Caroline Herschel, geçmiş yüzyıllarda çalışmaları yaşarken tanınan ve takdir edilen az sayıdaki kadından biridir. Ağabeyinin gölgesinde kalmış olsa da, büyük bilim insanları arasında kendine kalıcı bir yer edinmiştir.
Caroline Herschel Kimdir?
Caroline Herschel, Hanoverli askerî müzisyen Issak Herschel ile eşi Anna Ilse Moritzen’in on çocuğundan sekizincisiydi. Kardeşlerinden dördü bebekken öldü. Caroline de üç yaşındayken çiçek hastalığına yakalandı.
On bir yaşında ise dönemin en korkulan hastalıklarından biri olan tifüse tutuldu. İki hastalığı da atlattı, ancak bedeni öylesine zayıf düştü ki büyümesi durdu. Yetişkinliğinde yalnızca yaklaşık 140 santimetre boyundaydı.
Kısalığı, çiçek hastalığının yüzünde bıraktığı izler ve çeyizinin olmayışı, evlilik yoluyla kendi yuvasını kurma olasılığını ortadan kaldırdı. O yılların toplumsal koşullarında bu durum, onun geleceğini de belirliyordu: Caroline Herschel, hayatı boyunca ailesine hizmet edecek, dikiş-nakış gibi işlerle aile bütçesine katkı sağlayacaktı.
Okuma yazması kıt olan annesi, bu yaşam için asgari düzeyin ötesinde bir eğitimin gereksiz olduğunu düşünüyordu. Neyse ki babası bu görüşe katılmadı. Kızı Caroline’in de erkek kardeşleriyle birlikte garnizon okuluna gitmesine izin verdi. Annesi bu durumu çok hoş karşılamasa da, oğullarının aldığı eğitimlerden kızının da faydalanmasını sağladı.
Caroline’in babası 1767’de, Caroline on yedi yaşındayken öldü. Artık ailesinin başında kadınların yerinin ev olduğu görüşünü paylaşan en büyük kardeşi Jacob vardı. Caroline için sonraki beş yıl oldukça zor geçti; tek yaptığı şey ev işleriyle uğraşmaktı.
En sevdiği kardeşi Wilhelm yıllar önce İngiltere’ye gitmişti. Bir şeyler öğrenme fırsatı bulabildiği nadir anlar, gizli okuma seansları ve ara sıra söylediği aryalarla sınırlıydı. 1772’de Caroline’in hayatı yön değiştirdi. Kardeşi Alexander Wilhelm’e, Caroline’in keman ve şan yeteneğinden söz etti. Wilhelm sonunda onu yanına alıp şan eğitimi vermeye karar verdi.
Caroline Herschel’in başarısında abisinin payı büyüktü
Babası Isaak gibi, saygın bir müzisyen ve besteci olan William Herschel de astronomiye ilgi duyuyordu. Başlangıçta Caroline bu tutkusunu paylaşmadı. Şarkıcılık çalışmalarının yanı sıra ev işleriyle uğraşmak zaten yeterince yorucuydu.
Ancak William yıldız gözlemlerine giderek daha çok zaman ayırdıkça, Caroline’in yükü de arttı. Bazen geceleri teleskop başındaki ağabeyine atıştırmalık hazırlıyor, bazen de o pencereden gözlemlerini söylerken Caroline not ediyordu. Ancak bu işbirliği ona çok şey kattı; William ona karmaşık konum hesaplamaları için gerekli matematiği öğretti.
1774’te William Herschel, kendi teleskoplarını yapmaya başladı. William, yansıtıcı teleskoplar yapmaya karar verdi. Bu tür teleskoplarda, tüpün alt ucuna yerleştirilen içbükey bir metal ayna, gelen ışığı toplar ve gözlemcinin gözüne yansıtır. Ancak bu aynaların yapımı büyük sabır ve hassasiyet gerektiriyordu. Bu süreçte en büyük destek Caroline’den geldi.
Bu uyumlu işbirliği, Caroline ve William Herschel’i bilimin gördüğü en verimli ekiplerden biri haline getirdi. Caroline, gözlemleri kaydediyor, gerekli hesaplamaları yapıyor ve verileri bilimsel dergilerde yayımlanmak üzere düzenliyordu. Zamanla William Herschel, astronomlar arasında büyük bir ün kazandı. Ancak Caroline hep arka planda kaldı.
Herschel kardeşler ve Uranüs’ün keşfi
Nihayet 1781’de büyük bir dönüm noktası yaşandı. William Herschel gökyüzü taramaları sırasında yeni bir gezegen keşfetti. Çıplak gözle görülebilen gezegenler—Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn—insanlık tarafından çok eski çağlardan beri biliniyordu. Güneş ve Ay’la birlikte bu sayı yediye ulaşıyordu; bu da birçok kültürde kutsal sayılan bir rakamdı. Bu nedenle yeni bir gezegenin keşfi, ilahi düzeni sarsan benzersiz bir olaydı.
Birkaç ay sonra, astronom Anders Johan Lexell, cismin Güneş etrafında neredeyse dairesel bir yörüngede döndüğünü hesaplayarak bunun gerçekten bir gezegen olduğunu kanıtladı. Böylece William Herschel bilim dünyasının kahramanı haline geldi.
Astronomiyle yakından ilgilenen Kral III. George, 1782 Mayıs’ında William’ı saraya çağırdı. Onun bilgisinden kısa sürede etkilendi ve kendisini Kraliyet Astronomu olarak atadı. Herschel’in yeni gezegenine “George’un Yıldızı” ve daha sonra da Uranüs dendi.
