Çoğumuz yazarken ya da günlük işleri yaparken baskın bir elimiz olduğunu biliriz; vücudumuzun bir tarafını diğerine göre daha sık ve etkili kullanırız. Ancak çok az kişi, benzer bir baskınlığın gözlerimiz için de geçerli olduğunu fark eder. Oysa ki tıpkı ellerimiz gibi, gözlerimiz arasında da biri diğerine göre daha baskındır.
Hayatınız boyunca hangi gözünüzün baskın olduğunu hiç düşünmemiş olabilirsiniz. “Bunu bilmem ne işe yarayacak ki?” diye sorabilirsiniz. Eğer gündelik yaşamınızda çok fark etmiyorsa, bu soruya hak da vermek olasıdır. Ancak bazı alanlarda bu bilgi son derece önemlidir.
Örneğin okçuluk yapıyorsanız, dart oynuyorsanız ya da silahla atış sporlarıyla ilgileniyorsanız, doğru gözü kullanmak isabet oranınızı ciddi şekilde etkiler. Çoğu kişi isabetli atış için baskın eli kullanması gerektiğini düşünür, ama bu bir yanılgıdır. Aslında baskın olan gözünüzü kullanmalısınız. Yani sağ elinizi kullanıyor olsanız bile, eğer baskın gözünüz sol ise, atışlarınızı sol elinizle yapmanız daha doğru sonuçlar verir.
Mikroskop ya da teleskop gibi tek gözle kullanılan optik cihazlarla çalışan bir bilim insanıysanız, baskın gözünüzü bilmek size büyük bir avantaj sağlar. Ayrıca şu an için önemsiz gibi görünse de, ileride katarakt ya da lazer göz ameliyatı gibi durumlarla karşılaştığınızda, doktorunuzun en doğru tedavi planını oluşturabilmesi için baskın gözünüzü bilmesi gerekir.
Bu konu sadece yetişkinler için değil, çocuklar için de önemli. Çocuklar yazı yazmayı öğrenirken genellikle el tercihleri yönlendirilir ve çoğunlukla sağ el desteklenir. Ancak çocuk anahtar deliğinden bakarken, hangi gözünü tercih ediyorsa, bu doğal eğilimin göz ardı edilmesi, öğrenme sürecinde zorlanmalara neden olur. Çünkü baskın göz, tıpkı baskın el gibi değiştirilmesi kolay olmayan bir yönelimdir.
Baskın göz, beyninizin iki gözden gelen görsel bilgilerden birini diğerine göre önceliklendirmesi anlamına gelir. Tıpkı çoğu insanın baskın bir eli ya da ayağı olması gibi, baskın göz sahibi olmak da oldukça yaygın ve tamamen normaldir.
Baskın göz nedir?
Bir şeye baktığınızda, beyniniz en çok baskın gözünüzden gelen veriye güvenir. Diğer gözden gelen bilgi ise geri planda kalır. Bunu şöyle düşünebilirsiniz. Ocakta iki tencerede yemek pişiriyorsunuz, biri ön gözde yüksek ısıda, diğeri arka gözde kısık ateşte. Arka gözdeki tencereyi tamamen unutmazsınız; gözünüz üzerinde olur, ama dikkatinizi asıl çeken ön gözdeki yemektir. Görme sisteminiz de benzer şekilde çalışır: iki gözünüz aktiftir, ama biri beyninizin asıl dikkatini çeker. Bu da baskın gözünüzdür.
İki gözün birlikte çalışması — yani yaygın adıyla “stereogörüş” — çoğu insanda bulunan önemli bir görme yetisidir. Gözleriniz arasındaki bakış açısı farkı çok küçük olsa da, beyniniz bu farkı kullanarak mesafeyi hesaplar; bu da derinlik algısı için gereklidir.
Ancak beyniniz aynı zamanda verimli çalışmak ister. Göz baskınlığı, beynin hangi gözden gelen veriyi önceliklendireceğini seçmesini sağlar. Böylece her iki gözün verisini sürekli olarak eşit düzeyde işlemek zorunda kalmaz. Farklı durumlarda bir gözün neden baskın hale geldiği birçok nedene bağlıdır. Bu yüzden göz baskınlığının birkaç farklı alt türü olur.
