Muhtemelen şu ana kadar karşılaştığınız en ilginç nörolojik sorun yabancı el sendromu adıyla bilinen durum olacaktır.
Sol elinizin kendine ait bir iradesi olduğunu hayal edin. Örneğin arkadaşlarınızla kahve içip sohbet ederken siz istemeden eliniz gömleğinizin düğmelerini açmaya başlasın. Siz sağ eliniz ile düğmeyi ilikledikçe o çözmeye devam etsin. Ya da iş dönüşü evde yatağa uzanmış dinlenirken bir anda sol eliniz uzanıp boynunuzu sıkmaya başlasın. Devamında sağ eliniz de sizi, kontrol edemediğiniz sol elinizden korumaya çalışsın.
Tüm bu yazdıklarımızın kulağa tuhaf geldiğinin farkındayız. Ancak aktardığımız bu durumlar aslında gerçek bir tıbbi sorun. Adı da yabancı el sendromu İngilizce olarak ifade edersek “alien hand syndrome”. Elbette bu olayların arka planında da yabancı ya da uzaylı yok. Aslında, bu asi uzuv aslında çoğunlukla beyindeki hasarlı ağlar tarafından kontrol ediliyor.
filmlere konu olmuş. Bir Stanley Kubrick klasiği olan Dr. Strangelove’da Peter Sellers’ın canlandırdığı karakter de yabancı el sendromunun ünlü bir kurgusal örneğiydi
Yabancı El Sendromu Nedir?
Yabancı el sendromu, kişinin eyleminden tamamen habersiz olduğu, bir elin istem dışı çalıştığı nadir rastlanan bir nörolojik bozukluktur. Sendrom ilk olarak 1909 yılında tanımlanmıştır. O günden bugüne dünya çapında 50 civarında yabancı el sendromu vakası bildirilmiştir.
vücudunun bir parçası olarak algılamaz. Bunun sonucunda da o elin hiç bir hareketini kontrol edemez.
Normal elin yaptığı bir hareketi yabancı el sendromlu elin ( genellikle sol) kontrolsüz olarak yapması sendromun tipik olan bir belirtisidir. Gözlenen başka bir belirti ise yabancı el sendromlu elin normal ele müdahale etmesi durumudur.
Sendromun en temel sebebi, elleri kontrol eden Birincil Motor Korteks denen beyin bölgesinin, Premotor Korteks’ten izole olmasıdır. Bu durumun devamında beynin iki yarımküresinin aktif iletişimi kesilir. Bunun sonucunda beynin iki yarımküresinden biri kişinin kendi kontrolünde, diğeri ise “bilinçsiz” olarak çalışmaya başlar.
Yabancı El Sendromu Neden Kaynaklanır?
İnsan beyni, her biri konuşma, hareket, duygu ve yaklaşık bir milyar diğer alt işlevi oluşturmak, kontrol etmek ve düzenlemek için birlikte çalışan dört farklı lobdan oluşan iki yarıküreye bölünmüştür. Beynimizin sol yarımküresi, vücudumuzun sağ tarafını kontrol eder. Benzer bir biçimde, beynimizin sağ yarımküresi ise, vücudumuzun sol tarafını kontrol eder. Yani beynin lopları ile vücudumuzun kontrol edildiği yarılar birbirine zıt biçimde konumlanmıştır. ( Detaylar: Sağımı Solumu Karıştırıyorum Diyorsanız Yalnız Değilsiniz!)
Normalde bu iki yarımküre arasında Corpus callosum adı verilen bir köprü vardır ve bu köprü iki yarımkürenin sürekli ve aktif olarak birbiriyle iletişimini sağlar. İşte bu köprü bozulduğu ( veya işlevsiz hale getirildiği) zaman, beyin kürelerinden biri bize “gerçek bilinç algımızı” katarken, diğeri bilincimiz ve kontrolümüz dışında çalışmasını sürdürür. Bu da, Yabancı El Sendromu dediğimiz durumun doğmasına neden olur.
Sendrom, genellikle beyin ameliyatları, inme, enfeksiyon, tümör, anevrizma, migren ve Alzheimer Hastalığı ya da Creutzfeld – Jacob hastalığı gibi dejeneratif beyin hastalıklarının sonucunda ortaya çıkabilir.
Yabancı El Sendromu Sorunu Yaşayan Karen Byrne’nin Hikayesi
Sendrom ile ilgili tipik bir vaka Karen Byrne’dur. Karen 10 yaşında hayatına giren epilepsi hastalığından kurtulmak umuduyla 27 yaşında ameliyat olmuştu. Epilepsi tedavisi için yapılan böyle ameliyatlarda, beynin anormal elektrik sinyalleri üreten bölgesini tespit etmek ve o bölgeden küçük bir parça kesmek amaçlanmaktadır.
Bu işlem işe yaramazsa ya da sorun yaratan bölge tespit edilemezse hastaya daha radikal bir çözüm önerilecektir. Aynı Karen’in durumunda olduğu gibi, hastanın korpus kallosum denilen ve beynin her iki lobu arasındaki bilgi iletişimini sağlayan sinir ağlarından oluşan yapı kesilmelidir.
Gerçekten de Karen Byrne, ameliyattan harika bir biçimde hissederek uyandı. Beynin her iki lobu arasındaki bilgi iletişimini sağlayan Korpus kallosumu kesilmesi onu epilepsiden kurtarmıştı. Ancak bir süre sonra doktorları Karen’in davranışlarında tuhaflıklar fark etti.
Karen geçirdiği ameliyattan sonra sol elinin kontrolünü kaybetmişti. Korpus kallosumu kesildiği için sağ beyin yarıküresi ile sol beyin yarıküresi arasında artık bir iletişim yoktu. Bu sendromun kesin bir tedavisi olmadığı için, Karen yeni durumuyla yaşamayı öğrenmek zorunda kalacaktı.
Sonuç Olarak;
Yabancı el sendromunu uzun zamandır biliyoruz. Ancak mekanizması henüz tam olarak anlaşılamadı. Ayrıca bu sendromdan etkilenen her zaman eller olmuyor. Bazı kişilerde bacakların da eller gibi etkilendiği bilinmektedir. Bu durumda bacak yürürken aniden yön değiştirmek isteyebiliyor. Bu da kişinin ilginç bir biçimde sürekli daireler çizerek hareket etmesine neden olur.
Görüntüleme çalışmaları bu konudaki bilginin artmasını sağlasa da, sendromun kesin nedenlerini tanımlamak için elimizde yeterince vaka yok. Ancak tedaviler geliştirmek için araştırmalar devam ediyor. Ayrıca göz atmanız için: Bir Kişinin Konuşma Biçimini Değiştiren Yabancı Aksan Sendromu Nedir?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- How Alien Hand Syndrome Works; Bağlantı: https://science.howstuffworks.com
- How Alien Hand Syndrome Can Turn Your Own Body Against Itself; yayınlanma tarihi: 18 Aralık 2017; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/
- Panikkath R, Panikkath D, Mojumder D, Nugent K. The alien hand syndrome. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2014 Jul;27(3):219-20. doi: 10.1080/08998280.2014.11929115. PMID: 24982566; PMCID: PMC4059570.
- Le K, Zhang C, Greisman L. Alien hand syndrome – a rare presentation of stroke. J Community Hosp Intern Med Perspect. 2020 May 21;10(2):149-150. doi: 10.1080/20009666.2020.1756610. PMID: 32850052; PMCID: PMC7425627.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
