Bir seçim anketi sonuçlarını değerlendirmek ister misiniz? Hemen bir pasta grafiği inceleyin. Devlet okullarının durumunu değerlendirmek ister misiniz? Çizgi grafiklerini inceleyin. Olmadı çubuk grafikleri de yardımcı olacaktır.
Günümüzde veriler ve onları daha kolay anlamamıza yarayan grafikler her yerde. Çubuk, pasta ya da çizgi grafiklerine o kadar çok alıştık ki bunların her zaman var olduğunu düşünme eğiliminde oluyoruz. Aslında tüm bunlar, istatistiki açıdan aykırı olan bir adam tarafından icat edilmişti. Bu yazıda infografiklerin veya bilgi görselleştirmenin babası olarak da anılan William Playfair ile sizi tanıştıralım.
Kısaca William Playfair
Playfair’in hayatının bir pasta grafiği biçiminde çizseydiniz, her biri birbirinden farklı ince dilimlerden oluşurdu. Genç yaşta ailesini yitiren William Playfair abisi matematikçi John Playfair himayesinde büyütüldü. John her gün William’a köy evinin dışındaki termometreyi kontrol ettirir ve sıcaklık değerlerini büyük bir çizelgede işaretletirdi. Bu erken dönem bilim dersi Playfair’ın ilk veri toplama deneyimi idi.
Playfair, ergenlik çağının sonlarında evinden ayrıldıktan sonra, modern buhar motoru tasarımıyla yakında Sanayi Devrimi’ni başlatacak olan mühendis James Watt’ın yanında çıraklık yapmak üzere İngiltere’ye gitti. Yeni icatlarının karmaşık çizimlerini kopyalayarak geçen çalışma süresi sayesinde de çizim yeteneğini arttırdı. Playfair, 1781’de Watt’la yollarını ayırdı.
Dönemin karlı işlerinden biri olan gümüşçülük işine girdi ama sürdüremedi. Sonrasında Semaforlu telgrafı icat ettiğini iddia etti ancak iddiası kabul görmedi. Yıllar geçtikçe kendini birçok başarısız ekonomik, kişisel ve politik planlara bulaştırdı.
Belki de sahadaki beceri eksikliğinden dolayı Playfair, zaman içinde çağdaş durumlara daha ampirik bir mercekle bakmaya başladı. Ekonomi hakkında yazmaya oldukça hevesliydi fakat fikirlerini görsel olarak açıklamakta zorlanıyordu. Bu yüzden argümanlarını özenle diyagram haline getirdi. Bu çalışmaları ile istatistiksel grafiklerin de temellerini atmış oldu.
1786’da, farklı Avrupa ülkelerinin ithalatını, ihracatını, ücretlerini ve verilerinin elverişli olduğu diğer eğilimleri temsil eden bir çubuk ve çizgi grafiklerinden oluşan Ticari ve Politik Atlas’ı yayınladı.
1786’dan başlayarak yaklaşık 36 yıllık bir süre boyunca ekonomik ve politik argümanlarını desteklemek için çok sayıda tablo yayınladı. Daha önce hiç kimse böyle bir şey yapmamıştı ve Playfair, büyük veri koleksiyonlarını daha anlaşılır hale getirmenin en iyi yolunu bulduğuna ikna olmuştu.
William Playfair’in Grafiklerinin Önemi Yaşadığı Süre Boyunca Anlaşılmayacaktı
Ancak hayatı boyunca Playfair’in grafiksel yenilikleri ya göz ardı edildi ya da küçümsendi ve çalışmalarının hemen etkisi çok az oldu. Takdir edilmediğini hissettiği için 1787 yılında Paris’e taşındı. Kral tarafından bile eserinin okunduğunu görmüştü.
Ne yazık ki Playfair’in bu tanınmışlığı fazla uzun süremedi. Fransa’da o dönemde devrim ve siyasi olaylar yaşanmaktaydı. Fransa’da yaşanan olaylardan (devrimden ve Britanya ile yaşanan çatışmadan) dolayı hayal kırıklığına uğramıştı. İlerleyen süreçte, Fransa’da yaşanan olayların hakkında İngiliz hükumetine bilgiler verdi. Fransızlara karşı çeşitli operasyonlar önerdi. Savaşı engelleyemese de Fransız ekonomisine zarar vermeyi başardı.
Playfair, 1790’ların sonunda borçları nedeniyle 3 yılını da hapishanede geçirmek zorunda kalacaktı. Yaşamına birçok şey sığdıran mucit, 11 Şubat 1823 yılında 63 yaşında iken Londra’da yoksulluk içinde hayatını kaybetti. Onun grafiksel yöntemleri, on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru, büyük ölçüde ekonomist William Stanley Jevons ve Karl Pearson’un savunuculuğu sayesinde, yavaş ama emin adımlarla bugünkü popülaritesini elde edecekti.
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- The Scottish Scoundrel Who Changed How We See Data; Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.atlasobscura.com/
- Hall, Peter & Heath, Claude & Coles-Kemp, Lizzie. (2015). Critical visualization: A case for rethinking how we visualize risk and security. Journal of Cybersecurity. 1. tyv004. 10.1093/cybsec/tyv004.
- William Playfair Founds Statistical Graphics, and Invents the Line Chart and Bar Chart. Bağlantı: https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=2527
- Ian Spence, Colin R. Fenn, Scott Klein, Who is buried in Playfair’s Grave?, Significance, Volume. 14, Issue 5, October 2017, Pages 20–23, https://doi.org/10.1111/j.1740-9713.2017.01071.x
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
