Nesiller boyunca, bize kadın ve erkek beyni arasındaki farklar anlatıldı. Denilene göre kadınlar daha hassas ve duygusaldı. Erkekler ise daha saldırgan ve cinsellik odaklıydı. Çünkü kadınların beynindeki şu veya bu bölge erkeklerden daha küçük veya daha büyüktü. Ya da şu veya bu hormondan daha fazla veya daha azına sahiplerdi.
Bu hikaye bize günlük hayatta karşılaştığımız bir çok farklılığın biyolojik açıklamasını sağlar gibi gözükür. Ancak bu bilgiler doğru mu? Kadın ve erkek beyni gerçekten farklı mı? Erkekler Mars’tan, kadınlar ise Venüs’ten gelmiş olabilir mi?
Öncelikle evet, erkeklerin ve kadınların beyinlerinde bazı yapısal farklılıklar vardır. Bununla birlikte, bu alanda kendini uzman olarak tanımlayan bir çok kişi gerçek beyin farklılıklarını tamamen hayali olanlarla karıştırır. Bunun sonucunda da sinirbilim tarafından onaylanmayan cinsiyet farklılıkları ile ilgili söylemleri yaymaya devam eder.
Daha da kötüsü, bu mit oluşturucular genellikle cinsiyetler arasındaki sözde beyin farklılıklarını, kanıtlarla desteklenmeyen davranış farklılıklarıyla ilişkilendirir. Öncelikle akla ilk gelen sorunun cevabını verelim sonra da yaygın mitlerden bazılarına göz atalım.
Erkek ve kadın beyni ne kadar farklı?
Aslında bu soru onlarca yıldır araştırılıyor. Sonunda Rosalind Franklin Üniversitesi’nden sinirbilimci Lise Eliot liderliğindeki bir çalışma, bu geniş kapsamlı araştırmayı tek bir mega sentezde birleştirdi. Ve cevap: neredeyse hiç olarak verildi. Çalışmacıların bulduğu temel farklılığın nedeni de cinsiyet yerine beyin boyutu arasındaki farkla ilgiliydi.
Kadınların beyni erkeklerinkinden yaklaşık %11 daha küçüktür. Bunun nedeni elbette kadınların vücudu ile erkeklerin vücudu arasındaki farktır. Daha küçük beyinlerde, gri maddenin beyaz maddeye oranı az da olsa daha fazladır. Ancak aynı fark kafa yapısı büyük ve küçük olan erkekler arasında da mevcuttur. Yani bu farkın temel nedeni cinsiyet değil boyuttur.
Çalışmayı yürüten ekip otuz yıllık araştırmaların bir meta-analizini yaptı. Bu araştırmaları ele alan ve en çok alıntı yapılan yüzlerce beyin görüntüleme çalışmasını inceledi. Bunun sonucunda da aşağıda size aktaracağımız mitleri bir kere daha teker teker çürüttü.
“Gerçek şu ki, cinsiyetler arasında farklılık gösteren evrensel, tür çapında beyin özellikleri yoktur. Aksine, beyin, kalp, böbrekler ve diğer organlar gibidir. ” diye de araştırmayı sonlandırdılar. Bu yazımızın gerçek kısmıydı. Şimdi de onlarca mitten iki tanesini ele alalım.
Efsane 1: Kadınların beyni daha dengelidir.
Kadın ve erkek beyni arasındaki farklar ile ilgili olarak yazılmış ve muhtemel bir çok kişinin okumuş olduğu John Gray tarafından kaleme alınan “Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten” isimli kitabı ele alalım. Yazarın bu ve sonraki kitabında erkeklerin beyinlerinin “bir görevi gerçekleştirmek için tek bir yarım kürenin belirli bir bölümünü” nasıl kullandığı detaylıca açıklanır.
Kadınların ise aksine, “birçok görev için her iki yarım küreyi” kullandığını söylenir. Daha sonra da belli çıkarımlar yapılır. Bunların en başında da erkeklerin her seferinde bir şey düşünmeye meyilli olduğu gelir.
Gray’in öne sürdüğü bu efsane aslında oldukça yaygındır. Sayısız yazar tarafından çevrimiçi ve basılı olarak alıntılanmıştır. Bu efsanenin bir kaynağı ise, 1980’lerde ABD’li nörolog Norman Geschwind tarafından ileri sürülen bir teoridir.
