Kültürler arasında ve tarih boyunca güzellik anlayışı büyük farklılıklar göstermiştir. Ancak kültürel etkilerden bağımsız görünen ve adeta evrensel kabul edilen tek bir ölçüt vardır: yüz simetrisi.
Bir insanın yüzüne bakarak, hiçbir özel ifade takınmamış olsa bile, onunla ilgili bazı şeyleri anlayabilirsiniz. Bu tür yüz okuma davranışlarını çoğu zaman farkında olmadan yaparız. Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, beynimizin yüz ve kafa yapısındaki son derece küçük farkları nasıl algıladığını ve bu farklardan nasıl ipuçları çıkardığını ortaya koyuyor.
Bir insanın karakterinin yüzüne yansımış olduğu fikri çok eskiye dayanır. Antik Yunan filozofları, bir kişinin yüzünün “ruhunu” nasıl yansıttığını anlatan bir kitap bile derlemişti. O metne göre “arsızlık”, “parlak ve iri gözlerle birlikte kanlı ve ağır göz kapaklarında” kendini gösterir. Geniş burun ise tembelliğin işareti olarak tanımlanır.
Elbette kanlı göz kapaklarının arsızlıkla ya da geniş bir burnun tembellikle doğrudan bir bağlantısı olduğunu gösteren tek bir kanıt bile yok. Ama gerçek ile uydurma, her zaman iç içe geçmiştir.
Son yıllarda bazı bilim insanları, kişilik özelliklerinin fiziksel ipuçlarından anlaşılabileceği fikrini yeniden incelemeye başladı. Bu konuda doğruluğu hem kanıtlanmış hem de iyi anlaşılmış tek bir fiziksel özellik var. Daha geniş elmacık kemiklerine ve daha enli yüzlere sahip bireyler genellikle daha baskın, daha saldırgan ve daha az dürüst oluyor. Bu, dar yüzlü insanlarla kıyaslandığında istatistiksel olarak belirgin bir fark.
Yüzün genişlik-yükseklik oranını ölçmek oldukça basit. Önce göz kapaklarının en üst noktalarından yüzün genişliğini ölçün, ardından bu çizgiden üst dudağın en tepe noktasına kadar olan uzunluğu ölçün. Bu oran 1:9’un üzerindeyse, yüz geniş kabul edilir. Tabii biriyle karşılaştığınızda metre çıkarmanıza gerek yok — bu yüz yapısı, beynimizin sezgisel olarak tanıdığı yapılardan biri.
Yüz Simetrisi Neden Önemlidir?
Bir yüz, doğuştan gelen bazı kişilik özelliklerinin yanı sıra, kişinin yaşam tarzı, sağlığı ve davranışları hakkında da çok şey anlatır. Bu sinyaller oldukça ince ayrıntılara dayanır. Anlamak için, mimiklerle verilen kasıtlı ifadelere odaklanmamak gerekir. Aynı şekilde makyaj, saç şekli, gözlük ya da diğer “eklentiler” de bir süreliğine görmezden gelinmelidir. Asıl dikkat edilmesi gereken, bir insanın hayatının yüzüne bıraktığı izlerdir. Bu izlerin bazıları geçici, bazıları ise silinmez niteliktedir.
Güzellik, derler ki, bakanın gözündedir. Yine de çoğunluğun güzel bulduğu yüzler vardır. Eş seçimi ve yüz algısının psikolojisiyle ilgilenen araştırmacılar, neden bazı yüzlerin geniş kesimler tarafından çekici bulunduğunu uzun süredir anlamaya çalışıyor. Araştırmalar, yüz estetiğiyle ilişkili birkaç önemli ipucu belirledi.
Bunlardan biri “ortalama olma”dır — yani toplumdaki ortalama yüz yapısına yakın yüzler daha çekici bulunur. Diğeri ise “cinsel ayrımlılık”tır. Yani kadınlara ya da erkeklere özgü belirgin fiziksel özelliklerin vurgulanması, yüzü daha çekici hale getirir. Bir başka özellik ise yüz simetrisidir. Sayısız araştırma, insanların simetrik yüzleri daha çekici bulduğunu ortaya koymuştur. Bu durum özellikle cinsel seçilim söz konusu olduğunda daha belirgindir.
Simetrik Yüzleri Neden Daha Çekici Buluyoruz?
En yaygın açıklama şudur. Simetrik yüz yapısı “iyi genlere” işaret eder, dolayısıyla böyle biri eş olarak daha uygun kabul edilmektedir. Bir başka açıklamaya göre ise, yüzdeki asimetri, hamilelik ya da çocukluk dönemindeki hastalıklar veya travmalar nedeniyle oluşur.