Motor baskınlık : Bakışınızı bir nesneye yönlendirdiğinizde hangi gözünüzün öncülük ettiğini ifade eder. Bu yüzden bazen “nişan alma baskınlığı” da denir. Göz baskınlığı denildiğinde çoğu zaman kastedilen budur.
Duyusal baskınlık: Her iki göz farklı bilgiler gönderdiğinde beynin hangi gözün verisini tercih ettiğini gösterir. Bunu test etmek için göz sağlığı uzmanları “binoküler rekabet testi” uygular. Bu testte her göze farklı bir görüntü gösterilir. Hangi görüntüyü daha net görüyorsanız, o gözünüz duyusal olarak baskındır.
Görme keskinliği baskınlığı: Bir nesneyi ne kadar net gördüğünüzdür. Normal görme keskinliği “20/20 görme” biçimindedir. Ancak bazı insanların gözlerinde keskinlik farklılıkları olur. Böyle bir durumda, daha net gören göz bazı durumlarda baskın gözdür.
Baskın Gözümü Nasıl Bulabilirim?
İnsanların yaklaşık 2/3’ünün sağ gözü, kalanlarının ise sol gözü baskındır. Hangi gözünüzün daha baskın olduğunu anlamanız için bir kaç yöntem vardır. Motor (nişan alma) baskın gözünüzü belirlemek için en yaygın yöntemlerden biri “Miles Testi”dir. Aşağıdaki adımları izleyerek hangi gözünüzün baskın olduğunu kolayca öğrenebilirsiniz:
- Uzakta bir nesne seçin — örneğin odanın karşısındaki bir lamba düğmesi, duvar saati ya da tablo.
- İki elinizi kullanarak küçük bir delik oluşturun (baş ve işaret parmaklarınızı üçgen şeklinde birleştirin).
- Kollarınızı tamamen uzatarak o delikten seçtiğiniz nesneye bakın.
- Sol gözünüzü kapatın. Eğer nesneyi hâlâ görebiliyorsanız, sağ gözünüz büyük olasılıkla baskın olan gözdür.
- Eğer nesne artık görünmüyorsa, sol gözünüz baskın olabilir.
- Emin olmak için her iki gözünüzü sırayla birkaç kez kapatıp testi tekrar edin.
Ancak her insanda belirgin bir baskın göz olmayabilir. Araştırmalar bu konuda farklı sonuçlar sunsa da, bazı veriler insanların yaklaşık %7’sinin belirgin bir göz tercihi olmadığını gösteriyor. Bu kişiler belirli bir gözle daha çok bakıyor olabilir ama bu alışkanlıkla karışabilir — yani gerçekten tercih mi, yoksa sadece alışkanlık mı sorusu ortaya çıkar.
Sonuç olarak
Unutulmaması gereken önemli bir nokta da şudur: Kendi kendinize yaptığınız testler, büyük olasılıkla sadece motor (nişan alma) baskınlığını ölçer. Yani hangi gözünüzle hedefe odaklandığınızı test edersiniz.
Ancak duyusal (sensory) baskınlık ya da görme keskinliği (acuity) baskınlığı gibi diğer türleri belirlemek için, özel cihazlar ve testler gerekir. Bu tür baskınlıkları doğru şekilde tespit edebilmek için bir göz sağlığı uzmanına başvurmanız gerekir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- How to easily determine your eye dominance. Yayınlanma tarihi: 30 Nisan 2023. Kaynak site: ZME Science. Bağlantı: How to easily determine your eye dominance
- What to Know About Eye Dominance. Yayınlanma tarihi: 10 Mayıs 2023. Kaynak site: Bağlantı: WebMD. What to Know About Eye Dominance
- Aswa, Jagadamba & Kutty, Karthiyanee & Annamalai, Nachal. (2011). Relationship between handedness and ocular dominance in healthy young adults – A study.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
