Tarih boyunca pek çok kişi bir devridaim makinesi icat edebilmek için uğraştı. Günümüzde de internet ortamında böyle bir makine yaptığını iddia eden kişilere rastlamış olmanız da mümkündür. Bu fikrin yakın zamanda akla gelen bir düşünce olduğunu düşünüyorsanız aslında yanılıyorsunuz.
2006 yılında Erke Dönergeci adı ile lanse edilen lanse edilen devridaim makinesi ilan edilmişti. Erke Dönergeci, çevreye zarar vermeyen, istenilen güç ve sürati sağlayabilen, doğrudan hareketin elde edilebildiği, yakıt gerektirmeyen bir kuvvet makinesi” olarak tanımlanıyordu.
Bilimsel ve teknik herhangi bir açıklama yapılmazken üretici firma, makinenin eylemsizlik özelliğinden faydalandığını, buluşun istenen yerde, istenen miktarda sınırsız elektrik üretme imkânı sağladığını belirtiyordu.
Buluşun küresel ısınmayı durduracağı ve savaşları bitireceği iddia edilirken, yetkililer “güvenlik sebebiyle” ayrıntılı teknik açıklama yapmayı reddediyordu. 2007’de makinenin seri üretimine geçileceği söylenmişti. Ancak 2007 yılı geldiğinde kimseden bir daha ses çıkmadı.
Aslında Türkiye’de çok daha önceki dönemlerde de bir devridaim makinesi yaptığını düşünenler çıkacaktı. Afyonkarahisarlı Con Ahmet’in başarısız Zatülhareke denemesi de bunlardan biriydi. Con Ahmet, kendi kendine hareket eden, enerji üreten bir makine yaptığını ileri sürmüştü.
Kendisine bu iddiasını kanıtlaması için imkân sağlansa da, Con Ahmet’in Zatülhareke’si bir türlü hareket edemeyecekti. Onun bu denemesinin başarısız olması üzerine Zatülhareke halk arasında ‘hiçbir işe yaramayan buluşlar’ için kullanılan bir deyim hâline geldi.
Sadece ülkemizde değil tüm dünyada bir çok kişi bir devridaim makinesi yaptığını düşündü. Sürekli hareket eden bir makine yaratma girişimlerinin çoğu bilimsel araştırma ruhu içindeyken bazıları bir aldatmacaydı. Ancak ne yazık ki hepsi yanıldıklarını bir süre sonra anlayacaklardı.
Devridaim makinesi yapmakla ilgili sorun ne?
Bir devridaim makinesi oldukları iddia edilen basit makineleri, çok düşük bütçelerle üretmek mümkündür. Bu konu üzerinde birçok video hâlihazırda bulunmaktadır. Dönen tekerler veya sallanan sarkaçlar içeren bazı aletler, ilk bakışta sanki hiç güç kaynağı olmadan sonsuza dek çalışacakmış gibi gözükür.
Sadece eğlence olsun diye siz de bir tane yapmayı deneyebilirsiniz. Hatta bu tasarımların bazılarına bakarak bu makinelerin durmadan hareket edeceğini bile düşünebilirsiniz. Eğer bunu yapabilirsek, sonuçlar gerçekten sarsıcı olacaktır. Çünkü bir devridaim makinesi sonsuz ve bedava bir enerji kaynağı anlamına gelir. Ancak bu tasarımların hepsi temelinde başka bir Con Ahmet vakasıdır.
Bu makinelerin hepsi er geç yavaşlamaya mahkumdur. Çünkü hiçbir makine yüzde yüz verimli olamaz. Ne kadar yağlanırlarsa yağlansınlar, ya hava sürtünmesi, ya da hareketli parçaların birbiriyle sürtünmesi sonucu enerjilerini kaybetmeleri kaçınılmazdır.
Sırf kendini çalıştırmaya devam etmek için bile olsa, harcadığından daha fazla enerji üreten bu tarz bir makine mümkün değildir. İnsanların günümüzde de böyle makineler icat ettiğini düşünmesinin nedeni fizik yasalarını hafife almaları ya da yeterince anlamamalarıdır
Termodinamiğin yasalarını yenmemiz mümkün değildir
Devridaim makinesi bir mittir ve mit olarak kalmaya da mahkûmdur. Bunun nedeni, bu tarz bir makine fikrinin, termodinamiğin birinci ve ikinci yasalarını çiğnemesidir. Termodinamiğin yasaları kendiliğinden ortaya çıkmaz. Bunlar Newton yasalarından ve gazların kinetik modelinden türetillir ve deneysel olarak iyi test edilmiştir. Bunun tersini yapabileceğini iddia etmek fiziğin temelini çökertir.