Edinburgh Üniversitesi’nden araştırmacılar, 83 yaşında 292 kişinin yüzlerini inceledi. Yüz simetrilerini, çocukluk dönemlerindeki sosyoekonomik durumla karşılaştırdılar. Elde ettikleri verilerde, anne-babanın mesleği ve evdeki kalabalık gibi bilgiler de yer aldı.
Araştırmacılar, yüzün 15 farklı bölgesinde — gözlerin, burnun, ağzın ve kulakların konumları dahil — ölçümler yaptı. Sonuçlar, yetişme koşulları ile yüz simetrisi arasında güçlü bir ilişki olduğunu gösterdi. Yüzleri daha simetrik olanlar, daha ayrıcalıklı ve kolay bir çocukluk geçirmişti. Daha asimetrik yüz hatlarına sahip olanlar ise çocuklukta daha zorlayıcı koşullarla karşılaşmıştı.
Bu etki erkeklerde kadınlara kıyasla daha belirgindi. Ve ilginçtir ki, yetişkinlikte elde edilen sağlık ya da zenginlik yüz simetrisini değiştirmemişti. Yani, çocuklukta yaşanan yoksunluk, insanın yüzünde kalıcı bir iz bırakıyordu.
Bu nedenle, yüz simetrisinin derecesi bir tür sağlık ve dayanıklılık göstergesi olabilir; yani kişinin çevresel ya da genetik zorluklarla ne kadar iyi başa çıktığını yansıtabilir. Bu da, simetrik yüzleri eş seçiminde çekici bulmamızın nedenini açıklar. Çünkü bu özellikler, potansiyel çocuklar açısından avantajlıdır.
Bu açıklama evrimsel psikologlar arasında oldukça yaygın kabul görmüş olsa da, bir araştırma, yüz simetrisi tercihlerine dair “iyi genler” yaklaşımını sorguladı. Çalışma, yüz simetrisi farklılıkları gösteren 4.732 Britanyalı bireyin — 2.506 erkek ve 2.226 kadın — sağlık geçmişini inceledi. Araştırmacılar, kusursuz yüz simetrisinden sapma ile sağlık göstergeleri arasında hiçbir anlamlı ilişki bulamadı.
Sonuç Olarak
Eğer simetrik yüzlere olan eğilim, evrimsel olarak daha sağlıklı çocuklara sahip olma stratejisini yansıtmıyorsa, o zaman neden bu kadar çekici bulunuyor?
İlginç bir şekilde, simetriye olan bu eğilim sadece yüzlerle sınırlı değil. İnsanlar, balıklar ve kelebeklerdeki desenler gibi birçok simetrik nesne ve deseni estetik bulur. Üstelik bu eğilimin yalnızca insanlara özgü olmadığına dair kanıtlar da artıyor. Örneğin, bal arıları simetrik çiçekleri tercih ediyor.
Bunun olası bir açıklaması, beynimizin simetrik desenleri algılamayı daha kolay bulmasıdır. Görsel sistem, bir desenin bir bölümünü işledikten sonra, diğer yarısında neyle karşılaşacağını simetriye dayanarak tahmin edebilir. Bir desen kusursuz simetriye ne kadar yaklaşıyorsa, beyin için bu kestirme yollar o kadar etkili hale gelir. Simetrik desenlerin ve nesnelerin daha kolay algılanması, bu tercihin temelinde yatan neden olabilir.
Yani simetrik yüzler yalnızca göze hoş gelmiyor olabilir; aynı zamanda beynin işini de kolaylaştırıyor olabilir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Swaddle JP, Cuthill IC. Asymmetry and human facial attractiveness: symmetry may not always be beautiful. Proc Biol Sci. 1995 Jul 22;261(1360):111-6. doi: 10.1098/rspb.1995.0124. PMID: 7644543.
- Pound N, Lawson DW, Toma AM, Richmond S, Zhurov AI, Penton-Voak IS. Facial fluctuating asymmetry is not associated with childhood ill-health in a large British cohort study. Proc Biol Sci. 2014 Oct 7;281(1792):20141639. doi: 10.1098/rspb.2014.1639. PMID: 25122232; PMCID: PMC4150332.
- Why Are Symmetrical Faces So Attractive?; yayınlanma tarihi: 8 Temmuz 2019; Bağlantı: https://www.psychologytoday.com/
- Penton-Voak IS, Jones BC, Little AC, Baker S, Tiddeman B, Burt DM, Perrett DI. Symmetry, sexual dimorphism in facial proportions and male facial attractiveness. Proc Biol Sci. 2001 Aug 7;268(1476):1617-23. doi: 10.1098/rspb.2001.1703. PMID: 11487409; PMCID: PMC1088785.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
