Elinizi uzatıp bir elektrik teline dokunduğunuzda, akım vücudunuzdan geçerek toprağa ulaşacağı için elektrik çarpmasına uğrarsınız. Peki, kuşlar neden bu durumdan etkilenmez? Tellerin üzerinde oturan kuşları neden elektrik çarpmaz?
Bu soruya verilen kısa cevap genellikle “kuşlar toprağa değmediği için elektrik çarpmaz” şeklindedir. Ancak gerçekten toprağa dokunmak neden bu kadar önemlidir? Bunu anlamak için önce elektrik akımının ne olduğunu kavramak gerekir.
Elektriğin bir canlıya zarar verebilmesi için, akımın bu canlı üzerinden geçmesi ve bir elektrik devresini tamamlaması gerekir. Elektrik, yüksekten alçağa doğru – tıpkı su gibi – potansiyel farkı olan iki nokta arasında akar. Vücudumuzdan akabilmesinin nedeni ise, hücrelerimizde bulunan sıvıların içinde çözünmüş iyonlardır. Özellikle sodyum ve potasyum gibi tuz iyonları elektriği çok iyi iletir. Bu sayede, vücudumuz elektrik akımı için iyi bir iletken haline gelir.
Elektrik Akımı Tam Olarak Nedir?
Elektrik akımı Elektrik akımı, en basit haliyle elektronların bir noktadan başka bir noktaya hareket etmesidir. Bu hareketin gerçekleşebilmesi için iki nokta arasında bir potansiyel farkı gerekir. Tüm enerji türlerinde olduğu gibi, elektrik de dengeye ulaşmak ister. Bu nedenle, elektronlar her zaman yüksek enerjili (yüksek voltajlı) bir noktadan daha düşük enerjili bir noktaya doğru, en az dirençle karşılaştıkları yolu izleyerek akarlar.
Elektrik gerilimi ya da voltaj, elektronları harekete geçiren kuvvettir. Ancak voltaj ne kadar yüksek olursa olsun, elektronların akabileceği bir yol yoksa hiçbir işe yaramaz. İşte iletim hatları – yani güç kabloları – bu yolu sağlar. Bu kablolar sayesinde elektronlar elektrikli cihazlarımıza ulaşır.
Peki, elektronlar bu yolculuk sonunda nereye gider? Cevap: geldikleri yere, yani toprağa. Elektrik sistemlerinde toprak, her zaman referans noktasıdır. Çünkü toprağın potansiyeli sıfır kabul edilir ve fazla yüklerin güvenli şekilde boşaltılabileceği dev bir depo görevi görür.
Kuşları Neden Elektrik Çarpmıyor?
Kuşlara dönecek olursak—özellikle kış aylarında elektrik tellerine dizilmiş şekilde gördüğümüz o tanıdık manzara aslında düşündüğümüzden daha mantıklıdır. Tellerden geçen elektrik akımı, az miktarda ısı üretir ve bu da kuşların ayaklarını hafifçe ısıtır. Bu yüzden kuşlar için teller hem sıcak hem güvenlidir. Ve evet, bu kuşları elektrik çarpmaz.
Benzer şekilde, bazen sincap gibi başka hayvanlar da tellerin üzerinde dolaşır ve çarpılmazlar. Çünkü bu canlılar elektrik için bir “kısa yol” oluşturmazlar. Yani vücutları, elektriğin toprağa ulaşmasını sağlayan düşük dirençli bir köprü görevi görmez. Elektrik her zaman en az dirençli yolu seçer. Bu durumda da iki ayakları arasındaki tel, canlıların vücuduna göre çok daha iletkendir. Bu yüzden elektrik, kuşların veya sincapların vücudu yerine telin üzerinden yoluna devam eder.
Bir kuş iki ayrı elektrik teline aynı anda temas ederse ne olur?
Kısacası, kuşlar toprağa temas etmedikleri sürece, yüksek voltajlı teller üzerinde saatlerce güvenle oturur. Ancak durum, kuş yalnızca tek bir telde duruyorsa güvenliyken, iki farklı potansiyele aynı anda temas ettiğinde tamamen değişir.
Eğer bir kuş aynı anda iki farklı tel arasında temas kurarsa (örneğin biri yüksek voltajlı, diğeri daha düşük voltajlıysa), bu iki nokta arasında bir potansiyel farkı oluşur. Elektrik, bu fark nedeniyle kuşun vücudu üzerinden akmaya başlar. Çünkü artık kuş, elektriğin geçebileceği bir kısa devre yoludur.
Aynı prensip insanlar için de geçerlidir. Eğer bir insan, kuş gibi havada izole bir şekilde bir telin üzerinde dursa ve başka bir iletkenle (örneğin toprak ya da ikinci bir tel) temas etmezse, elektrik çarpmaz. Ancak yerde duran bir kişi tel ile temas ederse, elektrik vücut üzerinden toprağa akacak bir yol bulur ve bu da ölümcül olabilir. Çünkü artık devre tamamlanmış olur.
Kauçuk ve asbest gibi bu yalıtkan malzemeleri, elektriğin akışını zorlaştırır. Bu nedenle elektronlar işçinin içinden geçmek yerine lastik eldivenlerinin veya lastik saplı aletlerinin diğer tarafında kalır. Bu tür önlemler alınmasına rağmen, elektrik bakımı en tehlikeli işlerden biridir.
Sonuç olarak
Kuşlar elbette elektriğe karşı dirençli değildir. Aslına bakarsanız bir çok kuş elektrik çarpması sonucunda da ölmektedir. Elektrik hattından elektrik çarpma riski en yüksek olan kuşlar başta hızlı uçan yırtıcılardır. Ardından baykuş, pelikan, flamingo, leylek, kuğu ve kaz gibi büyük kuşlar gelir.
Şu anda kuşları elektrik telinin çarpmasından korumanın yolu yoktur. Sonuç olarak eğitimli bir profesyonel veya kuş değilseniz, elektrik kablolarından uzak durmak muhtemelen akıllıca bir seçimdir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why Do Birds Sit On High Voltage Power Lines. And How Come They Don’t Get Fried? Yayınlanma tarihi: 23 Temmuz 2024. Kaynak site: Iff Science. Bağlantı: Why Do Birds Sit On High Voltage Power Lines, And How Come They Don’t Get Fried?
- How do birds sit on high-voltage power lines without getting electrocuted?; Kaynak site: MIT Engineering. Bağlantı: How do birds sit on high-voltage power lines without getting electrocuted
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
