Mavi Göz Bir Yanılgı: Tüm İnsanlar Kahverengi Gözlü!

Bir dahaki sefere partnerinizin gözlerine derin derin bakarken, o romantik an biraz tatsız bir gerçekle bozulabilir: Gözleri ister buz mavisi, ister zümrüt yeşili gibi olsun, gerçekte o gözler kahverengi. Evet, doğru okudunuz. Aslında tüm insan gözleri kahverengidir.

Eğer bir çok kişi gibi siz de koyu kahverengi gözlere sahipseniz bu bilgi size şaşırtıcı gelmeyecektir. Ancak gözlerinin mavi ya da yeşil olduğunu düşünenler için kafa karıştırıcı olacaktır. Neyse ki bu konuyu hem biyoloji hem de fizik birlikte açıklığa kavuşturuyor.

Göz Rengi Nasıl Oluşur?

Göz renginden bahsettiğimizde aslında göz bebeğini çevreleyen renkli alan olan iris’ten söz ediyoruz. Parmak izimiz gibi, iris rengi de her insanda farklı ve benzersizdir. İris pigment hücreleri — yani melanositler — pigment parçacıkları (melanozomlar) taşır. Tüm iris renklerinde bu hücrelerin sayısı hemen hemen aynıdır. Ancak hücrelerin içindeki pigment parçacıklarının miktarı ve yoğunluğu farklılık gösterir.

“Pigment” kelimesi, renklendirme işlevi gören maddeleri ifade eder. İlginç olan ise, insan vücudu sadece kahverengi iris pigmenti yani melanin üretir. Mavi, yeşil ya da ela pigmentleri ise hiç üretmez. Peki, o zaman herkesin göz rengi neden kahverengi değil?

Göz rengini belirleyen faktörlerden biri genetik yapıdır. Genellikle kahverengi göz rengi baskın genler tarafından belirlenir, ancak göz rengi genlerinin aktarımı oldukça karmaşıktır. Örneğin, bir ebeveynin gözleri kahverengi, diğerininki mavi olduğunda çocuklarının gözlerinin kahverengi olma ihtimali yüksektir. Ama bu kesin bir kural değildir.

Mavi Ya da Kahverengi: Göz Rengimizin Arka Planındaki Fizik

İrisin arka yüzeyinde koyu kahverengi pigmentle dolu hücreler yer alır. Bu tabaka, ışığın iristen geçip dağılmasını engelleyerek görme kalitemizi artırır.

Beyaz ya da görülebilir ışık, maviden kırmızıya uzanan bir renk tayfı içerir. Bu ışık iristen geçerken, mavi ışık diğer renklere göre çok daha fazla dağılır. Bu nedenle, mavi ışık geri yansır ve eğer iriste daha az pigment parçacığı varsa, göz rengini mavi olarak görürüz.

Işıktaki diğer renkler — özellikle kırmızı — daha az dağılır ve irisin içindeki minik lifler, jel benzeri yapı ve hücreler arasına nüfuz eder. Yeşil, ela ya da kahverengi gözler, bu ışığı emen daha fazla pigment parçacığına sahiptir.

İris pigmenti çok az olan ya da hiç olmayan kişilerde iris rengi genellikle çok açık mavi görünür. Ancak bu durumda gözler kırmızımsı da görünür. Çünkü iris pigmenti olmadığında, gözün iç kısmından gelen kırmızı ışık emilmeden iris boyunca geçer ve dışarı yansır.

Yani gördüğümüz göz renkleri, ışığın bazı renklerinin diğerlerinden daha fazla ya da az dağılmasından, kahverengi pigmentlerin bu ışığı emme düzeyinden ve iristeki pigment parçacıklarının miktarından kaynaklanır. Göz çevresindeki farklı renkler de, irisin rengini olduğundan farklı gösterir. Örneğin, göz makyajında kullanılan renkler göz rengini “yanıltıcı” şekilde algılamamıza neden olabilir.

Göz Rengi Çoğu Zaman Sabit Değildir

İris rengi yaşam boyunca sabit kalmaz. Mavi gözlü doğan bebeklerin gözleri, ikinci yaşlarına kadar kahverengi ya da ela renge dönüşecektir. Bunun nedeni, doğumdan sonra iris hücrelerinde daha fazla koyu pigment üretilmesidir. Nadir hastalıklar ya da göz yaralanmaları da iris renginde değişikliğe yol açabilir.

Ayrıca, göz tansiyonu tedavisinde kullanılan bazı damlalar, iris hücrelerinde daha fazla kahverengi pigment üretimine neden olur ve göz renginin daha koyu görünmesine yol açar. Bazı kişiler ise bir mavi, bir kahverengi göze sahip olarak doğar ve bu farklılık yaşam boyunca değişmeden kalır. Bunun kesin nedeni ise hâlâ tam olarak bilinmemektedir.

Kaynaklar ve İleri Okumalar

• Why everyone has brown eyes, even if they appear blue. Kaynak site: CNN. Yayınlanma tarihi: 5 Ekim 2017. Bağlantı: Why everyone has brown eyes, even if they appear blue.
• Curious Kids: how is eye colour made? And why are they different colours? Yayınlanma tarihi: 26 Mart 2024. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Curious Kids: how is eye colour made? And why are they different colours?

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel