İnsan bilincinin aşamalarını bir diyagramla göstermenizi istesek bunu yapmanız mümkün mü? 19. yüzyılın sonlarında, Yeni Zelandalı psikolog Benjamin Betts bunu denemişti. Kendisi, matematiği insan bilincini görselleştirme sorununa uygulamaya çalıştı. Kapak görselinde görmüş olduğunu diyagram size eski bir lise geometri kitabından çıkmış gibi görünebilir. Ancak aslında bu ve biraz sonra göreceğiniz diğer çizimler ona göre insan bilincinin bir tasviridir.
Bu gördüğünüz resimler 1887 yılında kaleme aldığı Geometrical psychology, or, The science of representation (Geometrik Psikoloji veya Temsil Bilimi ) adlı kitabında yer almaktadır.
Kısaca Benjamin Betts
Benjamin Betts 1832 yılında doğdu. İngiltere’de mimarlık ve dekoratif sanat eğitimi gördü ve bu esnada yeteneği ile dikkat çekti. Ama tam anlamıyla matematiğe dayalı olmayan hiçbir mimari sistem onu tatmin edemezdi. Sonrasında yaşam felsefesini düşünmek için amaçlanan kariyerini bırakmaya karar verdi. Çalışmalarının karmaşık doğasının gerektirdiği sessizliği ve dikkat dağınıklığından kurtulmayı sağlamak için bir süre ülke dışına gitti. Bu sırada Hindistan ve Uzak Doğu’da Doğu felsefi gelenekleri ile ilgilendi.
Ülkesine geri döndükten sonra Auckland’da Devlet Kamu Hizmetinde Anket Departmanınında çalışmaya başladı. Buradan bütün boş zamanını zevk aldığı metafizik çalışmalara ayırmasını sağlayan mütevazı bir gelir elde etti. Sonrasında da ilgisini insan bilincinin evriminin ardışık aşamalarını gösterecek bir sistem geliştirmeye odakladı. Bu düşünceyle de ilk diyagramlarını tamamladı.
Heyecanla çalışmalarını Viktorya dönemi sanat eleştirmeni John Ruskin’e gönderdi. Ancak ne yazık ki Ruskin bu çizimlerin metafizik ile olan ilgisini anlayamadı. Bu nedenle çizimlerini yetersiz bulup geri gönderdi. Ancak Betts diyagramlar çizmeye devam etti.
Daha sonra diyagramlarını açıklamaları ile birlikte kız kardeşi ile paylaştı. Ancak ne yazık ki kız kardeşi yardımcı olmak istese de içerikleri anlayacak matematik ve metafizik eğitime sahip değildi. Bir süre sonra Bay Betts’in diyagramları İngiliz matematikçi George Boole’un dul eşi Mary Everest Boole ile paylaştı.
Diyagramların metafizik yönünden çok matematiksel yönünden etkilenen Mary Boole, Betts ile yaptığı uzun yazışmaları yaptı. Daha sonra bu diyagramları bir dizi sanatçı da dahil olmak üzere bilimsel arkadaş çevresine gösterdi. Aynı zamanda kendi kitabında da referanslar arasında kullandı.
Benjamin Betts, insanın evrimini incelemek için yirmi yıldan fazla zaman harcadı. İnsanı fiziksel olarak değil, metafizik bakış açısıyla ele aldı. Dolayısıyla insanın evrimi onun için insan bilincinin evrimi biçimindeydi. Bu evrimin ardışık aşamalarını da sembolik matematiksel formlar aracılığıyla temsil etmeye çalıştı.
Geometrik Psikoloji Kapsamında İnsan Bilincinin Geometrik Tasvirleri
İlkel ve metafiziksel olarak bulanık olsa da, onun diyagramları aracılığı ile ele aldığı geometrik psikoloji, sinirbilimin ve hatta bildiğimiz şekliyle modern psikolojinin doğuşundan çok önce matematik ve ahlak felsefesinin olası olmayan kesişme noktasında insan bilincini haritalamaya yönelik vizyoner erken bir girişim olarak varlığını sürdürüyor.
Kitabı online olarak incelemek isterseniz: Geometrical psychology, or, The science of representation (1887); https://publicdomainreview.org
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Geometrical Psychology; Mathematical Models of Consciousness by the 19th-Century Psychologist Benjamin Betts; yayınlanma tarihi: 20 Kasım 2012; Bağlantı: https://www.themarginalian.org/
- These Geometrical Shapes Are Diagrams of Human Consciousness; Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2012; Bağlantı:https://www.smithsonianmag.com/
- Geometrical Psychology Or The Science Of Representation: An Abstract Of The Theories And Diagrams Of B. W. Betts (1887); ISBN: 1166954544
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
