Phaistos Diski, modern arkeolojinin en büyük gizemlerinden biri olmaya devam ediyor. Avuç içine sığacak boyuttaki bu pişmiş toprak disk, üzerindeki spiral biçimli yazısıyla hem bilim insanlarını hem meraklıları yıllardır peşinden sürüklüyor.
3 Temmuz 1908’de, İtalyan arkeolog Federico Halbherr ve öğrencisi Luigi Pernier’in liderliğindeki ekip, Girit’in güneyindeki Phaistos kentinde bir Minos sarayının kalıntılarını kazarken, yer altındaki bir depoda yanmış kemikler ve kül kalıntıları arasında altın kahverengi bir kil disk buldu. Diski eline alan Pernier, her iki yüzünün de spiral biçimde dizilmiş küçük sembollerle kaplı olduğunu fark etti.
Phaistos Diski Neden Dikkat Çekicidir?
Diskin korunmuşluğu ve üzerindeki yazı sistemi, bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Ancak aradan geçen yüz yılı aşkın süreye rağmen, üzerindeki işaretlerin anlamı hâlâ çözülemedi.
Diskte 45 farklı sembol, 241 ya da 242 karakterlik bir dizilimle spiral şeklinde sıralanmıştır. Bu semboller arasında insanlar, hayvanlar, bitkiler, araçlar ve gündelik nesneler yer alır. Öne çıkan figürler arasında savaşçılar, arılar, zeytin ağaçları, keçiler ve çeşitli tarımsal imgeler vardır.
Diskin bir yüzünde 30, diğer yüzünde 31 olmak üzere toplam 61 kutucuk vardır. Her biri 2 ila 5 sembol içerir. Yazının saat yönünde, dıştan içe doğru ilerlediği düşünülmektedir.
Araştırmacılar, bu sembollerin Ege tarzı hece yazısına ait olduğunu ve her kutucuğun birer kelime içerdiğini öne sürüyor. Semboller, Girit hiyeroglifleri ve Lineer A yazısıyla bazı benzerlikler gösterse de, Phaistos Diski’nin metni bu sistemlerden farklılaşmış görünmektedir.
Diskin A yüzündeki birçok ifadeye aynı sembollerle başlanırken, B yüzündeki bazıları benzer sembollerle sona ermektedir. Bu durum, bir yüzünde tekrar eden ifadeler, diğer yüzünde ise uyaklı yapılar bulunduğuna işaret eder. Bu gözleme dayanarak bazı araştırmacılar, diskin bir şiir, ilahi ya da dini bir formül içerebileceğini öne sürmektedir.
Phaistos Diski İle İlgili Ortaya Atılan İddialar Nelerdir?
Somut kanıtların yokluğu, diskin işlevine dair birçok farklı teorinin ortaya atılmasına neden olmuştur. Kimileri onun antik bir oyun, kimileri ise dini içerikli bir metin olduğunu öne sürer. Bazı araştırmacılar da, bu diskin bir astronomi haritası ya da ay-güneş takvimine dayalı bir hesaplama aracı olduğunu düşünüyor.
Bunların yanı sıra, bilim çevrelerince spekülatif bulunan iddialar da vardır. Diskin Atlantis’ten geldiği, Minotor’un labirentini gösterdiği ya da dünya dışı bir uygarlığa ait olduğu gibi sıra dışı görüşler bu kapsamdadır.
Diskin olağanüstü derecede iyi korunmuş olması da bazı şüpheleri beraberinde getirmiştir. En dikkat çekici iddia, antika tüccarı Jerome M. Eisenberg’in, diskin Luigi Pernier tarafından sahte olarak üretildiği yönündeki açıklamasıdır. Ancak arkeolojik bulgular, diskin sahte değil, özgün bir eser olduğunu göstermektedir.
Phaistos Diski İle İlgili Ortaya Atılan İddialar Nelerdir?
2014’te filolog Gareth Owens, diskin Hint-Avrupa kökenli bir dille yazıldığını ve ana tanrıçaya adanmış bir metin olduğunu savundu. Ona göre “iqa” (büyük hanım) ve “akka” (hamile kadın) gibi kelimeler bu görüşü destekliyor.
2008’de ise dilbilimci Gia Kvashilava, metnin Proto-Gürcüce olduğunu ve doğurganlık tanrıçası Nana’ya adandığını ileri sürdü. Ancak Lineer A hâlâ çözülemediği için bu yorumlar kesin kabul görmemiştir.
Phaistos Diski, etrafında gelişen tartışmalar ve teorilerle modern arkeolojinin en dikkat çekici eserlerinden biri olmaya devam ediyor. Bugüne kadar herhangi bir “Rosetta Taşı” benzeri çözüm anahtarına ulaşılamamış olması, diskin sırlarını hâlâ koruduğunu gösteriyor. Bu belirsizlik, diskin cazibesini artırırken aynı zamanda çözüm arayışını daha da zorlaştırıyor.
Diski çözmenin önündeki en büyük engel, karşılaştırmalı veri eksikliğidir. Bugüne kadar Phaistos Diski’ne benzer başka hiçbir eser bulunmamıştır. Eğer bu yazı sisteminin başka örnekleri keşfedilirse, sembollerin yapısı ve kullanımı daha iyi anlaşılacaktır.
Arkeoloji dünyası, bir gün Phaistos Diski’nin de anlamlandırılabileceğini umut ediyor. Bu başarı, yalnızca diskin sırrını çözmekle kalmayacak. Minos uygarlığı hakkında bilinmeyen pek çok yönü de gün yüzüne çıkaracaktır.
Yazının devamında ayrıca göz atmak isterseniz: Arkeologların Uzlaşamadığı Nebra Gökyüzü Diski Nedir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Exploring the Enduring Mystery of Crete’s Phaistos Disc; yayınlanma tarihi: 7 Mart 2022. Bağlantı: Exploring the Enduring Mystery of Crete’s Phaistos Disc/www.atlasobscura.com/
- The Curious Phaistos Disc – Ancient Mystery or Clever Hoax? Yayınlanma tarihi: 6 Haziran 2019; Bağlantı: The Curious Phaistos Disc – Ancient Mystery or Clever Hoax?cient-origins.net/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
