Dünyanın en sessiz yeri neresidir? Dış dünyanın gürültüsünden kaçıp mutlak bir sessizliğe ulaşmak mümkün mü?
Aslında bu soruya yanıt ararken fark etmemiz gereken ilk şey, sessizliğin hiçbir zaman mutlak olmadığıdır. Her an farklı yoğunlukta seslerle çevriliyiz, fakat çoğu zaman bunun farkına bile varmayız. Çoğu zaman daha yumuşak sesler, daha güçlü olanların gölgesinde kalır.
Ayrıca insan kulağının sınırları da sessizliği algılama biçimimizi belirler. İşitme duyumuz yalnızca belirli bir dalga boyu aralığına açıktır. Bu, görme duyumuzun elektromanyetik spektrumun sadece küçük bir kısmını algılamasına benzer. Yani çevremizde sürekli olarak, bizim duyamadığımız sesler dolaşır.
Bu noktada sessizliği ölçmek için elimizde bilimsel bir araç vardır: desibel. Telefonun mucidi Alexander Graham Bell’in adını taşıyan bu birim, sesin şiddetini ölçer. İnsan kulağının fark edebildiği en küçük değişim yaklaşık 1 desibeldir.
Dahası, desibel ölçeği logaritmiktir. Yani ses yoğunluğu ikiye katlandığında, ölçüm yalnızca 3 desibel civarında artar. Bu yüzden fısıltı seviyesindeki 1 desibelden, normal konuşma düzeyindeki 60 desibele çıkmak, kulağa küçük bir fark gibi gelse de aslında bir milyon katlık bir yoğunluk artışı anlamına gelir.
Dünyanın En Sessiz Yeri Neresidir?
Dünyada tamamen sessiz doğal bir yer bulmak zordur. Şehir gürültüsünden uzaklaşmak mümkündür ama çoğu yerde kuş sesleri ya da rüzgâr sessizliği bozar. Rüzgârın ve kuş seslerinin olmadığı bir yer, ancak çıplak ve korunaklı bir bölge olacaktır. Bu nedenle bir volkan krateri bu tanıma uyar.
Dünyanın en sessiz yerlerinden biri olarak gösterilen adaylardan biri Hawaii’nin Maui adasındaki Haleakalā krateridir. Burada ölçülen sabit ses düzeyi yaklaşık 10 desibeldir.
Bu, insanın kendi nefes alış verişi kadar hafif bir sestir. Bundan daha sessiz bir ortamı ancak derin bir mağarada, yeraltı sularının hareket etmediği ve damlama sesinin bulunmadığı koşullarda bulmak mümkün olur.
Evrendeki En Sessiz Yer Neresi?
“Uzayda kimse çığlığınızı duyamaz” ifadesi, Alien filminin sloganıydı. Ancak uzayın evrendeki en sessiz yer olduğu iddiası tartışmalıdır. Çünkü boşlukta hayatta kalmak için astronotların hava dolu bir başlığa sahip uzay giysisi giymesi gerekir ve hava olan yerde ses de vardır.
Başlığı çıkarırsanız saniyeler içinde ölürsünüz. Ancak bilim insanları yaratıcıdır; böyle hayatta kalma engelleri, bir deneyi gerçekleştirmelerine mani olmaz.
Bu fikri sınamak için Londra’daki Brunel Üniversitesi’nden bir yüksek lisans öğrencisi ile BBC Radio’nun The Naked Scientist programı işbirliği yaptı. Bir mikrofon ve hoparlör, atmosferin üst katmanlarına gönderildi. Öncesinde, dünyanın dört bir yanından insanlara çığlıklarını kaydedip göndermeleri çağrısı yapıldı. Gönderilen bazı çığlıklar da bu görevde yer aldı. Örneğin Güney Afrikalı bir anne olan Noha’nın “Çocuklar! Gelip odanızı temizleyin!” haykırışı bunlardan biriydi.
“Screaming Satellite” balonla göğe yükseldi ve sonunda 33 kilometreye ulaştı. Bu yükseklikte atmosfer basıncı, yeryüzündekinin yalnızca binde üçü kadardı. Balon patlamadan hemen önce, Noha’nın çocuklarına seslenişi, bir fısıltıya dönüştü.