William’ın başarısı, Caroline’in yaşamını doğrudan etkiledi. Yeni görevinde William’ın ona gece gündüz desteği gerekiyordu. Bu yüzden Caroline’den şarkıcılığı bırakmasını istedi. Caroline, işinden ayrılarak kardeşiyle birlikte Windsor yakınlarındaki küçük bir köye taşındı.
Sonucunda Otuz iki yaşındaki Caroline bir kez daha kendi isteklerini geri plana itmek zorunda kalmıştı.. Ancak bu kez, kendi yolunu çizdi. Artan bir tutkuyla gökyüzünü bağımsız biçimde incelemeye başladı.
Caroline Herschel bilim insanı olarak maaş alan ilk kadındı.
Bu dönemde Fransız astronom Charles Messier, teleskopla bakıldığında yıldızlardan farklı biçimde görünen 103 gökcismini içeren bir katalog yayımlamıştı. Herschel kardeşler, bu düzensiz biçimli cisimleri incelemeye koyuldular ve bunların bazılarının aslında birbirine çok yakın yıldızlardan oluşan kümeler olduğunu keşfettiler.
1786’da William Herschel, Caroline’le birlikte yürüttükleri sistematik gözlemler sonucunda buldukları yıldız bulutsularının bir listesini Londra Kraliyet Derneği’ne sundu. Günümüzde bu “yıldız bulutsuları”, yıldız kümeleri, galaktik bulutsular ve galaksiler olarak tanımlanır.
William, zamanla kız kardeşini bağımsız bir araştırmacı olarak görmeye başladı ve ona daha gelişmiş bir gözlem aracı bıraktı. Kraliyet Astronomu Nevil Maskelyne de Caroline’in çalışmalarını takdir ederek astronomi eğitimini tamamlamasına yardımcı oldu.
1786’da Caroline Herschel, halkın da dikkatini çeken bir keşfe imza attı. Yaz aylarında William, Kral adına birkaç haftalığına seyahate çıkmıştı. Caroline bu süre boyunca onun teleskopunu kullanma fırsatı buldu. 1 Ağustos’ta, astronomların uzun zamandır ulaşmak istediği hedefe ulaştı: yeni bir kuyruklu yıldız keşfetti.
1787’de Kral III. George, Caroline’e yıllık 50 sterlin maaşla ömür boyu bir görev verdi. Caroline bir kez daha görünmez bir sınırı aşmıştı. İngiltere’de astronom olarak düzenli maaş alan ilk kadın olmuştu.
Bu takdir duygusu onu daha da heveslendirdi. Giderek daha gelişmiş teleskoplarla gökyüzünü taramaya başladı. 1788’de ikinci bir kuyruklu yıldız tespit etti, ancak başka bir astronom az farkla ondan önce açıklama yaptı.
Aynı yılın Aralık ayında üçüncü kuyruklu yıldızını keşfetti. Ardından 1791, 1793, 1795 ve 1797 yıllarında yeni kuyruklu yıldızlar buldu. Caroline Herschel’in kuyruklu yıldız keşifleri ona yalnızca bilim çevrelerinde değil, halk arasında da büyük ün kazandırdı.
Sonuç Olarak;
Uzun ve verimli bir işbirliğinin ardından William Herschel, 1822’de seksen dört yaşında öldü. Caroline, elli yılını geçirdiği İngiltere’ye artık güçlü bir bağlılık hissetmiyordu. Kardeşinin ölümünden birkaç hafta sonra doğduğu kent olan Hannover’e döndü
Yetmişli yaşlarında olmasına rağmen astronomik çalışmalara devam etti. Bu dönemdeki en önemli katkılarından biri, daha önce Flamsteed tarafından başlatılan yıldız atlasının yeni bir düzenlemesini yapmasıydı. Historia Coelestis Britannica adıyla bilinen bu temel eseri denetlemek üzere seçildi. Büyük bir çabayla gökyüzü atlasındaki verileri tek tek gözden geçirdi, hataları düzeltti ve 1798’de kendisinin keşfedip tanımladığı 561 gökcismini bu esere ekledi.
Binlerce yıldız bulutsusunu titizlikle sınıflandırdığı için Kraliyet Astronomi Derneği, 1828’de yetmiş yedi yaşındaki Caroline Herschel’e altın madalya verdi. 97. doğum gününde, veliaht prens ve prenses onu onurlandırmak için birkaç saat süren bir ziyaret gerçekleştirdi. Caroline Herschel, 9 Ocak 1848’de, 98. doğum gününden iki ay önce öldü.
Caroline Herschel, geçmiş yüzyıllarda çalışmaları yaşarken tanınan ve takdir edilen az sayıdaki kadından biridir. Ağabeyinin gölgesinde kalmış olsa da, büyük bilim insanları arasında kendine kalıcı bir yer edinmiştir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Caroline Herschel was the first female astronomer, but she still lacks name recognition two centuries later. Yayınlanma tarihi: 21 Ağustos 2023. Bağlantı: Caroline Herschel was the first female astronomer, but she still lacks name recognition two centuries later
- Herschel Caroline 1787I. An account of a new comet. In a letter from Miss Caroline Herschel to Charles Blagden, M.D. Sec. R. SPhil. Trans. R. Soc.771–3 http://doi.org/10.1098/rstl.1787.0001
- Olson, Roberta & Pasachoff, Jay. (2012). The Comets of Caroline Herschel (1750-1848), Sleuth of the Skies at Slough. Culture and Cosmos. 16. 10.46472/CC.01216.0213.
Matematiksel
