Hiç sizi ‘siz’ yapan şeyin ne olduğunu merak ettiniz mi? Mesela bilinç nedir? Beynimizi açarsak bilinç diye bir bölge gösterebilir miyiz? Cevap hayır ise bilincin kaynağı nedir?
İnsanlık bilinç denen şeyin farkında olduğundan beri başı onunla dertte. Bilincimizin olduğunu düşünüyoruz ama onu tanımlamakta, “İşte bu bilinçtir” demekte biraz zorlanıyoruz. Yine de bilinç için genel olarak insanda farkındalığın, duygunun, algının ve bilginin merkezi olarak kabul edilen bir yetidir diyebiliriz.
Bilincin Kaynağı Nedir?
Buraya kadar tamam, bilinci bir şekilde tanımladık diyelim ve bizde var olduğunu kabul ettik. Peki neden bilincimiz var? Bilincin kaynağı nedir sizce? Bundan 25 sene önce, bir filozof ve bir nörofizyolog iddiaya girdi. Nörofizyolog, bilince yol açan beyin mekanizmalarının 2023 yılına kadar keşfedileceğine inanıyordu. Filozof ise keşfedilemeyeceğini düşünüyordu.
En sonunda süre doldu ve filozof iddiayı kazandı. Çünkü bilinç ne yazık ki hala mekanizmasını çözemediğimiz bir kavram. Bilincin neden var olduğunu ve kaynağının ne olduğuna dair fikir öne süren bir dolu görüş vardır. Ne yazık ki hepsine bu yazımızda değinmek imkansız. (Ancak bir örnek için bu yazımıza bakabilirsiniz: Kuantum Bilinç Nedir? Bilinç Kuantum Süreçlerinin Bir Sonucu mu?)
Bu nedenle bu yazıda, “bilinç nedir? sorusuna çözüm üreten yeni bir fikirden bahsedeceğiz. Bu yeni fikre göre insan bilinci, entropinin bir yan ürünü olarak ortaya çıkmış olabilir. Peki entropinin bilinçle ne ilgisi var? Kaos ve düzen arasındaki ilişki bilinci nasıl oluşturmuş olabilir? Gelin bu yazımızda bilinç problemi ve entropiyle olan ilişkisine bir bakış atalım.
Bilincimizin Kaynağı Entropi mi?
Bir fincan sıcak çayı masanın üzerinde bırakırsanız veya herhangi bir nesneyi daha serin bir ortamda bırakırsanız, kaçınılmaz olarak soğuyacaktır. Ancak bunun tam olarak nasıl gerçekleşeceğini bize ancak termodinamik söyleyecektir.
Termodinamik ısı, iş, sıcaklık ve enerji arasındaki ilişki ile ilgilenen bilim dalıdır. Klasik termodinamikte yalnızca bir avuç yasa vardır ve bunların en temel olanları birinci ve ikinci yasadır. İkinci Yasa, termodinamik süreçlerin, yani ısı enerjisinin transferini veya dönüşümünü içeren süreçlerin geri döndürülemez olduğunu belirtir çünkü hepsi entropide artışa neden olur.
En basit tanımıyla entropi, bir sistemdeki düzensizliğin ölçüsüdür. Termodinamiğin ikinci yasasına göre, entropi yalnızca artar. İşte tam da bu yüzden evrende her şeyin bir sonu vardır. En ihtişamlı galaksiler bile bir gün dağılıp yok olacak, düzenin hakim olduğu sistemler er geç kaosla yüzleşecektir. Peki, evrenin kendisi de entropi ilkelerine uyuyor ise beynimiz neden buna tabi olmasın?
Bilinç ve entropi arasındaki ilişki 2016’da, 9 katılımcıyla yapılan, bir deneyin sonuçlarına dayanmaktadır. Söz konusu deneyi gerçekleştiren Fransa ve Kanada’daki bilim insanları bilincimizin entropinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış olabileceğini öne sürüyor.
Katılımcıların 7’sinde epilepsi vardı. Bilim insanlarının incelemek istediği şey, bilinçli durumlar esnasında nöronların senkronizasyonunun herhangi bir model sergileyip sergilemediğiydi. Bunu yapmak için de istatistiksel mekanikten yararlandılar.
Araştırmacılar deney sonucunda iki veri setini karşılaştırdı. Bunlardan ilki katılımcıların uyurken ve uyanıkken elde edilen ateşleme modelleriydi. İkincisiyse nöbet geçiren 5 epilepsi hastasının nöron ateşleme modelleriyle normal durumdaki ateşleme modellerini içeriyordu.
Çalışma sonuçları son derece basitti. Katılımcıların bilinçli oldukları durumlar, en yüksek entropili durumlardı. Normal uyanıklık durumları beyin ağları arasındaki etkileşimlerin mümkün olan en fazla sayıda konfigürasyonuyla temsil edilmişti. Ve bu da en yüksek entropi değerini temsil ediyordu. Bu nedenle araştırmacılar, beynimizdeki bağlantıların artan entropiyi temsil ettiğini ve bunun da bilince sahip olmamıza sebep olabileceği fikrini öne sürdüler.
Yine de Bilinç Problemini Çözmüş Değiliz
2016’da yapılan bu çalışma her ne kadar ilginç olsa da bazı eksiklikleri var. İlk göze çarpan eksikliği deneydeki katılımcı sayısının çok az olması. Sonuçta sadece 9 kişi üzerinden elde ettiğiniz sonuçları genele atfedemezsiniz.
Bir diğer eksikliğiyse çalışmanın yarı uyku, meditasyon ve halüsinojen alımı gibi durumları araştırmamış olmasıdır. Yine bu çalışma bilinç problemi bağlamında oldukça etkileyicidir. Çünkü genel olarak bilinç meselesine sinirbilimsel yaklaşma eğilimi gösteriyoruz.
Entropi gibi fiziksel fenomenlerin incelenmesi bilinci daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ayrıca bilincin entropinin bir sonucu olduğu kanıtlanırsa fizik, nöroloji biyoloji ve psikoloji gibi birçok alan için devrim niteliği taşıyacaktır.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- New Theory Suggests That Consciousness Is a Byproduct of Entropy ; Bağlantı: New Theory Suggests That Consciousness Is a Byproduct of Entropy – Big Think ; Yayınlanma tarihi: 3 Şubat 2017
- Human Consciousness Linked to Entropy as a Byproduct; Study Reveals How It Emerges From Disorder in the Brain ; Bağlantı: Human Consciousness Linked to Entropy as a Byproduct; Study Reveals How It Emerges From Disorder in the Brain | Science Times ; Yayınlanma tarihi: 19 Ekim 2023
- Human Consciousness Could Be a Side Effect of Entropy, Study Suggests ; Bağlantı: Human Consciousness Could Be a Side Effect of Entropy, Study Suggests : ScienceAlert ; Yayınlanma tarihi: 19 Ekim 2023
- R. Guevarra Erra et al. Statistical mechanics of consciousness: Maximization of information content of network is associated with conscious awareness ; Bağlantı: Phys. Rev. E 94, 052402 (2016) – Statistical mechanics of consciousness: Maximization of information content of network is associated with conscious awareness (aps.org) ; doi: https://doi.org/10.1103/PhysRevE.94.052402
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
