Neden bilincimiz var? Bilincin kaynağı sizce nedir? Cevap entropi olabilir mi? Peki entropinin bilinçle ne ilgisi var?
İnsanlık bilinç denen şeyin farkında olduğundan beri başı onunla dertte. Bilincimizin olduğunu düşünüyoruz ama onu tanımlamakta, “İşte bu bilinçtir” demekte biraz zorlanıyoruz. Yine de bilinç için genel olarak insanda farkındalığın, duygunun, algının ve bilginin merkezi olarak kabul edilen bir yetidir diyebiliriz. Buraya kadar tamam, bilinci bir şekilde tanımladık diyelim ve bizde var olduğunu kabul ettik. Peki neden bilincimiz var? Bilincin kaynağı nedir sizce?
Bilincin neden var olduğunu ve kaynağının ne olduğuna dair fikir öne süren bir dolu görüş vardır. Ne yazık ki hepsine bu yazımızda değinmek imkansız. Bu nedenle, bilinç problemine çözüm üreten yeni bir fikirden bahsedeceğiz. Bu yeni fikre göre insan bilinci, entropinin bir yan ürünü olarak ortaya çıkmış olabilir.
Fiziksel evrenin temel yasalarından biri olan termodinamiğin ikinci yasası, entropidir. Entropi için çok kısaca, bilim insanlarının düzensizliği ölçmekte kullandığı bir nicelik diyebiliriz. Eğer bir sistemdeki düzensizlik artarsa entropi artmakta; düzensizlik azalırsa da entropi azalmaktadır. İşte tam da bu yüzden evrende her şeyin bir sonu vardır. En ihtişamlı galaksiler bile bir gün dağılıp yok olacak, düzenin hakim olduğu sistemler er geç kaosla yüzleşecektir.
Peki entropinin bilinçle ne ilgisi var? Kaos ve düzen arasındaki ilişki bilinci nasıl oluşturmuş olabilir? Gelin bu yazımızda bilinç problemi ve entropiyle olan ilişkisine bir bakış atalım.
Bilincimizin Kaynağı Entropi mi?
Bilinç ve entropi arasındaki ilişki 2016’da yapılan bir deneyin sonuçlarına dayanmaktadır. Söz konusu deneyi gerçekleştiren Fransa ve Kanada’daki bilim insanları bilincimizin entropinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış olabileceğini öne sürüyor. Peki bu durum nasıl meydana gelmiş olabilir?
Entropinin kabaca düzenden kaosa doğru olan bir yolculuk olduğundan bahsetmiştik. Çalışmayı yapan bilim insanları, beynimizin de entropiye tabi olduğunu düşünüyor. Çünkü hatırlayın, hepimiz yıldız tozuyuz. Vücudumuzdaki atomlardan evrenin birçok yerinde bolca var. Bu da bize evrenden bağımsız, ayrı bir varlık olmadığımızı gösteriyor. Ve evrenin kendisi de bizzat bu entropi ilkelerine uyuyor. O halde beynimiz neden buna tabi olmasın?
Eğer tam olarak bu cevaptan tatmin olmadıysanız 2016’da yapılan çalışmaya bir göz atalım. Bilim insanları bilincin entropinin bir sonucu olup olmadığını test etmek için 9 katılımcıyla bir deney gerçekleştirdi. Bu katılımcıların 7’sinde epilepsi vardı. Bilim insanlarının incelemek istediği şey, bilinçli durumlar esnasında nöronların senkronizasyonunun herhangi bir model sergileyip sergilemediğiydi. Bunu yapmak için de istatistiksel mekanikten yararlandılar.
Araştırmacılar deney sonucunda iki veri setini karşılaştırdı. Bunlardan ilki katılımcıların uyurken ve uyanıkken elde edilen ateşleme modelleriydi. İkincisiyse nöbet geçiren 5 epilepsi hastasının nöron ateşleme modelleriyle normal durumdaki ateşleme modellerini içeriyordu.
Çalışma sonuçları son derece basitti. Katılımcıların bilinçli oldukları durumlar, en yüksek entropili durumlardı. Normal uyanıklık durumları beyin ağları arasındaki etkileşimlerin mümkün olan en fazla sayıda konfigürasyonuyla temsil edilmişti. Ve bu da en yüksek entropi değerini temsil ediyordu. Bu nedenle araştırmacılar, beynimizdeki bağlantıların artan entropiyi temsil ettiğini ve bunun da bilince sahip olmamıza sebep olabileceği fikrini öne sürdüler.
Yine de Bilinç Problemini Çözmüş Değiliz
2016’da yapılan bu çalışma her ne kadar ilginç olsa da bazı eksiklikleri var. İlk göze çarpan eksikliği deneydeki katılımcı sayısının çok az olması. Sonuçta sadece 9 kişi üzerinden elde ettiğiniz sonuçları genele atfedemezsiniz. Bir diğer eksikliğiyse çalışmanın yarı uyku, meditasyon ve halüsinojen alımı gibi durumları araştırmamış olmasıdır. Kısacası, farklı bilinç durumlarında nasıl bir entropi sonucuyla karşılaşacağımızı bilmiyoruz. Bu nedenle gelecekte bu tarz faktörleri de göz önüne alan çalışmalar yapılması hedefleniyor.
Yine bu çalışma bilinç problemi bağlamında oldukça etkileyicidir. Çünkü genel olarak bilinç meselesine sinirbilimsel yaklaşma eğilimi gösteriyoruz. Entropi gibi fiziksel fenomenlerin incelenmesi bilinci daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ayrıca bilincin entropinin bir sonucu olduğu kanıtlanırsa fizik, nöroloji biyoloji ve psikoloji gibi birçok alan için devrim niteliği taşıyacaktır.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- New Theory Suggests That Consciousness Is a Byproduct of Entropy ; Bağlantı: New Theory Suggests That Consciousness Is a Byproduct of Entropy – Big Think ; Yayınlanma tarihi: 3 Şubat 2017
- Human Consciousness Linked to Entropy as a Byproduct; Study Reveals How It Emerges From Disorder in the Brain ; Bağlantı: Human Consciousness Linked to Entropy as a Byproduct; Study Reveals How It Emerges From Disorder in the Brain | Science Times ; Yayınlanma tarihi: 19 Ekim 2023
- Human Consciousness Could Be a Side Effect of Entropy, Study Suggests ; Bağlantı: Human Consciousness Could Be a Side Effect of Entropy, Study Suggests : ScienceAlert ; Yayınlanma tarihi: 19 Ekim 2023
- R. Guevarra Erra et al. Statistical mechanics of consciousness: Maximization of information content of network is associated with conscious awareness ; Bağlantı: Phys. Rev. E 94, 052402 (2016) – Statistical mechanics of consciousness: Maximization of information content of network is associated with conscious awareness (aps.org) ; doi: https://doi.org/10.1103/PhysRevE.94.052402
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
