yürütülen bir araştırma ile sosyal medya üzerinde test edildi.
Twitter’ı baz alarak yapılan bu araştırmada, dört sene boyunca insanların Twitter etkileşimleri incelendi. Sonuçta takipçi sayısından bağımsız olarak insanların yalnızca ‘150’ kişi ile anlamlı etkileşim içinde olduğu tespit edildi.
Duygudaşlık Grubu
Dostlarımız ile tanıdıklarımızı onlara duyduğumuz yakınlık seviyesine göre ayırt ederiz. Dostlar birlikte vakit geçirmekten hoşlandığımız kişiler, tanıdıklar ise bize hayatımızda geçici sürelerde eşlik eden kişilerdir. Ancak, görünüşe bakılırsa, gerçek hayatta bundan daha incelikli bir ayrım yapıyoruz. Sosyal dünyamızı oluşturan 150 kişinin içindeki ilişki biçimimize baktığımızda karşımıza bazı kalıplar çıkıyor. En başta en yakınlarımız, zor zamanda yanımızla olanlarımız, asla vazgeçemeyeceklerimiz var, bunlar çoğunlukla 3 – 5 kişiyi aşmıyor.
Bu çekirdek grubun üstünde genellikle 10 kişi civarında, nispeten daha mesafeli olduğumuz başka bir grup var. Bu grup sosyal psikologlar tarafından ‘duygudaşlık grubu‘ olarak adlandırılıyor. Onun da üstünde 30 ya da daha fazla kişinin meydana getirdiği başka bir çember bulunuyor. Tüm bu çemberleri oluşturan sayılara baktığımızda bir kalıp göze çarpmasa da, çemberleri birbirini içerecek biçimde düşündüğümüzde üçe katlanarak arttığına şahit oluyoruz.
Örneğin, çevreleri oluşturan kişilerle ilişki kurma sıklığımızı düşünürsek, beş kişilik iç çember ile haftada en az bir, 15 kişilik grup ile ayda en az bir, 150 kişilik ile de yılda en az bir iletişim kuruyoruz. Bu sayının üzerinde kalanlarla da muhtemelen hayatımız boyunca sadece bir kez merhaba demiş oluyoruz.
Anlaşılan o ki belli bir yakınlık düzeyinde tutabileceğimiz insanların sayısının bir sınırı var. Dunbar sayısı bize, ilişkilerimizin önemli bir kısmının ya pasif ya da verimsiz durumda olduğunu gösteriyor. Hayatınıza yeni bir insan girdiğinde, ona yer açmak için, birisinin bir sonraki seviyeye düşmesi gerekiyor. Sonuç olarak belki de gerçekten sevdiklerimize yer açmak adına biraz sadeleşmek beynimize iyi gelebilir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Coevolution of neocortical size, group size and language in humans; https://www.cambridge.org/
- Are humans limited to 150 friends? yayınlanma tarihi: 16 Ekim 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
