Bazı aylarda ayın 13’ü Cuma gününe denk geldiği zaman bir çok kişinin içini bir huzursuzluk kaplar. Gerçekten de 13’üncü Cuma tüm batıl inançlarımızın ve fobilerimizin ortaya çıktığı ilginç bir gündür. Ama neden 13’üncü Cuma ilk etapta bu kadar korkutucu kabul ediliyor? İşe elbette bilmeyenler için baştan yani 13 sayısı korkusundan başlamamız gerekiyor. 13 sayısı korkusu triskaidekafobi olarak adlandırılan bir fobidir.
Popüler kültür fobilerimizi beslemeyi sever. 13’üncü Cuma korku filmi serisi buna bir örnektir. Merdiven altından geçmenin, ya da bir kara kedi görmenin uğursuzluk getirdiği batıl inancı kültüre bir kere yerleştiğinde de onu söküp atmak kolay olmaz. Aynı durum 13 sayısı için de geçerlidir.
13 Sayısı Korkusu Nereden Geliyor?
İnsanlar her zaman sayılara ve belirli sayıların ezoterik veya okült anlam taşıdığı fikrine hayran olmuştur. Belki 23 rakamına takıntılı hale gelen insanları duymuşsunuzdur ya da 11 rakamının önemi hakkında yazılar okumuşsunuzdur. Belki de sadece şanslı bir sayınız vardır. Yani bir biçimde sayıları yaşantımız ile ilişkilendirme eğilimi gösteririz.
Bu durumdan 13 sayısı da nasibini uğursuzluk ile ilişkilendirilerek alır. Bunun sonunda Fransızlar ev adreslerinde 13’ü kullanmaz. İtalya’da piyango çekiline 13 dahil edilmez. Havayollarının bazılarında 13. sıra koltuk bulunmaz. Yüksek katlı binalarda katlar on ikiyi on dört takip edecek şekilde numaralandırılır. 13 sayısının kötü şansla ilişkilendirildiği başka örnekleri de kesinlikle düşünebilirsiniz.
Ayın 13. gününün uğursuz olduğu fikri ilk olarak antik Yunanistan’da, MÖ 700 civarında, şair Hesiod’un bir kitabında ortaya çıkmış gibi gözüküyor. Kendisi bu kitapta bir çiftçinin ayın 13. günü tarlasını ekmemesi gerektiğine dair tavsiyelerde bulunuyor.
Ancak elbette bunun nedeni belli değil. Kayıtlı insanlık tarihinin çoğu için, 13 sayısı, İsa ve 12 havarisiyle ve özellikle de Yahuda’nın 13. konuk olarak kabul edildiği Son Akşam Yemeği ile ilişkilendirilmiştir. Oysaki arka plandaki neden daha da farklı gibi gözüküyor.
Newark’taki Delaware Üniversitesinden matematikçi Thomas Fernsler, 13 sayısının 12’den sonraki konumu nedeniyle zarar gördüğünü düşünüyor. Fernsler’e göre, numerologlar 12’yi “tam” bir sayı olarak görüyorlar. Sonuçta bir yılda 12 ay, 12 burç, 12 Olimpos tanrısı, 12 İsrail kabilesi ve İsa’nın 12 havarisi vardır. Öyle ya da böyle 13 sayısı korkusu yüzyıllardan beridir varlığını koruyan en yaygın batıl inancımızdır.
13. Cuma Bir Yılda Karşımıza Daha Çok Çıkar
İlginç bir şekilde, 13. Cuma günü haftanın diğer günlerinden daha sık meydana gelir. Bu gerçek ilk olarak Amerikalı matematikçi Bancroft H. Brown (1894–1974) tarafından American Mathematical Monthly’de yayınlandı. 3 Miladi takvimin, her 400 yılda bir yinelenen bir artık yıl modelini izlediğini belirtti. Dört yıllık bir döngüdeki gün sayısı 3 · 365 + 366’dır. Yani, 400 yıl içinde 100 (3 · 365 + 366) – 3 = 146.097 gün vardır. Yüzyılın, 400 ile bölünmediği sürece artık yıl olmadığını unutmayın; 3 sayısının çıkarılması bu sebeptendir. Bu toplam gün sayısı tam olarak 7’ye bölünebilir. Bu durumda da bu 400 yıllık döngüde 4800 ay olduğu doğal olarak da 3800 defa ayın 13’ü olacağı anlamına gelir.
13 Sayısının Cuma Günü İle İlgisi Nedir?
14. yüzyılda Geoffrey Chaucer tarafından yazılan Canterbury Hikâyeleri isimli kitap olmasaydı muhtemel 13 ile Cuma arasında bir ilişki kurmadan yaşayabilirdik. Elbette 200 yıl sonra 1592’de oyun yazarı Robert Greene’in, kasvetli veya umutsuz bir bakışın kısaltması için “Cuma yüzü” ifadesini icat etmesi de bu korkunun şekillenmesine yardımcı oldu.
1633’te, oyun yazarı William Rowley de “Cuma gününü tüm haftanın en talihsiz günü” olarak tanımlamıştı. Ancak 20. yüzyıla kadar hiç kimse Cuma ve 13 sayısını eşleştirmeyi umursamadı. 19. yüzyıl, 13 sayısının uğursuz olduğuna dair referanslarla dolu. 13’üncü Cuma korkusu ise aslında 20. yüzyıl icadı. Bu büyük ölçüde Thomas Lawson’ın 1907 tarihli Friday, the Thirteenth kitabı sayesindedir. 1980’e geldiğimizde ve 13. Cuma film serisinin başlangıcında, batıl inanç kesinlikle yerine oturmuştu.
13’üncü Cuma günü elbette diğer günler gibi sıradan bir gündür. Aktarmaya çalıştığımız gibi, bu batıl inanca yol açacak tarihsel olarak kötü bir şeyin gerçekten meydana geldiğine dair ikna edici bir kanıt yoktur. Bu nedenle, korkmanıza veya normalde yapacağınız şeylerden herhangi birini yapmaktan kaçınmanıza da gerek yoktur. Korkularımız batıl inançları besler ve bunun üstesinden gelmenin tek yolu bilgilenmektir. Ayrıca bu yazımız da ilginizi çekecektir: 666 Sayısı İle Led Zeppelin’in Bağlantısı Nedir?
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Alfred S. Posamentier,Christian Spreitzer; The Mathematics of Everyday Life, Prometheus Books – 2018
- 13th isn’t unlucky. It’s a meme disguised as superstition; yayınlanma tarihi: 13 Mart 2020; Bağlantı: https://www.vox.com/
- Where Our Fear of Friday the 13th Came From; yayınlanma tarihi: 13 Kasım 2015; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
Matematiksel
