1978 yılında, Kanada’daki Queen’s Üniversitesi’nde bir grup araştırmacı, içinde bir koşu bandı bulunan bir kutunun etrafında toplandı. Kutunun içinde ise yürüyen bir güvercin vardı. Bu eğlenceli manzaranın ardındaki amaç, eski bir soruya yanıt aramaktı: Güvercinler neden başlarını sallar?
Bugün dünyada yaklaşık 400 milyon güvercin bulunuyor ve bu güvercinlerin büyük bölümü şehirlerde yaşıyor. Bu nedenle, bu yazıda ele alacağımız duruma büyük ihtimalle hepiniz bir şekilde tanık olmuşsunuzdur. Yerde dolaşan bir güvercin, yürürken tuhaf bir şekilde hareket eder ve kafasını komik bir biçimde ileri geri sallar.
Baş sallama hareketi, güvercinlerin kimliğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Yerdeki kırıntıları gagalarken başlarını ritmik bir şekilde sallayan bu kuşlar, sanki gizli bir müziğin ritmine uyuyormuş gibi görünürler.
Diğer kuşların aksine, güvercinler artıklar da dahil olmak üzere insan yemekleriyle kolayca beslenirler. Bu nedenle de zaman içinde ait oldukları kayalıkları terk ederek şehirlerimizi ele geçirmişlerdir.
Güvercinlerin Baş Sallama Nedeni Nedir?
1978 yılında yapılan koşu bandı deneyi, bu soruya dair ilk önemli ipuçlarını sağladı. Üstelik çalışma, süreç içinde büyük bir yanılgıyı da çürüttü: Güvercinler aslında başlarını sallamıyorlar; başlarını öne doğru itiyorlar.
Araştırmacılar çalışmanın yavaş çekim görüntülerini incelediklerinde, güvercinlerin baş hareketinde iki temel aşama olduğunu fark ettiler. Bu aşamaları “itme” ve “tutma” evresi olarak tanımladılar. İtme evresinde, baş gövdeye göre yaklaşık 5 santimetre öne doğru hareket eder. Ardından gelen tutma evresinde ise baş uzayda sabit kalır. Bu sırada gövde ileri doğru hareket etmeye devam ettiği için, baş gerideymiş gibi görünür.
Başın öne doğru kayıp ardından vücudun onu yakalamasını beklemesi, bizim dışarıdan “sallama” olarak gördüğümüz hareketin gerçek kaynağıdır. Hareket o kadar hızlı gerçekleşir ki, biz bunu sürekli bir sallanma gibi algılarız.
California Üniversitesinde, hayvan bilişi üzerine, özellikle de güvercinler üzerinde çalışan psikoloji profesörü Aaron Blaisdell, şunu söylüyor: “Güvercin yürürken bu hareket ortalama olarak saniyede beş ila sekiz kez gerçekleşiyor. Bu kadar hızlı olduğu için, biz hareketi anlık geliştiği gibi algılayamıyoruz ve zihnimiz bunu bir baş sallama gibi yorumluyor.”
Bunca zamandır güvercinlerin garip yürüyüşünü yanlış anlamış ve alay konusu yapmışız. Aslında gördüğümüz şey bir yanılsamadan ibaretmiş. Gerçekte, güvercinlerin bu hareketi sergilemesinin temel nedeni, dünyayı algılama biçimleriyle doğrudan bağlantılı.
Komik Güvercin Yürüyüşü Kuşların Hayatta Kalmak İçin Geliştirdikleri Bir Reflekstir.
Koşu bandı deneyinde araştırmacılar, eğer güvercinin yürüdüğü ortamda görsel çevresi sabit kalırsa, kuşun başını sallamadığını keşfettiler. Bu bulgu ters bir mantıkla önemli bir gerçeği ortaya çıkardı. Başın öne itilmesi, güvercinlerin hareketli dünyayı daha sabit bir şekilde görebilmelerine yardımcı oluyordu.
Biz insanlar, çevremizde olup biteni hızlıca görmek için çoğunlukla kafamızı oynatmak yerine gözlerimizi hareket ettiririz. Kuşlar ise gözlerini bizimki gibi serbestçe hareket ettiremezler. Bu yüzden çevrelerini net görmek için başlarını hareket ettirmek zorundadırlar. Bu baş hareketleri, özellikle kuşlar yürürken belirgin hale gelir. Çünkü hareket halindeyken, çevrenin bulanıklaşmaması için görüşlerini sabitlemeleri gerekir.
Bu hareketi yapan güvercinler, gözlerini nesnelere sabitlemeyi başarır. Böylece gözlerindeki fotoreseptörlere, dünyanın sabit bir görüntüsünü oluşturabilmeleri için yaklaşık 20 milisaniyelik bir süre tanımış olurlar.
Bu görsel hile yalnızca güvercinlere özgü bir özellik değildir. İnsanlar da benzer bir yöntemi kullanır, ancak biz başımızı hareket ettirmek yerine, göz bebeklerimizi hızlı ve ani hareketlerle oynatarak görüşümüzü sabitleriz.
Sonuç Olarak;
Güvercinler baş sallama konusunda en çok tanınan kuşlar olabilir, ancak kafasını ritmik bir şekilde sallayan tek kuş türü onlar değildir. Tavuklar da bu davranışı sergiler. Aynı şekilde balıkçıllar, leylekler ve turnalar gibi kuşlar da yürürken benzer bir baş hareketi yapar.
Bir balıkçıl, avını tam olarak belirlemek için başını öne doğru fırlatır ve ardından gövdesini sabit kalan başına hizalar. Bu, güvercinin yaptığı hareketin ağır çekim bir versiyonudur.
Kuşlar, modern çağın yaşayan dinozorlarıdır ve soyları tükenmiş kuzenleri olan dinozorlarla birçok ortak özellik taşırlar. Son yıllarda yapılan keşifler, Tyrannosaurus rex gibi birçok dinozor türünün tüylere sahip olduğunu ortaya koydu. Modern kuşlar ile dinozorlar arasındaki benzerlikleri düşününce, acaba dinozorlar da baş sallama hareketi yapıyor muydu?
Elbette bu sorunun cevabını asla bilemeyeceğiz. Yine de bu düşünce, insanın gözünde, dişlerini sergileyerek hızla koşan bir T. rex’in başını ritmik bir şekilde salladığı eğlenceli bir sahneyi canlandırıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Necker, Reinhold. (2008). Head-bobbing of walking birds. Journal of comparative physiology. A, Neuroethology, sensory, neural, and behavioral physiology. 193. 1177-83. 10.1007/s00359-007-0281-3.
- Frost, Barrie. (1978). The optokinetic basis of head bobbing in pigeon. J. Exp. Biol.. 74. 10.1242/jeb.74.1.187.
- Why Do Pigeons Bob Their Heads When Walking? yayınlanma tarihi: 3 Temmuz 2021; bağlantı: https://www.snopes.com/articles/352787/why-do-pigeons-bob-their-heads/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
