Kafede çalışırken kendinizi daha verimli hissediyor musunuz? Bunun nedeni, çevrenizdeki insanların zihinsel çabasının sizde de benzer bir etki yaratması olabilir.
İş yerinde ya da sosyal hayatınızda odaklanmakta, fikir üretmekte veya yaratıcı düşünmekte zorlanıyorsanız, nedeni siz değil, belki de çevrenizdir. Özellikle yoğun zihinsel çaba gerektiren bir işe başlamadan önce, nerede ve kiminle oturduğunuzu gözden geçirin. Çünkü zihinsel çaba bulaşıcıdır.
Yanınızdaki biri beynini zorluyorsa, siz de farkında olmadan daha kolay odaklanırsınız. Üretkenliği artırmak istiyorsanız, üretken insanların arasında olun. Evde çalışmak yerine kafeyi tercih ediyorsanız, insanları gözlemleyin ve mümkünse yoğun biçimde çalışanların yakınına oturun.. Bu tercih, performansınızı doğrudan etkiler.
Başkalarının Varlığı Bizi Nasıl Etkiler?
Sosyal psikoloji tarihindeki ilk deneyi, 1898 yılında araştırmacı Norman Triplett gerçekleştirdi. Triplett, bisiklet yarışlarına ilgi duyuyordu. Yarış kayıtlarını incelerken dikkatini çeken bir durum oldu. Bisikletçiler, yalnız sürerken gösterdikleri performansa kıyasla, diğer yarışçılarla birlikteyken daha hızlı pedal çeviriyordu. Bir bisiklet derneğinin resmi kayıtlarını da inceledi ve gözlemini doğruladı.
Bu fikir onu o kadar etkiledi ki, başkalarının varlığının bir görev üzerindeki etkisini test etmek için bir deney tasarladı. 40 çocuğa birer balıkçı makarası verdi ve makarayı mümkün olduğunca hızlı çevirmelerini istedi. Sonuçlar ilginçti: Çocukların yarısı, başka biriyle aynı anda çalıştığında daha hızlıydı. Dörtte biri daha yavaş kaldı, geri kalanlar ise aynı performansı gösterdi.
Triplett’in deneyinden sonra, pek çok araştırmacı “başkalarının varlığı performansı nasıl etkiler?” sorusunun peşine düştü. 1920 yılında Floyd Allport, bu olguyu tanımlamak için ilk kez “sosyal kolaylaştırma” (social facilitation) terimini kullandı.
Durumu daha iyi anlayabilmeniz için bir örnek üzerinden gidelim. Deneyimli bir müzisyen, seyircinin yarattığı enerjiyle coşku duyar ve sahnede daha etkileyici bir performans sergiler.
Ancak aynı durum, yeni bir enstrüman öğrenen biri için geçerli değildir. Seyircinin varlığı, bu kişide baskı ve kaygı yaratır. Başka bir deyişle, başkalarının varlığı, kişi görevde yetkinse performansı artırır.. Ancak yeterince yetkin değilse, performansı düşürme riskide taşır. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, bu bulguyu daha da derinleştirdi ve konuya farklı bir boyut kazandırdı.
Zihinsel Çaba İle İlgili Yapılan Bir Araştırma
Belçika’daki Vrije Universiteit’ten Kobe Desender ve ekibi, başkalarının zihinsel çabasının çevre üzerindeki etkisini test etmek istedi. Bu amaçla bir dizi deney tasarladılar.
İlk deneyde, katılımcılara aynı bilgisayar görevini içeren iki farklı program sundular. Görev oldukça basitti: Dört renkten oluşan karelerin belirebildiği bir ekranda, iki kare aynı anda göründüğünde katılımcıların bir tuşa basması gerekiyordu. Araştırmacılar, tepki süresini ve yapılan hata sayısını ölçtü.
İkili hâlinde çalışan katılımcılardan biri için görev kolay olacak şekilde ayarlandı. Basması gereken tuş, oturuş pozisyonu ve kullandığı elle uyumluydu. Diğeri için ise bilinçli olarak ters bir düzenleme yapıldı. Böylece bu kişinin daha fazla zihinsel çaba harcaması gerekti.
Araştırmacılar bu deneyi iki farklı senaryoyla tekrarladı. Birinde katılımcılar birbirlerinin performansını gördü, diğerinde göremedi. Her iki durumda da aynı sonuç ortaya çıktı. Görevi kolay olan kişi, yanındaki kişi zorlanırken daha fazla odaklandı. Başka bir deyişle, bir kişinin harcadığı zihinsel çaba, çevresindekilerin dikkat seviyesini de artırdı.
Sonuç Olarak;
Bu sonuçlar, düşünerek ve üreterek başkaları üzerinde nasıl etkili olabileceğimizi açıkça gösteriyor. Toplumsal olarak birbirimizi zihinsel olarak harekete geçirebiliriz. Bu yüzden, düşünen ve üreten insanların arasında yer almak, bireysel performansımızı artırmak için büyük önem taşıyor.
Kaynaklar ve İleri Okumalar İçin:
- Desender K, Beurms S, Van den Bussche E. Is mental effort exertion contagious? Psychon Bull Rev. 2016 Apr;23(2):624-31. doi: 10.3758/s13423-015-0923-3. PMID: 26265430.
- What Is Social Facilitation?; yayınlanma tarihi: 27 Ağustos 2021; Bağlantı: https://www.verywellmind.com
- Walsh D, Foster J. A Contagious Other? Exploring the Public’s Appraisals of Contact with ‘Mental Illness’. Int J Environ Res Public Health. 2020 Mar 18;17(6):2005. doi: 10.3390/ijerph17062005. PMID: 32197437; PMCID: PMC7142778.
- Zanbaka, Catherine & Ulinski, Amy & Goolkasian, Paula & Hodges, Larry. (2012). Effects of Virtual Human Presence on Task Performance.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