Bu teori bunun nedeni olarak da anne karnındaki testosteron seviyeleri nedeniyle, erkek bebeklerin sol yarımküresinin kadınlara göre daha yavaş geliştiğini ileri sürer. Ancak Geschwind iddiası elbette doğru değildir. Yapılan yenidoğan taramalarında bu iddiayı destekleyen hiçbir kanıt bulamamıştır. Ayrıca erkek beyinlerinde belirli süreçler için beynin bir tarafının daha verimli olma eğilimi ile ilgili de hiçbir kanıt bulunamamıştır.
Bir diğer yaygın söylem de kadınların erkeklerden daha kalın bir korpus kallozuma sahip olmasıdır. Bu, iki beyin yarım küresini birbirine bağlayan köprüdür. Eğer bu iddia doğru olsaydı, kadınların beyninin her iki tarafını erkeklerden daha verimli kullanmalarına yardımcı olurdu. Bu konuda, Aarhus Üniversitesi’nden Mikkel Wallentin, 2009 tarihli bir makalede, kanıtları gözden geçirdi. Sonuç olarak da “Cinsiyetle ilgili olduğu iddia edilen korpus kallozum boyutu farkı bir efsanedir” diye yazdı.
Efsane 2: Cinsiyete bağlı beyin farklılıkları, davranış farklılıklarını açıklar.
2013’ün sonlarında PNAS dergisinde beyinle ilgili oldukça ses getiren bir araştırma yayınlandı. Pennsylvania Üniversitesi’nden Ragini Verma liderliğindeki araştırmacılar, 8 ila 22 yaşları arasındaki 949 kişinin beyin analizleri sonucunda erkeklerde ve kadınlarda temelde farklı bağlantı kalıpları olduğunu duyurdular.
Makalelerinde ve basına yaptıkları açıklamalarda, bu bulguların cinsiyetler arasındaki davranış farklılıklarını açıklamaya yardımcı olduğunu belirttiler. Örneğin, kadınlar bu nedenle sezgisel düşünürler ve çoklu görevde daha iyiydiler. Erkekler ise spor ve harita okumada bu nedenle daha başarılı olabilirdi.
Dünya medyasının ünlü markaları çarpıcı başlıklar ile bu yeni araştırmayı halka duyurdu. Ancak ne yazık ki, araştırmacılar ve basın birçok şeyi birbirine karıştırmıştı. İlk olarak, cinsiyetler arasındaki beyin bağlantılarındaki farklılıklar, dikkate değer değildi. İkincisi bu makale aslında cinsiyetler arasındaki davranış farklılıkları ile ilgilenmiyordu.
Araştırmacılar bu konuda sadece tahmin yürütüyorlardı. Beynin neresinde bağlantı farklılıkları bulduklarına bakmışlar ve daha sonra bu beyin bölgelerinin ne işe yaradığından yola çıkarak varsayımlarda bulunmuşlardı. Onların bulguları biraz da sol beyin sağ beyin mitinden etkilenmiş gibi gözüküyordu.
Sonuç Olarak;
Cinsiyete bağlı davranış farklılıklarında beyinlerimizin farkından ziyade, kültürel beklentiler ve baskılar büyük bir rol oynamaktadır. Örneğin, kız çocuklarının matematikte daha başarısız olduğunu söylemek, onların düşük performans göstermelerine neden olur. Bunun tam tersi bir tutum ise herhangi bir cinsiyet farkını geçersiz kılar. Bu nedenle söylemlerimizde dikkatli olalım. Ayrıca merak ederseniz: Erkek Ve Kadın İçin Kullanılan Simgelerin Kökeni Nereden Geliyor?
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Dump the “dimorphism”: Comprehensive synthesis of human brain studies reveals few male-female differences beyond size; Yayınlanma tarihi: Haziran 2021; Bağlantı: https://www.sciencedirect.com/
- Massive study reveals few differences between men and women’s brains; yayınlanma tarihi: 25 Mart 2021; Bağlantı:https://www.eurekalert.org/
- Two Myths and Three Facts About the Differences in Men and Women’s Brains; Yayınlanma tarihi: 20 Haziran 2012; Bağlantı: https://www.psychologytoday.com/
- McCarthy MM. Multifaceted origins of sex differences in the brain. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2016 Feb 19;371(1688):20150106. doi: 10.1098/rstb.2015.0106. Epub 2016 Feb 1. PMID: 26833829; PMCID: PMC4785894.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
Çok teşekkürler. Matematikle ilgili paylaşımlarınızı herkes okumalı