Sesin yayılması için bir ortama ihtiyaç vardır. Bu nedenle ses boşlukta ilerleyemez, ama atmosferin bulunduğu her yerde yayılacaktır. Mars’ta da ses vardır, çünkü Mars’ın bir atmosferi vardır. Ancak Mars atmosferi, soluduğumuz havadan yaklaşık 100 kat daha az yoğundur. Bu yüzden insan sesi gibi sesler Kızıl Gezegen’de çok daha zayıf çıkar. Mars’ta, Dünya’dakiyle aynı şiddette bir ses duymak için kaynağa çok daha yakın durmak gerekir.
Ayrıca atmosfer büyük ölçüde karbondioksitten oluşur. Karbondioksit, Dünya atmosferinde baskın olan nitrojene göre sesi daha fazla soğurur. Bu nedenle Mars’taki sesler kulağa daha boğuk gelir.
Venüs’te ise birkaç saniye bile hayatta kalamayız. Ama aşırı sıcaklıklarda yaşamayı mümkün kılan bir yol olduğunu varsayarsak, oradaki sesler yine o gezegene özgü olurdu. Venüs’ün atmosferi yoğun ve ağırdır; okyanusun bin metre derinliğinde hissedilen basınca benzer bir basınç yaratır. Bu yüksek yoğunluk, ses tellerinin daha yavaş titreşmesine yol açar. Böyle bir ortamda hepimiz derin ve bas tonlarda konuşurduk.
Nihai Sessizlik İçin
Guinness Rekorlar Kitabı’na göre dünyanın en sessiz yeri, Minneapolis’teki Orfield Laboratuvarları’nda bulunan yankısız odadır. Burada ölçülen arka plan gürültüsü –9,4 desibel seviyesindedir. Bu değer, insan kulağının algılayabileceğinin bile altındadır ve odaya girenlerin çoğu kendi kalp atışlarını, eklemlerinin kıtırtısını ya da kan dolaşımını duyduklarını söyler.
Bir yankısız odanın duvarları, zemini ve tavanı öyle malzemelerle kaplıdır. Bu nedenle üzerine düşen ses enerjisinin neredeyse tamamı emilir. Bu yüzden içeride bulunan kişi yalnızca kendi bedeninden gelen sesleri ya da doğrudan kulağına ulaşan kendi sesini duyar.
Etki son derece rahatsız edicidir ve çoğu insan bu deneyime birkaç dakikadan fazla dayanamaz. Bazı yankısız odalar zaman zaman halka açılsa da ziyaretçiler genellikle gözetimsiz olarak uzun süre içeride bırakılmaz. Kaydedilen en uzun dayanma süresi yaklaşık kırk dakikadır.
Evrenin Bilinen En Sessiz Sesi
Evrendeki en sessiz ses, tek bir “fonon”dur. Nasıl ki ışık, elektromanyetik enerjinin bölünemez en küçük paketleri olan fotonlardan oluşuyorsa, ses de enerjinin en küçük birimleri olan fononlara indirgenir. Dünyanın farklı laboratuvarlarında bilim insanları, tek tek fononları algılayıp kontrol edebilecek aygıtlar geliştirmeye çalışıyor.
Yine de hiç kimse tek tek fononları duyamaz. Zaten kuantum deneylerinde kullanılan fononların frekansları, insan kulağının algılayabileceğinden milyonlarca kat daha yüksektir. Ancak gelecekte fononlar yeni bilgisayarların dili olabilir.
Her fonon bir kuantum biti yani qubit görevi görebilir. Bu “phi-bit” denilen sistemler, bugünkü qubit’lerden daha dayanıklıdır. Eğer bu teknoloji gelişirse, doğanın en sessiz sesi olan fononlar bir gün en güçlü bilgisayarların temelini oluşturacaktır.
Yazının devamında göz atmak isterseniz: Evrenin Merkezi Neresi? Ya da Evrenin Bir Merkezi Var mı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- This Is the Quietest Sound in the Universe. Kaynak site: Wired. Yayınlanma tarihi: 15 Mayıs 2023. Bağlantı: This Is the Quietest Sound in the Universe
- Quietest Places in the World. Kaynak site: American Scientist. Bağlantı: Quietest Places in the World
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