Termodinamiğin birinci yasası enerjinin korunumu yasasıdır. Enerjinin her zaman korunduğunu belirtir. Bu, enerjinin ne var edilebileceği ne de yok edilebileceği anlamına gelir. Bunun yerine, basitçe bir biçimden diğerine değişir. Bu yasa “enerjinin korunumu” adıyla da bilinmektedir. Bu durumda sistemin içinde hâlihazırda bulunan enerjiden fazla enerji üretip bunu kullanmak mümkün değildir. Bunu daha formal bir biçimde aşağıdaki denklemle de gösterebiliriz.
Termodinamiğin toplamda dört yasası var. Dördü de ısı ve enerjinin nasıl yer değiştirebileceğiyle ilgilidir. Numaralandırma garip bir biçimde sıfırdan başlar, üçte biter. İlk iki yasa yani sıfırıncı ve birinci yasa sıcaklık ve enerjiyi anlatır. Bir sonraki yasa da karşımıza entropi kavramı çıkar.
İkinci yasa termodinamik süreçlerin, yani ısı enerjisinin transferini veya dönüştürülmesini içeren süreçlerin geri döndürülemez olduğunu, çünkü bunların hepsinin entropide artışa neden olduğunu belirtir. Kurmalı bir oyuncak kuruluyken entropisi düşüktür; yayı boşaldıkça entropisi artar. Tamamen boşaldığın da, kendimiz enerji harcayarak tekrar kurarız.
Bu sayede entropisini tekrar eski düşük seviyesine getiririz. Termodinamiğin ikinci yasasına göre, dışarıdan enerji verilmediği sürece entropi hep artar, hiç azalmaz. Oyuncağın entropisi azalır fakat biz onu kurarak “iş yaparız”. Bunun sonucunda, bizim entropimizdeki artış miktarı, oyuncağın entropisindeki düşüş miktarını karşılar.
Bir devridaim makinesi yapmak istiyorsanız şunları başarmalısınız
1.) Makinenin herhangi bir “sürtünen” parçası olmamalıdır: Hareket eden herhangi bir parça diğer parçalara temas etmemelidir. Bu sürtünme, nihayetinde makinenin enerjisini kaybetmesine neden olacaktır. Yüzeyleri pürüzsüz yapmak yeterli değildir. Isı her zaman iki parça birbirine sürtündüğünde üretilecektir. Bu ısı üretimi enerji aktarımıdır, yani devridaim makinesinin enerji kaybetmesidir.
2.) Makine vakumlu (havasız) ortamda çalıştırılmalıdır. Aksi halde hareketli parçalar ile hava arasındaki sürtünmesi, makinenin enerji kaybetmesine neden olacaktır. Hava sürtünmesinden dolayı kaybedilen enerji çok küçük olmasına rağmen unutmayın burada sürekli hareket eden bir makineden bahsediyoruz. Eğer bir kayıp varsa eninde sonunda durması kaçınılmazdır.
3.) Makine herhangi bir ses çıkarmamalıdır: Ses de bir enerji şeklidir. Makine herhangi bir ses çıkarıyorsa, bu aynı zamanda enerji kaybettiği anlamına gelir.
Bu koşulları sağlayan bir makine yapmayı başardığınızı varsayalım. Ondan enerji elde edebilir misiniz? Evet, ancak yalnızca hareketi başlatmak için girdi olarak kullanılan enerjiye kadar. Bu devridaim makineniz sadece bir enerji deposu olacaktır. Enerjinin yaratılamayacağını hatırlamalıyız; her zaman bir şeyden gelmek zorundadır. Sonucunda gerçekten anlamsız bir cihaz yani bir başka Con Ahmet makinesi yaratmış olursunuz!
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Perpetual Motion Machines: Working Against Physical Laws; yayınlanma tarihi: 31 Ağustos 2016; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Why don’t perpetual motion machines ever work?; Bağlantı: https://www.youtube.com/
- Science Explained: The Physics of Perpetual Motion Machines. Bağlantı: https://futurism.com/
- Şafak Altun; Popüler Ekonomi Masalları / Atın Atın, Eskimiş Çoraplarınızı Atın; Elma Yayınevi, 2009
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
