Bir zamanlar uzaktaki bir arkadaşımız ile iletişim kurmanın tek yol mektup yazmaktı. Günümüzde ise bir ağa bağlı kalmadan bir gün geçirmek neredeyse imkansız hale geldi. Açıkçası, nasıl baktığınıza bağlı olarak, son yıllarda iyi ya da kötü çok şey değişti. Ancak internetin gelişimiyle birlikte dilimiz de kesinlikle etkilendi diyebiliriz.
Temelde İngilizce ve beraberinde bir çok dil son yirmi yılda geçen yüzyılda olduğundan çok daha fazla değişiklik yaşadı. Artık bir kelimenin nasıl ortaya çıktığını belirlemek kökenini araştırmak olası olmayabiliyor. Örneğin “Tweet” kelimesinin kökeni nedir? Bunun için herhangi bir kök bulmak olası değil. Günümüzde dilde değişen şey budur.
Dil neden değişir?
Dil yaşayan bir varlıktır. Bu sebeple tıpkı zamanın kendisi gibi, asla sabit durmaz ve değişim gösterir. Hatta bir sözcük ilk bilindiği halinden evrilerek tam tersi anlama bile bürünebilir. Dil çeşitli nedenlerle değişir. En başta da konuşmacılarının ihtiyaçları değiştiği için değişir. Yeni teknolojiler, yeni ürünler ve yeni deneyimler, bunlara net ve verimli bir şekilde atıfta bulunmak için yeni kelimeler gerektirir. Dil, ihtiyaç olduğu sürece değişim süreçlerinden her zaman geçecektir.
Farklı insanlarla etkileşime girdikçe, yeni kelimeler öğreniriz. Dünyanın diğer bölgelerinden insanlarla daha sık etkileşime girme eğiliminde olduklarından, gençler ve genç yetişkinler arasında dil değişimi daha belirgindir.
Ayrıca günümüzde konuşmak yerine giderek daha fazla mesajlaşmayı tercih eder hale gelmemiz ve bunun için de kısaltmaları tercih etmemiz sadece İngilizcenin değil, dünyadaki tüm dillerin önemli ölçüde değişimine neden olmuş durumda. Dilin sadece sözcükleri değil her parçası değişir. Dilbilgisi değişir, telaffuz değişir, birbirimizle konuşma şeklimiz değişir, hatta yazım ve noktalama bile değişir.
Dil tarihçisi Anne Curzan bu fenomene daha yakından bakmış ve eskiden tamamen farklı bir anlama gelen bazı kelimeleri paylaşmış. Bu kelimeler İngilizce kökenli olsa da çoğunu tanıyacağınızı düşünüyoruz.
Dil Değişimi İle İlgili Bazı Örnekler
- Hoş, sevimli (Ing. Nice): Bu kelime “saçma, aptalca, basit” anlamına geliyordu. Bugün ise sevimli, güzel, hoş, latif anlamlarına gelmektedir.
- Aptalca (Ing. Silly): Aptal her zaman aptalca davranan birini kastetmemiştir. Başlangıçta çok daha ciddi bir şey ifade ediyordu. 1200’lü yıllarda dindar anlamına gelirken, bir yüzyıl sonra acınacak biri için kullanılıyordu. Yaklaşık 300 yıl sonra da günümüzdeki anlamına ulaştı.
- İpucu (Ing. Clue): Yüzyıllar önce “clue/clew” iplik yumağı anlamına geliyordu.
- Sayısız, çok büyük sayı (Ing, Myriad): Eğer 600 yıl önce myriad şeye sahipseniz, bu 10.000 adete sahip olduğunuz anlamına geliyordu.
- Yaramaz (Ing. Naughty): Uzun zaman önce yaramaz olsaydınız, yaramazdın ya da hiçbir şey yapmadın olurdu. Bir zaman sonra kötü ya da ahlaksız demek oldu, şimdi de sadece kötü davranan anlamında kullanılıyor.
- Lisans (Ing. Bachelor): Lisans, bir zamanlar genç bir şövalye anlamına geliyordu.
- Flört (Ing. Flirt): Yaklaşık 500 yıl önce flört bir şeyi uzaklaştıran ya da bir hayranı olan ya da başka bir şekilde hızlı ya da sarsıntılı bir hareket yapan anlamlarına geliyordu.
- Kız ( Ing. Girl) 1500 lü yıllara kadar girl cinsiyet fark etmeksizin genç çocuklara verilen bir isimdi. Fakat artık spesifik olarak sadece bir cinsiyete hitap eden bir kelime oldu.
- Tatil (İng. Holiday) Hepimizin aşina olduğu kelime eskiden ”Holy Day” yani ”Kutsal Gün” anlamında sadece dini tatiller için kullanılırken günümüzde bütün tatilleri tanımlamaktadır.
Sadece Dil Değil Konuşma Şeklimiz de Değişir
Son olarak konuşma şeklimizin yıllar geçtikçe nasıl değiştiğine dair bir örnek verelim. Bugünlerde birbirimize nasıl “Merhaba” ya da “Görüşürüz” deriz? İngilizce konuşan birçok genç “Hello” yerine “Hi” der; yaşlılar da gittikçe daha çok bunu tercih eder. “Goodbye” sözcüğünün yerini de çoğu zaman “Bye,” “See you later” almış durumdadır.
Zamanda geri gidersek daha da büyük farklar görürüz. Shakespeare’in zamanında vedalaşmak için “Farewell,” “Fare you well” ve “Adieu” kullanılmıştır. Daha da tumturaklı bir ifade kullanmak isterseniz “I do commend me to you” (Kendimi sana emanet ediyorum) diyebilirdiniz.
Bu dönemde de “Goodbye” sözcüğü kullanılmıştır ama anlamı günümüzden çok farklıdır. “God bye” yani God be with you (Tanrı seninle olsun) demektir. Dil değişimi zamanla kaçınılmazdır. Yapabileceğimiz tek şey ise bu değişime uyum sağlamaya çalışmak olacaktır. Yazımızın devamında göz atmak isterseniz: Dil Olmadan Düşünmek Mümkün mü?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- 20 words that once meant something very different; yayınlanma tarihi: 18 Haziran 2014; Bağlantı: https://ideas.ted.com
- Is English Changing?; https://www.linguisticsociety.org
- David Crystal, Dilin Kısa Tarihi, Tufan Göbekçin, Alfa, 2018
- Five words that have changed meaning over time; Bağlantı: https://www.bbc.co.uk/bitesize/articles/znbct39
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
