Başarının sırrı nedir? Başarılı olmak için ne gerekiyor? Aslında hepimiz bunu öğrenmek istiyoruz. Success, Forbes gibi dergilerin popülaritesine bakılırsa, bu gibi sorulara ilgi oldukça yüksek. Başarılı kişilerin özel bir yetenekleri olduğunu düşünüyoruz. Zihinsel dayanıklılık, çok çalışma, duygusal zeka, azim ya da bunların bir karışımı. Ancak ya yanılıyorsak? Bu kişilerin özel bir yeteneği yoksa. Elde ettiği başarı da sadece şanslı olmaları ile ilgili ise…
Genellikle başarılarımızı şansa değil, zekâmıza, yeteneklerimize ve çok çalışmaya bağlarız. Peki, başarı ile yetenek arasında doğru orantı olsa, neden birçok zengin kişi orta düzeyde yeteneklidir? Ya da neden en zeki insanlar en zenginler değildir?
Aslında bu soruların cevabını biliyor olabiliriz. Son yıllarda, yapılan bir dizi çalışma şans ve fırsatın, yaşantımızda şimdiye kadar fark ettiğimizden çok daha büyük bir rol oynadığını bizlere gösteriyor. İtalya’daki Catania Üniversitesi’nden araştırmacılar bir nüfusun 40 yıllık çalışma hayatı boyunca (20-60 yaş arası) evrimini simüle eden bir matematiksel model geliştirildi. Çalışmanın amacı, hayatın boş olduğunu gösterip sizi ümitsizliğe sürüklemek değildi. Aslında zaman ve kaynak yatırdığımız birçok alanda şansın oynadığı rolü anlamaktı.
Hayatta Başarının Sırrı Yetenek mi Yoksa Şans mı?
Araştırmacılar, şanslı ve şanssız olaylara maruz kalan farklı yetenek seviyelerine sahip 1000 kişiyle dolu hayali bir dünya yarattılar. Her kişi aynı miktarda (10 birim) sermaye ile başladı. Yetenek düzeyleri (zeka, beceri veya çaba gibi özellikler), şanslı bir fırsatı daha fazla sermayeye dönüştürme olasılığını etkiledi. Bir kişinin kariyerini temsil etmesi amaçlanan 40 yıllık bir simülasyondan sonra, servet dağılımı, gerçek dünyada olduğu gibi korkunç görünüyordu. Yani küçük bir insan yüzdesi en fazla sermayeyi elde ediyordu.
Üç araştırmacıdan biri olan fizikçi Alessandro Pluchino, normalde en yetenekli kişilerin en başarılı olmasının bekleneceğini, ama genellikle orta düzeyde yetenekli fakat çok şanslı insanların en başarılılar olduğunun görüldüğünü söylüyor.
“Şans ile başarı arasında kesin bir bağlantı olduğunu gördük. Bireylerin yeteneği orta derecede olsa bile bir dizi şanslı olayla karşılaşmaları başarılı olmalarını sağladı.”
Önünüze çıkan fırsatları değerlendirmek için elbette belli bir yetenek seviyesinin olması gerekir. Bu yetenek çok çalışmaktan zekaya kadar birçok özellikten kaynaklanabilir. Ancak yetenek tek başına yeterli değildir. Simülasyonda, en üst düzeyde yeteneğe sahip kişiler, başarılı insanların yalnızca küçük bir bölümünü oluşturuyordu.
Zenginliğin Paylaşımı
Çalışmayı yürüten ekip, başarılı insanları ödüllendirme biçimimizi değiştirmemiz gerektiğini düşünüyor. Örneğin, en çok satış yapan elemanlara prim verilmesi yerine, herkese az miktarda para dağıtma stratejisini öneriyor. Simülasyonda, performanslarına bakmadan, rastgele seçilmiş yüzde 25’e para verilmesi, daha fazla oranda yetenekli insanın başarılı olmasını sağladı. Araştırmayı yürütenlerden ekonomist Alessio Biondo, ayrıca geçmişteki performansın gelecekteki performans için garanti olamayacağını söylüyor.
Bu simülasyonun sonuçları, şans ve fırsatın bireysel başarının düzeyini belirlemede yeterince dikkate alınmadığını göstermektedir. Araştırmacıların belirttiği gibi, ödüller ve kaynaklar genellikle zaten ödüllendirilere verilir. Bu genellikle en yetenekli olanlar için fırsat eksikliğine neden olur.
Sonucunda araştırmacıların da aktardığı gibi aslında başarının sırrı fırsat eşitliğinde saklıdır. Aynı zamanda kaynakların verimli bir biçimde dağıtılması ve elbette iyi bir eğitim de gerekmektedir. Yazıyı araştırmacılardan Andrea Rapisarda’nın sözü ile bitirelim. “İnsanları daha şanslı olaylara maruz bırakarak, toplumda gizli yeteneklerin ortaya çıkması için daha fazla fırsat sağlarsınız.”.
Şansınız bol olsun…
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- Talent vs Luck: the role of randomness in success and failure; https://arxiv.org/abs/1802.07068
- The Role of Luck in Life Success Is Far Greater Than We Realized; https://blogs.scientificamerican.com/
- The dirty secret about success; https://www.bbc.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
