Sizlerle paylaştığımız Pisa Kulesi’nin iki fotoğrafına da dikkatlice bakın. Fark ettiyseniz, sağdaki kule, soldaki kuleye göre biraz daha eğik gibi görünüyor. Ancak biliyoruz ki bu mümkün değildir. Sonuçta Pisa Kulesi’nin eğimi sabittir. İki fotoğraf arasındaki bir fark yok. Aslında, bu fotoğrafların her ikisi de aynıdır ve fotoğrafı çeken kişi tamamen aynı açıdan çekimi gerçekleştirmiştir.
Ancak elbette bunda bir gariplik var diye düşünmekte de haklısınız. Bunun nedeni aslında beyninizin kendi kendini kandırmasıdır. Şu anda ödül almış bir görsel illüzyon ile karşı karşıyasınız. Yüzlerce, belki de binlerce görsel bilimci, psikolog, sinirbilimci, sanatçı, mimar, mühendis ve biyolog bu yanılgının varlığını 2007 yılına kadar fark edemedi.
Bu şaşırtıcı etki ilk olarak yukarıdaki görüntüde fark edilse de daha sonra başka nesnelerin görüntülerinde de var olduğu anlaşıldı. Ardından da bunun nedenleri üzerinde çalışmalar ve olası açıklamalar geldi.
Açıklama kısmına geçmeden önce aşağıdaki görüntüye göz atın. Burada birbirine paralel biçimde durduğunu bildiğimiz iki gökdelenin aşağıdan çekilmiş bir fotoğrafını görüyorsunuz. Sizin de fark etmiş olacağınız gibi, bu iki görüntü aslında Pisa Kulesi fotoğrafının tam tersi bir algıyı bizlerde oluşturuyor. Yani iki gökdelen birbirinden uzaklaşmak yerine, fotoğrafın tepesinde bir yerde birbirine yakınlaşıyor.
Eğik Kule İllüzyonu Neden Gerçekleşiyor?
Duyularınız aracılığıyla dış dünyaya doğrudan erişiminiz olduğunu hissedersiniz. Ancak, aslında her şey beynin görev kontrol merkezinde gerçekleşmektedir. Yani. görme, gözlerimizde; işitme, kulaklarımızda; koklama burnumuzda yürütülen eylemler değildir.
Ayrıca görme eylemi bu eylemler içerisinde en karmaşık olanıdır. Beynin yaklaşık üçte birinin görmeye adanmış olması bu nedenle şaşırtıcı değildir. Görsel yanılsamalar (illüzyonlar), bu sistemin evriminin, ulaştığı noktada yapmamıza izin verdiği işlerin tam sınırında gerçekleşir. Eğik Kule İllüzyonu ‘da buna bir örnektir.
Normalde birbirine paralel olan çizgiler, gözümüze ufuk noktasında birbirine yaklaşıyormuş gibi görünürler. Beynimiz, ufuk noktasına doğru birbirine yaklaşan çizgileri “paralel” olarak algılar. Aslında perspektifin doğası da zaten budur. Bu nedenle yukarıdaki gökdelen örneğinde de gösterdiğimiz gibi iki paralel yapı, fotoğrafın iki boyutlu yüzeyinde birleşiyor gibi gözükür.
Bu Yanılgının Nedeni Perspektif Algımız
Ancak aynı fotoğraf yan yana iki defa konduğunda bu etki ortaya çıkmaz. Ufuk noktasında birbirine yaklaşmadıkları için, beynimiz bunları birbirine paralel olarak anlamaz. Bu esnada da birbirinden uzaklaşıyor olduğunu varsayar.
Yani, dünyayı yorumlarken genellikle çok iyi çalışan mekanizma, iki fotoğrafı yan yana yorumlarken bozulur. Yukarıdaki ikiz gökdelenler örneğimizde biraz değişiklik yapalım. Görsellerden bir tanesini kesip, kopyalayarak yanına yapıştıralım. İki gökdelenin paralel olduklarını elbette biliyoruz. Ancak artık görsel algımız iki binanın birbirinden uzaklaştığını söylüyor.
Benzer görüntülerin analizi, bu fenomenin her türlü uzaklaşan nesne için geçerli olduğunu göstermiştir. Aslında, paralel çizgiler içeren birçok fotoğraftan aynı etki elde edilir. Aşağıdaki fotoğraf çiftlerinde bunu görebilirsiniz.
Ancak bu illüzyon yukarıdaki görselde karşınıza çıkmayacaktır. İki çizim de birbirinin aynı ve eğik olmasına rağmen beynimiz onları herhangi bir derinlik algısı ile ilişkilendirmiyor. Sonuçta beynimiz hiç durmadan bizim için ancak bazen de bize karşı çalışıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Leaning Tower Illusion; Bağlantı: https://www.illusionsindex.org/i/leaning-tower-illusion
- Year’s Best Optical Illusion; yayınlanma tarihi: 23 Mayıs 2007; Bağlantı:
- Kingdom, F.A.A., Yoonessi, A.and Gheorghiu, E. 2007a. “The Leaning Tower Illusion: A New Illusion of Perspective”, Perception, 36(3): 475-477.
- Kingdom, F.A.A., Yoonessi, A.and Gheorghiu, E. 2007b. “Leaning tower illusion”, Scholarpedia, 2(12): 5392. doi:10.4249/scholarpedia.5392, accessed 30 August 2017.
- Macpherson, F., 2012. Cognitive penetration of colour experience: Rethinking the issue in light of an indirect mechanism. Philosophy and Phenomenological Research, 84(1), pp.24-62.
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
